Samarqand davlat universiteti a. B. Pardayev, S. A. Qurbonov

kelmoq 
2 
Sifat boshqaruvi 
Bunday boshqaruvli birikmalarda 
hokim soʻz sifat bilan ifodalanadi. 
hammasidan qiziq, 
bajarish uchun qiyin 
3 
Ravish 
boshqaruvi 
Bunday boshqaruvli birikmalarda 
hokim soʻz ravish bilan ifodalanadi. 
barchasidan koʻp, 
tovushdan tez 
4 
Ot boshqaruvi 
Bunday boshqaruvli birikmalarda 
hokim soʻz ot bilan ifodalanadi. 
doʻstimga tuhfa, 
onam uchun sovgʻa 
MOSLASHUV 
Moslashuvda ikki tomonlama bog‗lanish kuzatiladi: tobe so‗z hokim so‗zga 
qaratqich kelishigi orqali, hokim so‗z esa tobe so‗zga egalik qo‗shimchasi orqali 
bog‗lanadi. Bunda qaratqich kelishigini olgan so‗z qaratqich, egalik qo‗shimchasini 
olgan so‗z qaralmish deyiladi. Masalan: bizning oʻqituvchimiz, sening ukang,
Anvarning kitobi. 
Bizning – qaratqich, oʻqituvchimiz – qaralmish. 
Ba‘zan qaratqich belgisiz kelishi ham mumkin: vatanning tuprogʻi – Vatan 
tuprogʻi. 
Moslashuvda tobe va hokim so‗z shaxs-sonda moslashadi. Masalan: mening 
kitobim; mening – tobe so‗z I shaxs kishilik olmoshi – men, kitobim – hokim so‗zga 
ham I shaxs egalik qo‗shimchasi -im qo‗shilgan. 
Moslashuv ham ikkiga bo‗linadi: 
1) so„z birikmasidagi moslashuv – qaratqich kelishigi va egalik 
qo‗shimchasini olgan soʻzlarning oʻzaro bogʻlanishi. Masalan: bizning jamoamiz, 
daraxtlarning bargi. 
2) ega va kesim moslashuvi. Oʻzbek tilida gapning egasi va kesimi ham 
shaxs-sonda moslashadi, ya‘ni kesim qaysi shaxs-sonda boʻlsa, ega ham unga mos 
tarzda oʻsha shaxs-sondagi soʻz bilan ifodalanadi. Masalan, Men keldim gapida kesim 
keldim soʻzi I shaxs birlik shaxs-son shakli -m ni qabul qilgan, ega ham unga mos 
boʻlgan I shaxs birlik kishilik olmoshi – men soʻzi bilan ifodalangan. E‘tibor bering: