Samarqand iqtisodiyot va servis instituti bektemirov a. B., Ruzibayeva n. X., Аzimova r. I

1. Amalga oshirish muddati bo‘yicha: 
 qisqa muddatli - 3 yilgacha 
 o‗rta muddatli - 3-5 yil 
 uzoq muddatli - 5 yildan ortiq. 
2. Ko‘lami bo‘yicha (ko‘p hollarda loyiha masshtabi investitsiya hajmi bilan 
aniqlanadi): 
 kichik loyihalar; 
 o‗rtacha loyihalar;
 yirik loyihalar; 
 megaloyihalar. 
3. Asosiy yo‘nalishi bo‘yicha: 
 tijorat loyihalar; 
 ijtimoiy loyihalar; 
 ekologik loyihalar; 
 boshqalar. 
Investitsion loyihalarning samaradorligini baholash texnik, texnologik, 
moliyaviy, tarmoq yoki hududiylik xususiyatlariga bog‗liq bo‗lmagan holda yagona 
tamoyillar asosida amalga oshiriladi. Ular quyidagidan iborat: 
 loyihani uning butun hayot sikli davomida ko‗rib chiqish; 

---

344 
 pul oqimlarini modellashtirish, bunda loyihani amalga oshirish bilan bog‗liq 
barcha pul tushumlari va hisobot davridagi turli valyutalarni ishlatish ehtimolligini 
hisobga olgan holdagi harajatlar kiritiladi; 
 ishonchlilik va maksimum samara. 
Investitsion loyiha investor nuqtai nazaridan samarali deb baholanishi uchun, 
birinchidan, uni amalga oshirish ijobiy bo‗lishi, ikkinchidan, alternativ loyihalarni 
solishtirish chog‗ida yuqoriroq samaraga ega bo‗lgan loyihani ma‘qul qo‗rish lozim. 
 vaqt omili hisobi; 
 loyihani amalga oshirishdagi kutilayotgan harajatlar va tushumlar hisobi; 
 baholashning ko‗p bosqichligi; 
 inflyatsiya ta‘siri va loyihani amalga oshirishdagi bir nechta valyutalarni 
qo‗llash ehtimolini hisobga olish; 
 noaniqlik va risklar ta‘sirining hisobi; 
 loyihaning turli ishtirokchilari borligini inobatga olish. 
Investitsiya loyihalarini har tomonlama (xususan moliyaviy, texnologik, 
tashkiliy, muddati va boshqalar) harakterlash mumkin. Bularning har biri investitsiya 
loyihalarini moliyalashtirishda muhimdir, lekin ko‗p hollarda investitsiya faoliyatida 
moliyaviy va iqtisodiy mezonlar hal qiluvchi rol o‗ynaydi. Mamlakatda investitsion 
loyihalarni moliyalashtirish jarayonini samarali olib borish, kelgusida yuqori 
daromad keltirib, iqtisodiyotdagi ishsizlik masalasini hal etishda ham muhim omil 
bo‗lib hisoblanadi. 
Shunday qilib, sinditsiyalashtirilgan kredit deganda bir necha banklar 
tomonidan yirik investitsiya loyihalarini birgalikda kreditlash. Yirik investitsiya 
loyihasi – umumiy qiymati tijorat banklarining birinchi darajali kapitalining 25 
foizidan oshadigan investitsiya loyihasidir. Bank sindikati sinditsiyalashtirilgan kredit 
berish borasida ikki yoki undan ortiq banklar o‗rtasida o‗zaro kelishuv bo‗lib, bunda 
yetakchi bank sinditsiyalashtirilgan kreditlash tashabbusi bilan chiqqan va zimmasiga 
ishtirokchi banklar nomidan kredit hujjatlarini yuritish mas‘uliyati yuklatilgan qarz 
oluvchining asosiy talab qilib olinguncha depozit hisob varag‗iga xizmat ko‗rsatuvchi 
bank hisoblanadi. 

---

345 
Ta‘kidlash joizki, O‗zbekiston qonunchiligiga ko‗ra sinditsiyalashtirilgan 
kreditlar 
faqat 
yuridik 
shaxslarga 
beriladi. 
Tijorat 
banklari 
tomonidan 
sinditsiyalashtirilgan kreditlash qaytarishlik, to‗lovlilik, ta‘minlanganlik, muddatlilik 
va maqsadli foydalanish shartlari asosida amalga oshiriladi. 
Sinditsiyalashtirilgan kreditni berish qarz oluvchi va ishtirokchi banklar 
o‗rtasida 
tuziladigan 
kredit 
shartnomasi 
asosida 
amalga 
oshiriladi. 
Sinditsiyalashtirilgan kredit berish muddati yirik investitsiya loyihalarini qoplanish 
muddatiga bog‗liq holda kredit shartnomasida belgilanadi. Sinditsiyalashtirilgan 
kreditdan foydalanganlik uchun foiz stavkasi miqdori sinditsiyalashtirilgan kredit 
to‗g‗risidagi kelishuv shartlariga ko‗ra qarz oluvchi va ishtirokchi banklar o‗rtasida 
tuziladigan kredit shartnomasi asosida belgilanadi. Zarar ko‗rib ishlovchi, nolikvid 
balansga ega bo‗lgan xo‗jalik yurituvchi sub‘ektlarga hamda samarasiz investitsiya 
loyihalarini taqdim qilgan xo‗jalik sub‘ektlariga sinditsiyalashtirilgan kreditlar 
berilmaydi. Sinditsiyalashtirilgan kredit olgandan keyin moliyaviy ahvoli 
yomonlashgan qarzdordan berilgan kreditlar o‗rnatilgan tartibda muddatidan avval 
undirib olish chora-tadbirlari ko‗rilishi lozim. Bu qoida kredit shartnomasida albatta 
qayd etilgan bo‗lishi kerak. 
Qarz oluvchi o‗ziga xizmat ko‗rsatuvchi bankka yirik kredit berishni so‗rab 
murojaat qilganidan keyin, bank kreditlash uchun lozim bo‗lgan standart tadbirlarni: 
o‗zining ichki kredit siyosatiga mos ravishda mijozning kreditga qobiliyatliligi 
tahlilini, biznes-rejasi tahlilini, kredit qaytarilishini ta‘minlanganligi tahlilini va 
boshqalarni amalga oshiradi.
Sinditsiyalashtirilgan kreditlashni amalga oshirishning mumkinligi to‗g‗risida 
kredit qo‗mitasi qaror qabul qilgan taqdirda, bank bir vaqtning o‗zida ushbu bitimga 
boshqa banklarni jalb etish hamda sinditsiyalashtirilgan kreditlash tashkilotchisi 
sifatida bank sindikatini tashkil etish haqida qaror qabul qiladi. 
Ishtirokchi banklarni ushbu bitimga jalb etish va bank sindikatini tashkil etish 
to‗g‗risida yetakchi bank kredit qo‗mitasi qaror qabul qilinganidan keyin, yetakchi 
bank sinditsiyalashtirilgan kreditlashda ishtirok etish xohishini bildirgan banklarni 
aniqlaydi va ularga sindikatda qatnashish taklifi bilan birga tayyorlangan qarz oluvchi 

---

346 
to‗g‗risidagi axborotni taqdim etadi. Shundan keyin yetakchi bank ishtirokchi banklar 
bilan investitsiya loyihasi bo‗yicha barcha kredit hujjatlarini taqdim etadi. Taqdim 
etilayotgan ma‘lumotlar bank siri hisoblanadi. 
Sinditsiyalashtirilgan kreditni berishga xorijiy banklar va boshqa xorijiy 
moliyaviy institutlar jalb etilishi mumkin. Bu holda sinditsiyalashtirilgan kreditlashni 
amalga oshirish xorijiy banklar va moliyaviy institutlar bilan tuzilgan bitimlarda 
belgilangan tartibda amalga oshiriladi. Ishtirokchi banklar bilan muzokaralar 
boshlangunga qadar yetakchi bank tomonidan bankning ichki kredit siyosati bilan 
belgilangan tartibda kredit paketini tahlili asosida barcha kredit hujjatlari hamda 
ishtirokchi banklar o‗rtasida tuziladigan investitsiya loyihasini birgalikda kreditlash 
borasidagi o‗zaro kelishuv loyihasi tayyorlab qo‗yilgan bo‗lishi kerak. 
Yetakchi bank ishtirokchi banklarga taklif yo‗llashdan oldin qarz oluvchi 
haqidagi ma‘lumotlarni Banklararo kredit byurosi ma‘lumotlari bilan solishtirishi 
lozim. Kredit shartnomasining yakuniy variantini ishlab chiqish va imzolash 
faqatgina yetakchi bank va ishtirokchi banklar o‗rtasida mazkur investitsiya 
loyihasini sinditsiyalashtirilgan kreditlash to‗g‗risida o‗zaro bitim tuzilgandan keyin 
amalga oshiriladi. 
Ishtirokchi banklar o‗rtasida mazkur investitsion loyihani birgalikda kreditlash 
borasida bitim imzolangandan keyin bank sindikati tuzilgan hisoblanadi va ushbu 
bitimni imzolagan barcha ishtirokchi banklar o‗zlariga sinditsiyalashtirilgan 
kreditlash borasida majburiyat olgan hisoblanadilar. Shuning bilan birga bank 
sindikati tuzilgandan keyin ushbu bitimdan chiqish, ya‘ni sinditsiyalashgan kredit 
berish borasidagi kredit shartnomasini imzolashda bosh tortilgan taqdirda ishtirokchi 
bank qonunchilikda belgilangan tartibda boshqa ishtirokchi banklar oldida boy 
berilgan foydani qoplab berish borasida javobgar bo‗ladi.