Samarqand davlat universiteti a. B. Pardayev, S. A. Qurbonov

4 
Fikrni 
xulosalash 
xullas, demak (s), 
umuman (v) 
Xullas, biz ulug‗ odamlarning 
farzandlarimiz. 
5 
Fikrning tartibi 
avvalo, avvalambor, 
qolaversa (s) 
Avvalo, insonning qalbi go‗zal 
bo‗lmog‗i kerak. 
6 
Fikrning 
dalillanishi 
masalan, jumladan (s) 
Xalqimiz tarixda buyuk jasoratlar 
koʻrsatgan. Jumladan, Ikkinchi 
jahon urushini olaylik. 
7 
Achinish 
attang, afsuski (s), afsus 
(v) 
Afsuski, besh qo‗l barobar emas. 
Oramizda yomon niyatli kimsalar 
ham uchrab qoladi. 
8 
Quvonch 
xayriyat, nihoyat (s) 
Xayriyat, odamlarimizga insof va 
diyonat qaytib kelmoqda. 
 
SOF VA VAZIFADOSH MODAL SO„ZLAR 
Modal so‗zlar ham sof modal so‗zlar va vazifadosh modal so‗zlarga bo‗linadi. 
Faqat modal ma‘no uchun xoslangan so‗zlar sof modal so„zlar sanaladi: 
haqiqatan, darhaqiqat, afsuski, attang, albatta, shekilli, avvalo, avvalambor, xullas, 
koshki, masalan kabi. 
Modal ma‘noda ham qo‗llanadigan aslida mustaqil soʻzlar turkumiga kiruvchi 
aftidan, chamasi, umuman, ehtimol, taxminan, shubhasiz singari so‗zlar vazifadosh 
modal so‗zlar hisoblanadi. 
Vazifadosh modal soʻz boʻlib keluvchi soʻzlarning qanday vazifa 
bajarayotganligini farqlash lozim. Bunday soʻzlar vazifadosh modal soʻz boʻlganda 
asosan uchta xususiyatga ega boʻladi: 
1) Mustaqil soʻzlar vazifadosh modal soʻz boʻlib kelganda oʻz lugʻaviy 
ma‘nosini qisman yoki butunlay yoʻqotib, koʻchma ma‘noda qoʻllanadi. Masalan, 
Uning «ko„cha bolasi» ekanini aftidan bilib olish qiyin emas edi gapida aftidan soʻzi 
oʻz ma‘nosida, ya‘ni «yuz» ma‘nosida qoʻllanilgan, shuning uchun u mustaqil soʻz 
(ot)dir. Aftidan, G„ulomjon bu g„alvalarni ataylab boshlagan gapida esa aftidan soʻzi 
oʻz ma‘nosida emas, «gumon», «taxmin» ma‘nosida qoʻllangan, shuning uchun endi 
bu soʻz vazifadosh modal soʻz sanaladi. 
2) Mustaqil soʻzlar vazifadosh modal soʻz boʻlib kelganda oʻziga ma‘nodosh 
boshqa modal soʻzlar bilan erkin almashadi. Masalan: Aftidan, G„ulomjon bu 
g„alvalarni ataylab boshlagan gapidagi aftidan soʻzi modal soʻz boʻlib kelganligi 
uchun uni «gumon», «taxmin» ma‘nosini bildiruvchi boshqa modal soʻz bilan 
almashtirish mumkin: Chamasi, G„ulomjon bu g„alvalarni ataylab boshlagan. Balki, 
G„ulomjon bu g„alvalarni ataylab boshlagan. 
 
Agar bu soʻz mustaqil soʻz boʻlsa, uni ma‘nodosh modal soʻzlar bilan 
almashtirib boʻlmaydi. Masalan: Uning «ko„cha bolasi» ekanini aftidan bilib olish 
qiyin emas edi gapidagi aftidan soʻzining oʻrniga chamasi, balki kabi modal soʻzlarni 
qoʻyib boʻlmaydi.
3) Modal soʻzlardan keyin, ikki tomonidan va oldidan vergul qoʻyiladi. 

---

197 
Solishtiring: