Samarqand davlat universiteti a. B. Pardayev, S. A. Qurbonov


ANIQ NISBATDAGI FE‟LLARNING BOSHQA NISBAT


Download 2.97 Mb.
Pdf ko'rish
bet77/310
Sana03.10.2023
Hajmi2.97 Mb.
#1691372
1   ...   73   74   75   76   77   78   79   80   ...   310
ANIQ NISBATDAGI FE‟LLARNING BOSHQA NISBAT
SHAKLLARIDAN FARQLANISHI 
Aniq nisbatdagi ayrim fe‘llar shaklan oʻzlik, orttirma va birgalik nisbatdagi 
fe‘llarga oʻxshab ketadi. Masalan, faxrlanmoq fe‘li aslida aniq nisbatda boʻlsa-da, 
shaklan va mazmunan oʻzlik nisbatdagi fe‘lga oʻxshash: Alisher oʻzidan faxrlandi
Biroq oʻzbek tilida faxrlamoq degan fe‘l mavjud emas va bu fe‘l tarkibida -n alohida 
qoʻshimcha sifatida ajrala olmaydi. Demak, nisbat qoʻshimchasi ham yoʻq. Tarkibida 
nisbat qoʻshimchasi mavjud boʻlmagan har qanday fe‘l esa aniq nisbatda boʻladi. 
Quyidagi jadvalga e‘tibor bering: 


90 
№ 
Aniq nisbat 
Izoh 
Oʻzlik 
nisbati 
Izoh 

Odatlanmoq, 
faxrlanmoq, 
sirpanmoq 
Odatlamoq, faxrlamoq, 
sirpamoq degan fe‘llar 
mavjud emas va bu 
fe‘llardagi -n alohida 
qoʻshimcha 
sifatida 
ajrala olmaydi, shuning 
uchun ushbu fe‘llarda 
oʻzlik 
nisbat 
qoʻshimchasi yoʻq va 
ular aniq nisbatda. 
Oʻylanmoq 
Oʻylamoq degan fe‘l 
mavjud, shu sababli -n 
oʻzlik 
nisbat 
qoʻshimchasi sifatida 
ajraladi va ushbu fe‘l 
oʻzlik nisbatidadir. 

Sevinmoq 
Sevmoq degan fe‘l bor, 
ammo 

«yaxshi 
koʻrmoq» 
ma‘nosini 
ifodalaydi. 
Sevinmoq 
fe‘li 
esa 
«xursand 
boʻlmoq» 
ma‘nosini 
bildiradi. Bu fe‘llar 
boshqa-boshqa 
ma‘nolarni ifodalagani 
uchun alohida ikkita 
fe‘l 
deb 
qaraladi. 
Sevinmoq tarkibida esa 
-in qoʻshimcha sifatida 
ajralmaydi. Shu sababli 
bu 
fe‘l 
aniq 
nisbatdadir. 
Kiyinmoq 
Kiymoq va kiyinmoq 
fe‘llari bir xil ma‘noni 
bildirgani uchun bitta 
fe‘l deb qaraladi. Shu 
sababdan -in alohida 
qoʻshimcha 
sifatida 
ajraladi va ushbu fe‘l 
oʻzlik nisbatda deb 
qaraladi. 

Download 2.97 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   73   74   75   76   77   78   79   80   ...   310




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling