Samarqand iqtisodiyot va servis instituti hudayberdiev umar

№ 
Ko‘rsatkichlar 
Alohida indekslar 
1. Mahsulot fizik hajmi (miqdori) 
i
q
= q
1
:q
0
2. Mahsulot narxi (bahosi) 
i
p
= p
1
:p
0
3. Mahsulot bir birligining tannarxi
i
z
= z
1
:z
0
4. Mahsulotga sarflangan harajatlar 
i
с
= с
1
:с
0
5. Mahsulot bir birligiga sarflangan vaqt 
i
t
= t
0
:t
1
6. Mehnat unumdorligi
i
v
= v
1
:v
0
7. Tovar aylanmasi 
Iqp=q
1
p
1
:q
0
p
0 
Yakka iqtisodiy indekslar bir turdagi hodisalarning ma’lum makon va 
zamondagi o‘zgarishini ifodalaydi. Statistika ommaviy voqea-hodisalarning 
o‘zgarishini, ularning o‘zgarish tendensiyalarini (qonuniyatlarini) o‘rganganligi 
sababli alohida iqtisodiy indekslarning ma’lumotlari muhim ahamiyat kasb etmaydi.
9.3. Agregat shaklidagi indekslar umumiy
indekslarning asosiy shaklidir 
Agregat indekslar turli xildagi elementlardan tuzilgan murakkab hodisalarning 
o‘rganilayotgan davrlar ichida o‘rtacha o‘zgarishini ta’riflaydi. Bu indekslar har 
qanday umumiy indekslarning asosiy shaklidir. Chunki har qanday indekslarda bir xil 
o‘lchov birligiga keltirish maqsadida indekslanayotgan ko‘rsatkich vaznga 
ko‘paytiriladi. Bu esa har qanday holda indekslarni agregat ko‘rinishiga olib keladi. 
Statistika amaliyotida asosan quyidagi ko‘rinishdagi agregat indekslar 
qo‘llaniladi: 
Narx umumiy indeksi:



1
0
1
1
q
P
q
P
J
p

---

113 
Fizik hajm (miqdor) umumiy indeksi: 



0
0
0
1
P
q
P
q
J
q
Tannarx umumiy indeksi: 



1
0
1
1
q
z
q
z
J
z
Vaqt sarfi umumiy indeksi: 



1
1
1
0
q
t
q
t
J
t
Mehnat unumdorligi umumiy indeksi: 
;
:
0
0
0
1
1
1





t
P
q
t
P
q
J
v
Harajat umumiy indeksi: 



0
0
1
1
c
q
c
q
J
qc
Tovar oborot (qiymat) umumiy indeksi: 



0
0
1
1
P
q
P
q
J
qp
Bu yerda: Jp - narx umumiy indeksi; 
Jq - fizik xajm (miqdor) umumiy indeksi; 
Jt - vaqt sarfi umumiy indeksi; 
Jv - mehnat unumdorligi indeksi; 
Jqc - harajat umumiy indeksi; 
Jpq - tovar oborot (qiymat) umumiy indeksi;
Σq
1
P
1
- Hisobot davridagi mahsulot qiymati; 
Σq
1
P
0
- o‘tgan davr narxlaridagi mahsulot qiymati indeksi; 
Σq
0
P
0
- o‘tgan davrdagi mahsulot qiymati; 
ΣS
1
q
1
- joriy (hisobot) davridagi mahsulotni ishlab chiqarish uchun qilingan 
harajati; 
ΣS
0
q
1
- - bazis davrining tannarxidagi joriy davr mahsulotini ishlab chiqarish 
uchun qilingan harajati; 
ΣS
0
q
0
- bazis davridagi harajat; 
Σt
0
q
1
- bazis davridagi sarf bilan hisoblanilgan joriy davr mahsulotini ishlab 
chiqarish uchun ketgan vaqti; 
Σt
1
q
1
- joriy davr mahsulotini ishlab chiqarish uchun ketgan vaqti. 
Yakka (individual) va agregati shaklidagi umumiy indekslarning hisoblanish 
tartibi bilan quyidagi misol (sharti) da tanishib chiqaylik. 
Shahar bozorlaridan birida sotilgan mahsulotlarning ayrimlari to‘g‘risida 
quyidagi ma’lumotlar ma’lum (raqamlar shartli) (9.1-jadval): 
9.1-jadval