Samarqand davlat universiteti yusupov r. K. Ijtimoiy ishga kirish

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Павленок П.Д. Введение в профессию «Социальная работа»: Курс лекций. - М., 1998; 
Тони Видмар. Валентина Хухлина.Сборик «Практики социальной работы». – М.: Изд-во 
Моск. гуманит. ун-та, 2018. 

---

7 
1-MAVZU. IJTIMOIY ISH VA IJTIMOIY TA’MINOT 
TUSHUNCHALARINING MOHIYATI.
Reja: 
1.1. 
Ijtimoiy ishga kirish o‘quv kursining tuzilishi, 
maqsadi.
1.2. 
Ijtimoiy ish obyekti va predmeti. 
1.3. 
Ijtimoiy ta’minot tushunchasi va uning ijtimoiy ish 
bilan aloqadorligi.
 
 Ijtimoiy ishga kirish o‘quv kursining tuzilishi, maqsadi. 
Mustaqillikning qo‘lga kiritilishi bilan O‘zbekistonda ijtimoiy ish 
professional faoliyat turi sifatida to‘liq rivojlanana boshladi va uning 
qaytadan shakllanishi ijtimoiy hayotning barcha sohalariga birday 
tegishli bo‘lgan haqqoniy o‘zgarishlar davriga to‘g‘ri keldi.
Ijtimoiy ish tuzilishiga ko‘ra, keng ma’noda ijtimoiy hodisa 
sifatida ijtimoiy yordamning o‘ziga xos modelidir. Uni jamiyat aniq bir 
tarixiy 
davrda 
ijtimoiy, 
siyosiy 
va 
madaniy 
rivojlanishining 
xususiyatlariga mos ravishda ro‘yobga chiqaradi. Tor ma’noda esa 
ijtimoiy ish ijtimoiy zaruriy faoliyat bo‘lib, kishilar, ijtimoiy guruhlarga 
shaxsiy va ijtimoiy qiyinchiliklarni yengishlariga yordam berishga 
qaratilgandir. 
Ijtimoiy ish tushunchasi – butun dunyoda qabul qilingan ibora 
bo‘lib, u insonning insonga gumanistik munosabatini bildiradi. Ijtimoiy 
ish kursining maqsadini quyidagicha ifodalash mumkin. Ijtimoiy ish 
insonlarning huquqi va imkoniyatlarini oshirish jarayonida, insonlarning 
o‘ziga, oila a’zolariga, ishlab chiqarish tashkilotlariga va ularning 
jamoat birlashmalariga ko‘mak beradi hamda ularning o‘zaro 
munosabatlariga, ijtimoiy-iqtisodiy va siyosiy darajalarining o‘sishiga 
bevosita ta’sir etib, hayotiy faoliyatlarining yaxshilanishiga olib keladi. 
Ijtimoiy ish o‘quv kursini o‘qitishdan maqsad, har bir shaxs o‘z 
hayoti hamda mehnat faoliyati davomida unga, hayotiga, sog‘lig‘iga, 
mehnat qobiliyatiga ta’sir ko‘rsatishi mumkin bo‘lgan har qanday 
turdagi xavf-xatarga duch kelmasligi yoxud hayotida, uning oila a’zolari 
orasida noxush vaziyatlar ro‘y bermasligi xavfidan xoli emas. 

---

8 
Boshqacha qilib aytganda, har bir kishi o‘zi yoki oila a’zosi bilan 
ijtimoiy xavf-xatar (kasallik, qarilik, nogironlik, boquvchisidan mahrum 
bo‘lish va h.k.) yuz bermasligiga kafolat bera olmaydi. Mazkur holat bir 
qancha ijtimoiy-iqtisodiy shart-sharoitlar, ishlab chiqarish jarayoni bilan 
uzviy bog‘liq bo‘ladi. Ayniqsa, bugungi bozor iqtisodiyoti jarayonlari 
sharoitida mulkchilikning turli shakllari joriy qilinib, tadbirkorlikka 
keng yo‘llar ochilganda hamda kishining o‘z aqliy va ijodiy 
qobiliyatlarini to‘la ro‘yobga chiqarish imkoniyati yaratilgan sharoitda 
aholi o‘rtasida, ularning yoshi, jinsi, salomatligi, mehnat qobiliyati, 
daromadi va boshqa shu kabi xususiyatlariga ko‘ra tabaqalashuv, 
farqlanish yuz berishi tabiiydir.
Mamlakatimiz aholisi ham mazkur jarayondan chetda emas. O‘z 
o‘rnida savol tug‘ilishi mumkin: fuqarolarni shunday xatar hamda 
vaziyatlarda himoyalash, ular uchun ijtimoiy kafolatlarning eng kam 
darajasini belgilash vazifasini kim va qanday usullarda hamda 
vositalarda hal etadi? Shu o‘rinda aytish kerakki, mazkur vazifalar 
davlatning ijtimoiy funksiyalari bilan bog‘liq bo‘lib, unda bevosita 
aholini ijtimoiy himoya qilish tadbirlari, ularni amalga oshirish 
mexanizmlari ishlab chiqilgan bo‘ladi. Ayni paytda bu har qanday 
demokratik davlatning eng asosiy belgisi hisoblanadi.
Fuqarolarning 
O‘zbekiston 
Respublikasi 
Konstitutsiyasida 
belgilangan ijtimoiy-iqtisodiy huquqlaridan biri, bu – ularning ijtimoiy 
ta’minot olishga bo‘lgan huquqi, xususan, fuqarolar keksayganlarida, 
mehnat qobiliyatlarini yo‘qotganlarida yoki boquvchisidan mahrum 
bo‘lganlarida hamda qonun hujjatlarida nazarda tutilgan boshqa hollarda 
normal turmush kechirishini ta’minlaydigan darajada moddiy ta’minot 
yoxud boshqacha shakldagi ijtimoiy yordamlar olish huquqlaridir
5
. 
Nogironligi bo‘lgan shaxslar, boquvchisini yo‘qotganlar, yolg‘iz 
keksalar, umuman, ko‘makka muhtoj qatlamlarni qo‘llab-quvvatlash, 
davlatimizning ustuvor vazifasi bo‘lib qoladi.Jamiyatning rivojlanganlik 
darajasi odatda bir qator demografik omillarga, jamiyatdagi keksalar va 
bolalarning ahvoliga, ularning o‘zini qanday his etishiga, yordam va 
qo‘llab-quvvatlashga muhtoj bo‘lgan barcha odamlar toifasiga 
5
Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси. – Tошкент, “Ўзбекистон”, 2017. 4-бет. 

---

9 
davlatning qanday munosabatda bo‘lishiga qarab belgilanadi. Ijtimoiy 
zaif kishilarga, ya’ni keksalar, nogironlar, yolg‘iz, nochor kishilar va 
aholining boshqa toifalariga yordam berish jamiyatning yuksak 
ma’naviyati va madaniyligidan dalolat beradi. 
Yaqinlariga yordam berish, hamdard bo‘lish va xayr-ehson qilish 
azaldan turli mamlakatlar xalqlariga xosdir. Ushbu fazilatlar 
O‘zbekiston xalqiga ham xos bo‘lib, milliy qadriyatlar, an’analar va urf-
odatlarning asosini tashkil etadi. Bugungi globallashuv sharoitida ushbu 
qadriyat va an’analarni asrash va rivojlantirish juda dolzarb hisoblanadi. 
Ayniqsa yoshlar ongida insonparvarlik va demokratik qadriyatlarni 
mustahkamlash zarurligi bilan uzviy bog‘liq yangi ijtimoiy 
munosabatlarni shakllantirish bosqichiga chiqqan bir pallada ayniqsa 
muhimdir. 
Mamlakatni isloh qilish, bozor munosabatlari sharoitlarida 
jamiyatdagi har bir kishining munosib hayot kechirishini ta’minlash 
sifatida tushuniladigan shiorga aylanmoqda. Jamiyatning barcha 
qatlamlari ijtimoiy birdamligi va javobgarligi bunga erishishning zarur 
omili hisoblanadi. 
Yuqorida qayd etilganlardan kelib chiqib, ijtimoiy ishni kasb va 
akademik fan sifatida o‘rganish nihoyatda muhim va foydali ekanligini 
ta’kidlash joizdir. Mamlakatimizda yangi “Ijtimoiy ish xodimi” kasbiga 
ehtiyojni shakllantirish aholi ehtiyojmand qatlamlarining u yoki bu 
toifalariga nisbatan ijtimoiy ish amaliyoti bilan shug‘ullanadigan, ularga 
har tomonlama yordam ko‘rsatadigan muassasalar, xalqaro va jamoat 
tashkilotlarining keng tarmog‘ining tashkil etilishi bilan izohlanadi. 
Dunyoning ko‘pchilik mamlakatlarida ijtimoiy ish instituti yuz yildan 
ortiq vaqt mobaynida faoliyat olib bormoqda va ayni paytda jahonning 
yetakchi universitetlari bunday tayyorgarlikni amalga oshiradi. 
Ijtimoiy ish ijtimoiy hodisa sifatida keng ma’noda ijtimoiy 
yordamning o‘ziga xos modelini ifodalaydi. Buni jamiyat ijtimoiy, 
siyosiy va madaniy taraqqiyoti xususiyatlariga qarab aniq bir tarixiy 
davrda amalga oshiradi. Tor ma’noda ijtimoiy ish shaxsiy va ijtimoiy 
qiyinchiliklarni yengib o‘tishda odamlarga, ijtimoiy guruhlarga yordam 
berishga yo‘naltirilgan ijtimoiy zarur faoliyatdir.

---

10