Ш. А. Абдуллаева

Кубиклар усули
1
 
 
Кубиклар - ўзгартирилаётган келажакка асосланиб мавзуни кўриб 
чиқишга ёрдам берадиган ўқитиш усулидир. Ҳар томонлама фикрлашга 
(ёзишга) ёрдам берадиган ҳар хил йўл-йўриқлар ёзилган кубиклар 
ишлатилади. 
Томонларининг ҳажми ўртача 15-20 см бўлган қутичага қоғоз 
ёпиштириб, кубик ясаш мумкин. Кубикнинг ҳар бир томонига қуйидаги 
олтита йўл-йўриқ ёзилади: буни тасвирланг, буни таққосланг, буни ўзаро 
боғланишини кўрсатинг, буни таҳлил қилинг, буни қўлланг, яхши ва ёмон 
томонларини кўрсатинг (далиллар ёрдамида). 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
Буни 
тасвирланг. 
Нарсага 
диққат билан 
қаранг балки 
Буни
таққосланг 
Нимага 
ўхшайди? 
У нималар ҳақида 
ўйлашга мажбур 
қилади? 
Хаёлингигизга 
нималар келади? 
Буни таҳлил 
қилинг. Уни 
қандай 
қилганлари 
ҳақида 
Буни 
ишлатинг. У 
билан нима 
қилишингиз 
мумкинлиги 
Яхши 
ва 
ёмон 
томонларин
и кўрсатинг 
(далиллар) 
1
Хал=аро очи= жамият институтининг «Тан=идий фикрлашни ривожлантириш асослари» фанлараро 
дастури. – Т., 2002 й., 11 б. 

---

202 
фақат 
хаёлингизда ва 
уни қандай 
ўргангангизни 
тасвирланг. 
Ранглари, 
шакллари, 
хусусиятлари 
ва х.к 
бир 
–бирига 
ўхшган 
ёки 
фарқланадиган 
нарсалар бўлиши 
мумкин 
(нарсалар, 
одамлар жойлар) 
Хаёлингизга эрк 
беринг. 
Бу 
нарсани сиз нима 
билан 
бирлаштиришинг
из мумкин. 
гапиринг. 
(Сиз 
буни 
билишингиз 
шарт эмас, 
ўйлаб 
чиқинг)
ҳақида 
айтинг. Уни 
қандай 
ишлатиг 
мумкин. 
ёрдамида 
ишончли 
далилларни
топишга 
ҳаракат 
қилинг. Сиз 
хоҳлаган 
барча 
далилларни 
ишлатинг, 
мантиқий 
бемаъни
ёки ўртача 
«Т - чизмалари» усули 
Т – чизма мунозара вақтида қўшалоқ жавоблар (ҳа/йўқ, тарафдор/қарши) 
ёки таққослаш, зид жавобларни ёзиш учун универсал график органайзер
ҳисобланади. масалан, таълимнинг анъанавий ва ноанъанавий шакли 
ҳақидаги матн ўқилганидан сўнг, биринчи гуруҳ Т – чизмани чизиб, унинг
чап томонига анъанавий таълимнинг афзаликларини берилган вақт давомида 
кўрсатиб беришади. Сўнгра шунча вақт ичида бу фикрга қарши бўлган 
фикрларни, яъни анъанавий таълимнинг камчиликларини кўрсатиб 
ўтишади. 
Иккинчи гуруҳ худди шундай чизмада ноанъанавий таълимнинг 
афзаллик ва камчиликларини таҳлил қилишади. Гуруҳларнинг чизмалари 
таққосланиб, сўнгра бутун синф билан Т – чизма тузилади ва муҳокама 
этилади. 
Буни қуйидаги шаклда бериш мумкин. 
Таълимнинг анъанавий шакли 
Таълимнинг ноанъанавий шакли 
Афзаллиги 
Камчилиги 
Афзаллиги 
Камчилиги 
+ 
- 
+ 
- 
Ёки дарс турларини ўтганда ҳар бир дарс туридаги ўқитувчи ва ўқувчи
фаолиятини қуйидаги
Т – чизма асосида таҳлил этиш мумкин: 
Янги билим бериш 
дарси 
Ўқув материалини 
мустаҳкамлаш 
дарси 
Такрорлаш ва 
умумлаштириш 
дарси 
Аралаш дарс
Ўқитувчи 
фаолияти 
Ўқувчи 
фаолияти 
Ўқитувчи 
фаолияти 
Ўқувчи 
фаолияти 
Ўқитувчи 
фаолияти 
Ўқувчи 
фаолияти 
Ўқитувчи 
фаолияти 
Ўқувчи 
фаолияти