Samarqand davlat universiteti a. B. Pardayev, S. A. Qurbonov

Sanoq son LMG- Sanoq son predmetni sanash, donalab ko‘rsatish uchun 
ishlatiladi: Xatni o‟qiyotganimda, kampir ikki qo‟lini tizzasiga tirab, jimgina quloq 
solib 
o‟tirdi. 
(S.Ahm.)- 
Uch 
do‟styarim 
tunga 
qadar 
suhbatlashib 
o‟tirishdi.(Yo.Shuk.). Sanoq son morfologik ko‘rsatkichga ega emas. Sanoq son ot 
bilan sintaktik munosabatga kirishganda mustaqil va nomustaqil sintaktik mavqeda 

---

298 
bo‘la oladi. Mustaqil mavqeda aniqlanmishdan ayricha so‘roqqa javob bo‘lib, alohida 
bo‘lak maqomiga ega bo‘ladi: Besh (aniql.) .kisfti (ega) so‟zladi (kesim). Nomustaqil 
mavqeda tarkibiy qism sifatida yuzaga chiqadi: Besh kishi (ega) kelishdi (kesim). 
Dona son LMG- Dona son [-ta] qo‘shimchasi va [dona], [nafar], [bosh] kabi 
hisob so‘zi bilan hosil qilinadi. [-ta] qo‘shimchali dona son predmetning miqdorini 
donalab ko‘rsatish uchun ishlatiladi: Bitta bargni uzib Zokir otaga uzatdi. (A.Qah.). 
Bu affiks har qanday son o‘zagiga qo‘shilib kela oladi: (to‟qqizta), (o‟n to‟rtta), (uch 
yuzta), (yetti yuzta). Undan keyin ko‘plik shakli qo‘shilmaydi. 
Butun son- narsa-miqdori yoki sanog‘ini uning butun holatida ifodalaydi: 
[bir], [yuz], [ikki ming]. 
Kasr son- butunning bo‘Iagini, ulushini ifodalaydi: (ikkidan bir), (chorak), 
(yarim). 
Aloqa-munosabat kategoriyalarning son turkumida voqelanishi- Son 
cheklanmagan muchalanuvchanlikka (gap bo‘lagi vazifasida kelishga) ega, ya'ni u 
istalgan gap bo‘lagi vazifasida kela oladi. 
Egalik kategoriyasi- Son turkumi EK UGMsini «keyingi sonni oldingi so‘zga 
bog‘Iash va mansublik, xoslik ma'nosini ifodalash» tarzida xususiylashtiradi. Matn va 
birikuvchi so‘zning semantikasiga bog‘liq ravishda turli-tuman grammatik gaa'po 
ifodalanishi mumkin.