Савол-жавоб indd

60. Мафкура ўзи нима?
Мафкура (араб. – фикрлар мажмуи) – муайян ижти-
моий гуруҳ, қатлам, миллат, жамият, давлатнинг ман-
фаатлари, орзулари, мақсадлари ифодаланган қарашлар 
ва уларни амалга ошириш тизимидир.
Унда манфаатлари ифодаланаётган гуруҳ ва қатлам-
ларнинг ўтмиши, бугунги куни ва истиқболи ўз ифо-
дасини топади. Мафкура ҳар қандай жамият ҳаётида 
зарур. Инсоният тарихида турли-туман мафкуралар 
бўлган. Турли халқлар ва ижтимоий кучларнинг ғоявий 
раҳнамолари, мутафаккир ва арбоблари ўзларининг 

---

40
манфаат ва мақсадларидан келиб чиқиб мафкуравий 
таълимот ва дастурлар ишлаб чиққан. 
Мафкура қуйидаги вазифаларни ўз олдига қўяди:
– муайян ғояни одамларнинг онгига ва руҳиятига 
сингдириш;
– аҳолининг турли гуруҳларини бирлаштириш;
– кўзланган мақсад ва ниятларга эришиш учун 
одамларни сафарбар этиш;
– уларни маънавий-руҳий рағбатлантириш;
– аҳолини, айниқса, ёш авлодни ғоявий тарбиялаш 
ва мафкуравий иммунитетни шакллантириш;
– бошқа мафкуравий ва ғоявий таъсирлардан ҳимоя 
қилиш ва шулар кабилар.
61. Мафкура қандай яратилади?
Мафкура – муайян фалсафий, диний таълимотлар 
асосида яратилади ҳамда маълум илмий қарашлар, 
ахлоқий тамойилларга таянади.
Мафкура ўз моҳияти ва таъсир кучига кўра, жами-
ятни бирлаштириши ёки уни бир-бирига қарама-қарши 
тарафларга бўлиб юбориши, давлатнинг жаҳондаги 
обрў ва мавқеини ошириши ёки тушириши, халқлар-
ни юксакликка кўтариши ёки таназзулга дучор этиши 
мумкин.
Юксак мақсадлар, бунёдкор ғояларга асосланган 
мафкура ижтимоий – иқтисодий тараққиётга турт-
ки бўлади, маънавиятни юксалтиради, инсонларни 
улуғвор ишларга сафарбар этади.
Озодлик, эркинлик, мустақиллик, инсон қадри,
тинчлик, инсонпарварлик, ҳамкорлик ғоялари асосида 
шаклланган, эзгу мақсадларга хизмат қиладиган маф-
кура бунёдкорлик хусусиятига эга бўлади.
Ҳукмронлик, мустабидлик, тажовузкор, босқинчи-
лик, экстремистик, ақидапарастлик ғоялари асосида 
шаклланган, миллат ва халқларни асоратга соладиган 
мафкура вайронкорлик хусусиятига эгадир. 

---

41
Мафкуранинг диний, дунёвий, миллий, сиёсий ва 
бошқа кўринишлари мавжуд бўлиб, аксарият ривож- 
ланган мамлакатлар халқлари эркинлик, адолат, қонун, 
инсон ҳуқуқлари, миллатлараро ҳамжиҳатлик, диний 
бағрикенглик каби ғояларга асосланган мафкурага
таянмоқда.