Samarqand davlat universiteti a. B. Pardayev, S. A. Qurbonov

Kelishik kategoriyasi- KK sonda EK bilan biiga qo‘llanadi. BK dagi son ega 
vazifasida keladi. 
 Kesimlik kategoriyasi -Kesimlik kategoriyasi son turkumida ham o‘z 
mohiyatini cheklangan darajada namoyon qilib, ikki ko‘rihishga ega bo‘Iadi: a) 
hoziigi zamon ko‘rinishi; b) o‘tgan va kelasi zamon ko‘rinishi. Ko‘p hollarda son 
turkumida kesimlik kategoriyasi bog‘Iama vositasida yuzaga chiqadi. 
Bog‟lama - kesimlik kategoriyasini son va boshqa kesimlik vazifasiga unchalik 
moslashmagan so‘zlarda yuzaga chiqaruvchi vosita. 
Sifat - Asosan predmetning, qisman harakatning belgisini bildiruvchi 
darajalanuvchi so‘z sifat deyiladi. 
Asliy sifat- predmetning turg‘un, nisbatlanmaydigan va darajalanadigan 
belgisini ifodalaydi: [qizil], [sariq], [katta], [ko‟p], [ozl]. 
Nisbiy sifat- belgini qandaydir bir predmet, belgi, miqdor, o‘rin va harakatga 
nisbatan ifodalaydi. 
Xususiyat bildiruvchi sifat- narsa/mavjudotning xarakter-xususiyatini 
ifodalashda ko‘p qo‘llanadi: [yoqimtoy], [badjahl\, [muloyim], [dilkash], [yaxshi], 
[yomon], [loqayd] kabi. Xarakter-xususiyat ijobiy yoki salbiy bo‘lishi mumkin. 
Holat bildiruvchi sifat- narsa/mavjudotning holat yoki vaziyatini tuig‘un belgi 
sifatida ifodalaydi.
Oddiy daraja- hech qanday vositasiz yuzaga chiqadi. Unda DK UGMsi 
«belgining ortiq-kamligiga munosabat bildirmaslik» tarzida yuzaga chiqadi: (yaxshi), 
(qattiq), (semiz), (keng), (baland), (to‟g‟ri), (yumshoq) kabi. 
Orttirma daraja- belgining me'yoriy holatdan ortiqligi, kuchliligini ifodalab, 
DK UGMsini «belgining me'yordan ortiqligini ifodalash» tarzida xususiylashtiradi. 
Orttirma daraja maxsus morfologik shaklga ega emas. DK ifodalovchisining 

---

299 
geterogenligi ushbu darajada yaqqol ko‘zga tashlanadi. Orttirma daraja quyidagi 
usullar bilan hosil qilinadi.