Samarqand davlat universiteti a. B. Pardayev, S. A. Qurbonov

Ravishdoshning boʻlishsizlik shakllari 
№ 
Qoʻshimchalar 
Boʻlishsiz shakli 
1 
-(i)b: oʻqib 
-a / -y: oʻylay-oʻylay 
-may: oʻqimay / oʻylamay 
-mayin: oʻqimayin / oʻylamayin 
-masdan: oʻqimasdan / oʻylamasdan 
2 
-gancha: yugurgancha 
-guncha: tugatguncha 
-gach: kelgach 
-ma: yugurmagancha / tugatmaguncha / 
kelmagach 
3 
-gani: ishlagani 
Boʻlishsiz shakli mavjud emas. 
KOʻMAKCHI FE‟LLI SOʻZ QOʻSHILMASI 
Oʻqib chiqdi, oʻqib yuribdi, oʻqib turibdi, oʻqib yotibdi, oʻqib tashladi, oʻqib 
qoʻydi, oʻqiy boshladi, oʻqiy oladi kabi fe‘llarning barchasi bir umumiy ma‘noni – 
«oʻqimoq» ma‘nosini ifodalaydi. Bu ma‘no ravishdosh shaklidagi birinchi fe‘ldan 
anglashiladi. Biroq har bir birlik «oʻqimoq» ma‘nosini turli xil tarzda ifodalagan. 
Masalan, oʻqib chiqdi fe‘li harakat (oʻqish)ning toʻliq yakunlanganini, oʻqib yuribdi, 
oʻqib turibdi, oʻqib yotibdi fe‘llari harakat (oʻqish)ning davom etayotganligini, oʻqiy 
oladi fe‘li esa harakat (oʻqish)ni bajarishga imkoniyat borligini bildirgan. 
Koʻrinyaptiki, bu fe‘llardagi asosiy ma‘no – «oʻqimoq» ma‘nosi ravishdosh 
shaklidagi birinchi qismdan anglashilmoqda, unga qoʻshilib kelayotgan ikkinchi 
qismdagi fe‘llar esa birinchi fe‘lning ma‘nosiga turli xil qoʻshimcha ma‘nolarni 
qoʻshmoqda. Masalan, oʻqib chiqdi fe‘lida ikkinchi qism chiqdi fe‘li birinchi qism 
oʻqib fe‘lining ma‘nosiga harakatning toʻliq yakunlangani ma‘nosini qoʻshgan. 
Koʻmakchi fe‘lli soʻz qoʻshilmasi ikkita fe‘lning birikishidan tashkil topgan 
birlik boʻlib, yetakchi fe‘l va koʻmakchi fe‘lni oʻz ichiga oladi. Masalan: oʻqib 
chiqdi, oʻqib yotibdi. 
Yetakchi fe‟l – koʻmakchi fe‘lli soʻz qoʻshilmasining birinchi qismi boʻlib, 
ravishdoshning
-(i)b, -a / -y shakllarini olgan fe‘l. Masalan: oʻqib chiqdi, oʻqib yotibdi.