Samarqand davlat universiteti a. B. Pardayev, S. A. Qurbonov

1-misol. 
Oʻqimoq, yozmoq, yurmoq, oʻynamoq, ishlamoq, uxlamoq, qoʻrqmoq, 
sevmoq, nafratlanmoq. 
 
 

---

84 
HARAKAT VA HOLAT FE‟LLARI 
Fe‘llar nimani atab kelishiga ko‗ra harakat fe‘llari va holat fe‘llariga bo‗linadi. 
Shaxs va narsalarning jismoniy faoliyati natijasida ro‗y bergan harakatni 
bildiruvchi fe‘llar harakat fe‟llari hisoblanadi. Shaxslarning ichki kechinmalari va 
narsalarning bir holatdan ikkinchi holatga o‗tish jarayonini ifodalovchi fe‘llar esa
holat fe‟llari sanaladi. 
2-misol. 
Yugurmoq, ishlamoq, termoq, tashlamoq, kuylamoq, chopmoq, sug‗ormoq, 
gapirmoq, qichqirmoq, qaytarmoq – harakat fe‘llari; 
Sevmoq, quvonmoq, his qilmoq, ishonmoq, qoʻrqmoq, o‗ylamoq, fikrlamoq 
(shaxslarning ichki kechinmalari) – holat fe‘llari;
Ulgʻaymoq (kichik holatdan katta holatga oʻtish), qizarmoq (ma‘lum rangdan 
qizil rang holatiga oʻtish), qotmoq (boʻsh holatdan qattiq holatga oʻtish), boʻshamoq 
(qattiq holatdan boʻsh holatga oʻtish), muzlamoq (suyuq holatdan qattiq holatga 
oʻtish), erimoq (qattiq holatdan suyuq holatga oʻtish), pishmoq (xom holatdan pishiq 
holatga oʻtish), uxlamoq (uygʻoq holatdan uyqu holatiga oʻtish) – holat fe‘llari. 
OʻTIMLI VA OʻTIMSIZ FE‟LLAR 
Tushum kelishigidagi so‗zlar bilan bog‗lanadigan fe‘llar o„timli fe‟llar, bunday 
xususiyatga ega bo‗lmagan fe‘llar o„timsiz fe‟llar sanaladi. 
Oʻqimoq fe‘li tushum kelishigidagi soʻz bilan bogʻlana oladi, ya‘ni kitobni 
oʻqimoq deyish mumkin yoki termoq fe‘li ham tushum kelishigidagi soʻz bilan 
bogʻlana oladi, paxtani termoq desa boʻladi, shuning uchun bu fe‘llar oʻtimli 
fe‘llardir. Yurmoq va uxlamoq fe‘llari tushum tushum kelishigidagi soʻzlar bilan 
bogʻlana olmaydi: yoʻlni yurmoq, uyquni uxlamoq deb qoʻllab boʻlmaydi. Shu sababli 
bu fe‘llar oʻtimsiz fe‘llar hisoblanadi.