Shaxsning tashqi qiyofasi ifodalovchi sifatlar

Zoʻr soʻzining oʻn bitta maʼnosidan beshinchi maʼnosi tashqi qiyofa 
ifodalaydi: Zoʻr yigit. Zoʻr odam. Zoʻr inson. Ushbu soʻz toʻgʻrisida “O‘zbek tilining 
izohli lugʻati”ning ikkinchi tomida quyidagilar qayd etilgan: “Zoʻr [a. — kuch, 
qudrat; urinish; tazyiq, zulm].5. sft. Katta jismoniy kuchga ega boʻlgan, baquvvat, 
zabardast. Zoʻr yigit. Zoʻr ot. -Odamning qoʻlidan kelmaydigan hech bir ish yoʻq, 
— dedi.. Saodatxon, — odam hamma narsadan zoʻr. S. Zunnunova, Yangi direktor. 
Qoʻrqoq bola zoʻr yigitga doʻq urganda, xayolingga ne keladi, bilasanmi?S. Siyoyev, 
Yorug‘lik. Tog‘a haqiqatan xam zoʻr polvon oʻtgan ekan. “Sharq yulduzi” . 
Odamiy soʻzi ikkita maʼnoni ifodalaydi, shundan ikkinchi maʼno tashqi 
qiyofani anglatadi: Odamiy qiyofa. Odamiy fazilatlar. Mazkur soʻz xaqida “O‘zbek 
tilining izohli lugʻati”ning birinchi tomida quyidagilar yozilgan: “Odamiy [a. - 
insoniy, insonlarcha; tirik mavjudot, inson] 2. sft. Odamga, chin insonga xos 
xususiyat. Odamiy qiyofa. Odamiy fazilatlar”. 
Husndor soʻzi tashqi qiyofa ifodalaydi: Husndor yigit. Husndor 
juvon. Bu soʻz toʻgʻrisida “O‘zbek tilining izohli lugʻati”ning beshinchi 
tomida quyidagilar qayd etilgan: “Husndor [a. + f. _- husnli, goʻzal, 
chiroyli] ayn. husnli. Husndor yigit. Uydan O‘rmonjonning xotini — 
toʻlagina, xiyla husndor juvon chiqib, Sidiqjon bilan koʻrishdi. A. Qahhor, 
Qoʻshchinor chiroqlari” . 
“O‘zbek tilining izohli lug‘ati.5 tomlik.2-tom. -Toshkent: Oʻzbekiston milliy 
ensiklopediyasi Davlat ilmiy nashriyoti, 2006. -B. 194. “Ikkinchi lugʻat.Z-tom. -B.89. 
: Ikkinchi lugʻat. 5-tom.-B.603. 
Husnli soʻzi tashqi qiyofa ifodalaydi; Husnli ayol.Husnli qiz. Mazkur soʻz haqida 
“O‘zbek tilining izohli lugʻati”ning beshinchi tomida quyidagilar yozilgan: “Husnli 
Yaxshi husnga ega. Bosh yalang, yalang oyoq, koʻylagi yirtiq xotinning yuziga iztirob 
shunday chang solgan ediki, yigitlar uni Mishaning onasi, kechagi ko‘rkam, husnli ayol 
ekanini bazoʻr farq qildilar. Oybek, Quyosh qoraymas. 

---

Basavlat soʻzi tashqi qiyofa ifodalaydi: Basavlat odam. Basavlat ayol. Bu soʻz 
toʻgʻrisida “O‘zbek tilining izohli lugʻati”ning birinchi tomida quyidagilar qayd etilgan: 
“Basavlat [ba.. + savlat] Qiyofasi, koʻrinishi havas ; uyg‘otadigan, ulugʻvor, savlatli. 
Basavlat odam, sht Onam ohuday basavlat ayol edi. Q. Kenja, Notanish gul. Voy boʻy-
ginangdan-ey.. tushimmi-oʻngimmi,bolaginam? . 
Arab tilidan oʻzlashgan basalobat soʻzi ham tashqi qiyofa ifodalaydi: Basalobat 
odam. Basalobat chol. Ayni shu haqida “O‘zbek tilining izohli lug‘ati”ning birinchi 
tomida quyidagilar yozilgan: “Basalobat [ba.. + salobat, kt. ayn. salobatli. Basalobat 
odam. Basalobat nuroniy chol”. 
Oʻzlashgan qatlamga oid tashqi qiyofa ifodalovchi ijobiy maʼnoli gaplarning 
tuzilishi quyidagichadir: 
1 .Sodda sifatlar: dilbar, zarif , ayyor, baland , shoʻx yoqut, zoʻr , 
2.Sodda yasama sifat Goʻshtdor, dabdabali, jonon, barvasta, avliyonamo, odamiy, 
husndor, husnli, basavlat, basalobat. 
O‘zbek tilining izohli lug‘ati.5 tomlik.5-tom. -Toshkent: O‘zbekiston milliy 
ensiklopediyasi , Davlat ilmiy nashriyoti, 2006. -B. 208. Ikkinchi lugʻat. 1-tom,-B.208. 
Ikkinchi lugʻat. 1-tom. -B.729-730. Ikkinchi lugʻat. 1-tom.-B. 160. Ikkinchi lugʻat. 1-
tom.-B.55. Ikkinchi lugʻat. 1-tom.-B. 174-175. Ikkinchi lugʻat. 1 -tom.-B. 262. Ikkinchi 
lugʻat. 1-tom.-B. 194. Birinchi lugʻati. 1-tom.-B. 243. Birinchi lugʻat. 1-tom.-B.634. 
Birinchi lugʻat. 1-tom.-B.203. Birinchi lugʻat. 1-tom. -B. 182; Ikkinchi lugʻat. 1-tom. -
B,563. 
Z.Birikmali sifatlar: sohibjamol. 
4.Qoʻshma sifatlar uchramadi. 
5.Juft sifatlar: xushsurat, xushsuhbat, xushtabassum, xushtabiat, xushtabiatli. 
b.Takroriy sifatlar uchramadi. 

---

Bulardan koʻrinib turibdiki, oʻzlashgan qatlamga oid tashqi qiyofa ifodalovchi 
ijobiy maʼnoli sifatlar ancha faol qoʻllanadi. 
3.2. Oʻzlashgan qatlamga oid tashqi qiyofa ifodalovchi salbiy maʼnoli sifatlar 
Biz oʻzlashgan qatlamga oid tashqi qiyofa ifodalovchi salbiy maʼnoli sifatlarni 
toʻplagan soʻzlar bilan oʻrganib, ularning salbiy maʼno fodalashini baʼzi misollar bilan 
quyida berib oʻtamiz. 
Gajak soʻzi oʻzlashgan soʻzlardan biri boʻlib, uning uchta maʼnosidan uchinchi 
maʼnosi tashqi qiyofa ifodalovchi sifat: Gavdasi gajak boʻlib qolibdi. Savol alomatiday