Samarqand davlat universiteti a. B. Pardayev, S. A. Qurbonov

farqlanishi 
1 
Oʻxshash 
xususiyatlari 
a) Fe‘l + fe‘l tipidagi qoʻshma fe‘l ham, koʻmakchi fe‘lli soʻz 
qoʻshilmasi ham ikkita fe‘lning birikuvidan hosil boʻladi. 
Masalan: kirib chiqdi – qoʻshma fe‘l; oʻqib chiqdi – koʻmakchi 
fe‘lli soʻz qoʻshilmasi. 
b) Qoʻshma fe‘l ham, koʻmakchi fe‘lli soʻz qoʻshilmasi ham 
gapda bitta soʻroqqa javob boʻladi va bitta gap boʻlagi vazifasini 
bajaradi. Masalan: U binoga kirib chiqdi. Nima qildi? – kirib 
chiqdi (kesim). 
U kitobni oʻqib chiqdi. Nima qildi? – oʻqib chiqdi (kesim). 
2 
Farqli 
xususiyatlari 
a) Qoʻshma fe‘llarning birinchi qismi ham, ikkinchi qismi ham 
oʻz ma‘nosida qoʻllanadi. Masalan: U binoga kirib chiqdi. (ham 
kirgan, ham chiqqan); 
Koʻmakchi fe‘lli soʻz qoʻshilmasining ikkinchi qismi, ya‘ni 
koʻmakchi fe‘l koʻchma (boshqa) ma‘noda qoʻllanadi. Masalan: 
U kitobni oʻqib chiqdi. (oʻqigan, lekin chiqmagan). 
b) Qoʻshma fe‘lning ikkinchi qismi tushirilsa, ma‘no butkul 
oʻzgarib ketadi yoki yoʻqoladi. Masalan: U binoga kirib chiqdi 
gapida kirib chiqdi fe‘li orqali ifodalangan ma‘noni ikkinchi 
qismni tushirib, kirdi fe‘lining oʻzi orqali ifodalab boʻlmaydi, 
chunki bunda chiqish ma‘nosi yoʻqoladi.
Koʻmakchi fe‘lli soʻz qoʻshilmasining ikkinchi qismini tushirib 
ham oʻsha ma‘noni ifodalash mumkin. Masalan: U kitobni oʻqib 

---

108 
chiqdi – U kitobni oʻqidi. 
d) Qoʻshma fe‘llar yasama soʻz, koʻmakchi fe‘lli soʻz 
qoʻshilmalari tub soʻz hisoblanadi. 
3 
Misollar 
1) Otam chet eldan qaytishida menga sovgʻa olib kelmoqda. – 
qoʻshma fe‘l 
2) Anvar uch yildan beri shu shaharda yashab kelmoqda. – 
koʻmakchi fe‘lli s.q. 
3) U yangi mashina sotib oldi. – qoʻshma fe‘l 
4) U mashinasini sotib yubordi. – koʻmakchi fe‘lli s.q. 
Yasama fe‘llar deyilganda ham affiksatsiya usuli bilan, ham kompozitsiya usuli 
bilan yasalgan fe‘llar birgalikda tushuniladi.