Sh. R. Sharipov jdpi kimyo fanlari nomzodi D. K. Muradova

Academic Research in Educational Sciences 
VOLUME 2 | ISSUE 11 | 2021 
ISSN: 2181-1385 
Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 
Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89 
DOI: 10.24412/2181-1385-2021-11-1291-1306 
Google Scholar 
Scientific Library of Uzbekistan 
Academic Research, Uzbekistan 1302 www.ares.uz 
- 
vaqt birligida reaksiyaga kirishgan dastlabki moddalarning molekulalar 
soni ayni vaqt ichida reaksiya mahsulotlaridan hosil bo‘ladigan moddalar 
molekulalari soniga teng; 
- 
Moddalardan birining konsentratsiyasini, temperatura yoki bosimning 
o‘zgarishi kimyoviy muvozanatning siljishiga olib keladi ya‘ni reaksiyada ishtirok 
etayotgan moddalarning konsentratsiyasi o‘zgaradi. 
Agarda:
- 
reaksiyada ishtirok etayotgan dastlabki moddalarning konsentratsiyalari 
kamayib, reaksiya mahsulotlarining konsentratsiyalari ortsa, muvozanat chapga 
siljiydi. 
- 
reaksiyad ishtirok etayotgan dastlabki moddalarning konsentratsiyalari 
ortib, reaksiya mahsulotlarining konsentratsiyalari kamaysa, muvozanat o’nga 
siljiydi. 
Muvozanatning siljishi to‘g‘ri va teskari reaksiyalarning tezliklari yana 
tenglashguncha, ya‘ni moddalar yangi muvozanat konsentratsiyalari tenglashgunga 
qadar ya‘ni muvozanat qaror topguncha davom etadi. Kimyoviy muvozanatning 
siljish yo‘nalishini Le-Shatele (1884-yil) prinsipi aniqlaydi. Uning qoidasi 
quydagicha tushuntiriladi. 
Agar muvozanat holatida turgan sistemaga, tashqaridan biror-bir ta‘sir 
ko‘rsatilsa ( temperatura, bosim konsentratsiya o‘zgartirilsa) muvozanat shu kuchni 
kamaytiradigan 
tomonga 
siljiydi. 
Ushbu 
nazariy 
asoslarni 
o‗quvchilarga 
tushuntirshda kimyoviy muvozanatni ko‗zi bilan ko‗rish orqali bajariladigan 
kimyoviy tajribalarni ko‗rsatish orqali amalga oshiriladi. 
Tajriba: 
To`rtta probirkaning har biriga FeCl
3
va NH
4
CNS eritmalaridan 1-
2 ml dan quying. Eritmalarni shisha tayoqcha bilan aralashtiring va ularni probirkalar 
shtativiga quying. 
Birinchi probirkaga FeCl
3 
ning to`yingan eritmasidan, ikkinchi 
probirkaga NH
4
CNS ning to`yingan eritmasidan 3-4 tomchidan qo`shing. Uchinchi 
probirkaga esa NH
4
Cl kristallaridan bir chimdim tashlang. Bu uchala probirkalardagi 
eritmalar rangining o`zgarishini to`rtinchi probirkadagi eritma rangiga solishtiring. 
Kimyoviy muvozanat siljishiga konsentratsiyaning ta‘siri to`g`risidagi xulosangizni 
yozing. Reaksiya tenglamasining: 
FeCl
3
+ 3NH
4
CNS

Fe(CNS)
3
+ 3NH
4
Cl
ekanligini bilgan holda tajribani o‗tkazing va uni taxlilida muvozanatni 
siljishini ko‗rsatib, asoslab bering. Ushbu tajribani o‗quvchilarga tushuntirishda 

---