S. N. Maxsudov, G. R. Shukurova

CHAKANDA - ОБЛЕПИХА КРУШИНОВИДНАЯ -  
Hippophae rhamnoides Z.
C h a k a n d a O 'z b e k isto n in g ayrim v ilo y a tla rid a to g ‘li 
rayonlarda, to ‘qayzorlarda va daryo bo‘ylarida o ‘sadi. Chakanda 
buta yoki kichkina daraxt, poyasi sershox va tikanli, bargi 
lansetsimon. Chakanda aprel-may oylarida gullaydi, mevasi avgust- 
sentyabrda pishadi. Mevasi shoxchalarda zich joylashadi, shakli 
ch o ‘ziqroq, to ‘q sariq yoki qizg‘ish rangda. Chakanda mevasi 
sersuv, ta’mi yoqimli nordon, polivitamin ashyosidir. Meva shirasi 
tarkibida 60 mg % karotin, 8 mg % E vitam ini, 900 mg % С 
vitam ini, B1 va B2 vitminlari bor.
Chakanda mevasidan olingan moy nihoyatda shifobaxsh bo‘lib 
yaralarni tez bitiruvchi va og‘riq qoldiruvchi ta ’sirga ega. Bu 
xususiyatdan chakanda moyi stomatolgiyada og‘iz shilliq qavatining 
barcha shikastlar, yarn, aftalari va kuyushini davolashda epitelizatsiyani 
tezlatuvchi - keratoplastik sifatida ishiatiladi.
SHOTUT - ТУТ ЧЕРНЫЙ - Morus nigra Z.
Respublikamizning ham m a viloyatlarida o ‘sadigan, juda 
qadrlanadigan daraxt. Daraxt yaproqlari va po‘stlog‘i oshlovchi,

---

buyovchi moddalar va S vitaminiga juda boy. Mevasi shirin, 12 % 
qand saqlaydi, juda yoqimli sershira, organik kislotalar va bo‘yoq 
moddasiga boy. Shotut mevasi ham yoqimli meva, ham doridir. 
Tibbiyotda shotut mevasidan tayyorlangan qaynatma og‘iz shilliq 
qavati shikastlanganda va yallig‘langanda chayish uchun ishlatiladi.
EVKALIPT — ЭВКАЛИПТ-  
Eucalyptus Z.
Evkalipt baland bo'yli (80 m. gacha), doimo yashil daraxt, 
vatani Avstraliya, Kavkazda o‘stirilgan. Shifobaxsh qismi bargidir. 
Quritilgan barg tarkibida 1,5—3 % efir moyi bor, moy tarkibining 
80% ni sineol tashkil qiladi, yana smolalar, oshlovchi moddalar, 
organik kislotalar bor.
Evkalipt preparatlari ko‘pgina shifobaxsh xususiyatga ega; 
antiseptik, yalliglanishga qarshi, qon tomirlarni siquvchi, regene- 
ratsiyani tezlatish. Shu sababli ular og‘iz kasalliklari va parodontitda 
muvaffaqiyat bilan qo‘llaniladi. Shu maqsadda evkalipt bargi 
damlamasi, qaynatmasi, nastoykasi va efir moyi ishlatiladi.