S. N. Maxsudov, G. R. Shukurova

TIRNOQGUL - КАЛЕНДУЛА ЛЕКАРСТВЕННАЯ -  
Calendula officinalis Z.
Timoqgul bir yillik, bo‘yi 30—40 sm. ga yetadigan o‘t o‘simlik. 
0 ‘zbekistonda keng madaniylashtirilgan. Shifobaxsh qismi gulsavatidir. 
Tirnoqgulning gulsavatlarida karotinoidlar, efir moylari, saponin, 
achchiq modda — kalenden, smola, alkaloid, fitonsidlar bor.
Kalendula preparatlari bakteriosid xususiyatga ega. To‘qima- 
larda yallig‘lanishni qaytarish, regeneratsiya va epitelizatsiyani 
kuchaytirish xossalari sezilarli. Tirnoqgul nastoykasi va malhami og‘iz, 
labdagi yiringlagan jarohatlar, yaralar bitishini tezlashtiradi. Shu 
sababli bu preparatlar kataral va yarali gingivitlarda, stomatitlarda, 
Bednar aftasida, og‘iz burchaklari va lab yoriqlarini davolashda katta 
yordam beradi.
Aftoz va yarali stomatitlarda tirnoqgul damlamasiga 1:10 qilib 
o ‘simlik moyi qo‘shilgan emultsiya yoki sof damlama bilan kuniga 3 
marta ovqatdan keyin og‘izni chayish tavsiya qilinadi. Dorixonalarda 
sotiladigan tayyor tirnoqgul nastoykasining bir choy qoshig‘ini bir 
stakan iliq suvga solib og‘iz bushlig'i va tish-milk cho‘ntaklarini bosim 
ostida yuviladi. Nastoykani sof holda milk qirg£oqlari yaralanganda va 
betga surtiladi.
TOL - ИВА - Salix alba Z.
Tol 0 ‘zbekistoning hamma viloyatlarida o‘sadigan katta daraxt, 
navdalari mayin, egiluvchan, barglari lansetsimon. Tolning barglari, 
gullari, p o ‘stlog‘i shifobaxsh xususiyatga ega. Ulardan salisin 
glyukozidi olingan. Tol po‘stlog‘ida salisindan tashqari S vitamini, 
flavonlar, oshlovchi moddalar bor. Tibbiyotda tol po‘stlog‘i qaynat- 
masi stomatitlar, gingivitlarda burishtiruvchi va yallig‘lanishni 
qoldiruvchi dori sifatida ishiatiladi.
TOG ARNIKASI - АРНИКА ГОРНАЯ-  
Arnica montfna Z.
Tog‘ arnikasi tog‘larning yuqori yaylovlarida o ‘sadigan ko‘p 
yillik o ‘t o ‘simlik. Uning gullari shifobaxsh xususiyatga ega. Gullari

---

tarkibida 4 % gacha achchiq, arnisin moddasi, efir moyi, xolin, 
organik kislotalar, oshlovchi moddalar, karotinoidlar bor. Tog‘ 
arnikasi gullari nastoykasi qon oqishini to ‘xtatuvchi, yallig'lanishni 
to ‘xtatuvchi, og‘riq qoldiruvchi va epitelizatsiyani kuchaytiruvchi 
xususiyatga ega. Shu sababli bu nastoyka gingivitlarda, stomatitlarda, 
parodontitda, tish og‘rig‘ida va nevralgiyada ishlatiladi.