S. N. Maxsudov, G. R. Shukurova

QARIQIZ - ЛОПУХ ВОЙЛО ЧНЫЙ -
Arctium tomentosum Mill.
Qariqiz hamma viloyatlarimizda — dalalarda, uy atrofida, ariq 
bo‘ylarida o ‘sadigan bir yillik o‘t o‘simlik. Poyasi qirrali tukli. Bargi 
yirik, keng tuxumsimon, tishsimon qirrali, tukli. Dorishunoslikda 
qariqizning ildizi ishiatiladi. Ildiz tarkibida 45 % gacha inulin 
polisaxaridi, 12 % protein, efir moyi, stearin va palmetin kislotasi 
bor.
Tabobatda qariqiz ildizidan tayyorlangan damlama yallig‘lanishga 
qarshi ta’sir etuvchi modda sifatida stomatitlarda qo‘llaniladi. Damlama 
tayyorlash uchun qariqizning maydalangan ildizidan bir osh qoshigi

---

bir stakan suvda 30 daqiqa damlanadi va dokada suziladi. Damlama 
bilan kuniga 4—5 marta ovqatdan keyin og‘iz chayiladi.
QIZIL DO LANA - БОЯРЫШНИК КРОВЯНО-КРАСНЫЙ 
— Crataegus sanguinea Pall.
Qizil do'lana uncha katta bo‘lmagan sershox daraxt yoki buta. 
Soy va daryolaming tik qirg‘oqlarida, jar yoqalarida o‘sadi. Shifobaxsh 
qismi guli va mevasidir. Gullarida kofeyn va xlorogen kislota, kvarsetin, 
giperozid, xolin, asetilxolin, trimetilenamin va efir moyi, mevasida 
bulardan tashqari ursolovaya, oleanolovaya kislota, oshlovchi modda 
va moyli yog‘ bor.
Qizil d o ‘lan ad an olingan d o rilar to n u sn i oshiruvchi, 
tinchlantiruvchi, desensibilizatsiya ta’siriga ega.
Stomatologiyada ular parodontitni davolash kompleksida 
tinchlantiruvchi, og‘iz yumshoq to ‘qimalarining allergik holatlarida 
desensibilizatsiya qilish uchun ishlatiladi. Qizil do‘lananing gulidan 
nastoyka, mevasi va gulidan damlama, mevasidan suyuq ekstraktlar 
tayyorlanib dorixonalarda sotiladi.
QIRQ B 0 ‘ G IN - ХВОЩ ПОЛЕВОЙ -  
Equisetum arvence Z.
Qirq bo‘g‘in 0 ‘zbekistoning hamma viloyatlarida: ariq va daryo 
bo‘ylarida, ekinzorlarda, nam joylarda o ‘sadi. U ko‘p yillik sporali 
o‘simlik. 0 ‘simlik poyasida ekvizetonin saponini, alkaloidlar, karotin, 
organik kislotalar, oshlovchi va achchiq moddalar bor.
Qirq bo‘g‘in dorilari yallig‘lanishga qarshi ta ’sir etuvchi, qon 
oqishni to ‘xtatuvchi, burishtiruvchi, epitelizatsiyani tezlatuvchi, 
tonusni oshiruvchi qobiliyatga ega.
Stomatologiyada qirq bo‘g‘in damlamasi va ekstrakti og‘iz shilliq 
qavati yallig‘langanda, lab burchaklari kasalida, parodontitda, A va
S gipovitaminozi ta’sirida og‘iz shilliq qavatining o‘zgarishida, uzoq 
vaqt bitmaydigan yaralarda qo‘llaniladi.