Samarqand davlat universiteti a. B. Pardayev, S. A. Qurbonov

Kiritmalarning tuzilishiga koʻra turlari 
№ 
Turi 
Ifodalanishi 
Misollar 
1 
Sodda kiritmalar 
1) soʻz bilan; 
2) 
soʻz-gaplar 
bilan. 
1) Bugun yomgʻir yogʻadi, shekilli. 
2) Ha, oʻzim ham shunday deb 
oʻylagandim. 
2 
Murakkab 
kiritmalar 
1) soʻz birikmasi 
bilan; 
2) 
kengaygan 
birikma bilan; 
3) gaplar bilan. 
1) Otamning aytishicha, bu voqea 
roʻy berganda men ikki yoshda 
ekanman. 
2) Vijdon bilan dangalini aytganda, 
oʻshanda xato mendan oʻtgan edi. 
3) Qizining o‗g‗irlanishi (aynan 
o„g„irlanganiga Asadbek shubha 
qilmaydi) ana shu yomg‗irdan nishon 
edi. 
2-misol. Sodda kiritmalar ajratib koʻrsatilgan. 
1. Iqtidorli odamlar bilan tenglashmoqchi bo‗lganlar hech nimaga erisha 
olmaydilar, aksincha, ularning noshudligi boshqalarning kulgisini keltiradi. 2. Ha, 
shunday odamlar borki, ular o‗z foydalarini ko‗zlab, har qanday yolg‗on-yashiq 
gaplarni qasam ichib tasdiqlashdan ham toymaydilar. 3. Shuningdek, aqli raso odam 
ham bir ishni boshlashdan oldin uning oqibati qanday tugashi haqida o‗ylab ko‗rishi 
kerak. 4. Demak, bu bilan masal aqlning teranligi jismning ko‗rkamligidan afzal 
ekanligini bildiradi. 5. Ta‟kidlanishicha, kuch-qudratdan ko‗ra e‘tiqod salmoqli 

---

251 
samara berarkan. 6. Maqtanchoqlik dardiga uchragan odam ham ba‘zida bu dardidan 
xabardor bo‗lgan do‗stlari oldida maqtana boshlaydi va ularga kulgi bo‗ladi, albatta. 
«Ezop masallari» 
 
3-misol. Murakkab kiritmalar ajratib koʻrsatilgan. 
1. Qaysi ishni qilmoqchi bo‗lsang, eng avvalo, o‗z ko‗ngling bilan kengashib 
ko‗rgin. (Yusuf Xos Hojib) 2. Naql qilibdilarki, yo‗ldan uzoq, o‗tkinchidan xoli bir 
yerda ko‗l bor edi. («Kalila va Dimna») 3. Biz (Men harbiy kiyim – leytenant