Щозирги ызбек адабий тили

Hurmatga betaraf shakllar
Bunday shakl II shaxsda, III shaxsda ham bor. II shaxsdagi tub,-san,-sanlar,-ng,-nglar,-laring,-(i)sh li shakllar hurmatga betaraf. Beraflik shundan iboratki, bu shakllar hurmatni ham, hurmatga zid ma'noni ham bildirmaydi. Shunga ko'ra hurmatga betaraf lug'aviy vositayot, otlajgan so'z va olmosh (sen, senlar, o'zing, o'zinglar, o'zlaring) bilan birga qo'llanadi.
Mazkur shakllar hurmatni ko'rsatadigan lug'aviy vosita bilan birikib kelmaydi (birga ishlatilmaydi). So'zlovchining hurmatdan boshqa ijobiy munosabatini ko'rsatuvchi vosita bilan qo'llanib erkalash, suyish kabi ma'noni ifodalash uchun xizmat qiladi.

Mavzu bo'yicha tayanch tushunchalar:

Hurmat ma'nosi, ijobiy munosabat, hurmatni ifodalash uchun xoslangan shakllar, hurmatga betaraf shakllar, ijtimoiy omil: ijtimoiy notenglik, qarindoshlik, tanish-notanishlik, yosh orasidagi farq.

Mavzuni mustahkamlash uchun savollar:

1. Hurmat kategoriyasining umumiy ma'nosi nimadan iborat?
2. Hurmatni ifodalash uchun xoslangan shakllar qaysilar?
3. Hurmatga betaraf shakllar qaysilar?
4. Ijtimoiy omil deganda nima tushuniladi? Hurmat shakllarining qo'llanishi qanday ijtimoiy omillarga bog'liq?
5. Hurmat qanday lug'aviy vositalar bilan ifodalanadi?

Adabiyotlar:

1. Зикриллаев /.Н. Ызбек тили морфологияси. Бухоро. 1994.
2. Щожиева Щ.Я. Ызбек тилида щурмат майдони ва унинг лисоний-нут=ий хусусияти. НД. Самар=анд. 2001.

21-mavzu. FE'LNING VAZIFA SHAKLLARI

REJA:

1. Fe'lning vazifa shakllarining mohiyati.
2. Harakat nomi.
3. Sifatdosh.
4. Ravishdosh.

Fe'lning ma'lum bir vazifasi uchun xoslangan shakllari funksional formalar deyiladi. Ya'ni fe'lning ot, sifat va ravishga xos vazifada qo`llanish uchun xoslashgan shakllari. Bular uchta: harakat nomi, sifatdosh va ravishdosh.

Bundan tashqari, fe'lning turli xarakteristikasini kursatuvchi va modal ma'no ifodalovchi shakllari ham bor. Bularning har birini alohida- alohida ko`rib o`tamiz.