Sirtqi fakultet “menejment va marketing” kafedrasi kurs ishi Ro‘yhatga olindi “Sifat menejmenti ” fanidan

2-jadval. Sifatga yondashuvlarni taqqoslash

G’arbiy yondashuv (AQSH va Yevropa)	SHarqiy yondashuv (Yaponiya)
Sifat narxlarning past darajasiga asoslanadi. Birinchi maqsad – foyda, sifat – tasodifiy kategoriya. Xaridorlar sifat masalalari bo’yicha ta’minotchining ruxsatini so’rashlari kerak. Umumiy g’oyalar sifatdan kelib chiqadi.	Sifat nuqsonlarning past darajasiga asoslanadi. Birinchi maqsad – sifat, foyda ketma – ketlikni sekinlashtirmaydi. Sifat masalalari bo’yicha xaridorning talablari bilan kelishish. Har bir predmet uchun qat’iy sifat siyosati.

Sifat miqdorlarda ifodalana boshlandi – 1985 yilda jahonda sotilayotgan mahsulotlarning yarmidan ko’pi Yaponiyaning hissasiga to’g’ri keldi. Bunday mahsulotlar: fotokameralar (84%), kassetali videomagnitofonlar (84%), soatlar (82%), kalьkulyatorlar (77%), yuqori chastotali oshxona pechkalari (71%), telefon apparatlari (66%), mototsikllar (55%), rangli televizorlar (53%) va boshqalar.

3. 
   Sifat menejmenti tizimida jarayonlarning turlari
   

Insonlar amalga oshirayotgan har qanday jarayon - bu kirish ma’lumotlarini muvofiq ravishda chiqishlarga o‘zgartiruvchi faoliyat va resurslar bilan o‘zaro aloqadorligi majmuidir, unda jarayonning umumiy modelini (maslan, ishlab chiqarish jarayoni) ko‘rsatilgandek sxema ko‘rinishida tassawur qilish mumkin. Jarayonning kirishi zaruriy materiallar va axborotlar bo‘lib hisoblanadi. Materallar deganda nafaqat xom-ashyo, materiallar, yarim tayyor mahsulotlar, biroq ulaming me’yoriy va konstrkutorliktexnologik hujjatlari ham tushuniladi. te’molchilar so‘rovlari asosida aniqlangan qiymati va narxi bo‘lib hisoblanadi. ISO 9001:2018 standartiga asosan sifat menejmenti tizimida (SMT) quyidagi ishlab chiqarishdagi jarayon osti biznes-jarayonlar ko‘zda tutilgan (qavsda ushbu standartning mos bandlarining raqamlari keltirilgan). Obyektning aniq bir qiymatida ishtirok etuvchi va ulaming ishlab chiqarish sifatida barcha jarayonlami quyidagi turlarga bo‘lish mumkin:
• asosiy (tayanch) jarayonlar - mahsulot ishlab chiqarish yoki xizmatlar ko‘rsatishda amalga oshiriladigan va mehnatga yo‘naltirilgan jarayonlar;
• yordamchi (ta’minlovchi) jarayonlar - asosiy jarayonlami amalga oshirish uchun zaruriy sharoitlami yaratadi;
• boshqarish jarayonlari - asosiy va yordamchi jarayonlaming samaradorligin oshirishga yo‘naltiilgan tashkiliy vazifalami bajaradi. Aslida barcha jarayonlar u xoh ishlab chiqarish yoki ijtimoiy jarayon bo‘lmasin nisbatan mustaqil jarayonlar sifatida bir qancha jarayon osti jarayonlardan tashkil topgan. Xalqaro hamjamiyatda iqtisodiyotni integratsiyalashuvida hamda mamlakatning ichki bozor munosabatlarini rivojlantirishda ishlab chiqarishning texnikaviy darajasini va mahsulotning sifatini aniqlovchi va tavsiflovchi xossalami aniqlash va ko‘rsatkichlami baholashga hamma tomonlama va to‘liq erishishni taqozo etadi. Me’yoriy va texnikaviy hujjatlarda mahsulot ishlab chiqarishga aloqador asosiy talablaming tarkibi va o‘zaro aloqadorligi keltirilgan. Sifat menejmenti tizimini ishlab chiqishda hujjatlashtirish muhim ahamiyatli o‘rin tutadi.
Korxona sifat menejmenti tizimi proseduralarini, ya’ni sifat menejmenti tizimini joriy qilish uchun zaruriy jarayonlami tavsiflovchi proseduralarni tayyorlashi lozim. Proseduralar miqdori va teranligi korxona turi, o‘lchami, jarayonlami o‘zaro aloqasi va murakkabligi, qo‘llanilayotgan usullar hamda ishlami bajarishda qatnashuvchi xodimlarining tayyorgarlik darajasi va malakasi kabi omillar sifatida aniqlanishi lozim.Jahonda sifatni boshqarish taraqqiyotining tarixan ilk bosqichi – sifat bo’yicha ishlarni individual ravishda tashkil qilish shakli bilan bog’liq bo’lgan davriga to’g’ri kelgan. Bu shakl manufakturaga qadar hunarmandchilik ishlab chiqarishi uchun xos bo’lgan. Bunday shaklning mazmuni shundaki, bir ishchi mahsulotni yaratish, tayyorlash va sotish borasidagi masalalarni mustaqil o’zi hal qilib, sifati uchun ham barcha javobgarlikni o’z zimmasiga olgan (boshqalar esa bu javobgarlikka tortilmagan).
Sifatni boshqarishning ilmiy uslublari va tamoyillarining yaratilishini asosan shu davr bilan bog’laydilar. Bu davrga, yuqorida aytilganidek, uch kontseptsiya nuqtai nazaridan qaraladi:

1. 
   Sifat nazorati, Teylor tizimi;
   
2. 
   Sifatni statistik usullar asosida nazorat qilish, SCQ;
   
3. 
   Sifatni umumiy nazorat qilish, TQS.
   

Sifatni umumiy boshqarish kontseptsiyasi (TQM) – yuqorida ko’rsatilgan uch kontseptsiyaning taraqqiy etgan hosilasi hamda jamiyatning postindustrial rivojlanish davriga o’tishi natijasidir. (1-jadval). Bu kontseptsiyalar to’g’risida keyingi paragrafda alohida to’xtalib o’tamiz.
Nazarat savollari:

1. 
   Sifatni boshqarish taraqqiyotini qanday shakllarga bo’lish mumkin?
   
2. 
   Sifat bo’yicha jarayonlarni tashkil etishning individual shaklini tavsiflab bering.
   
3. 
   Sifat bo’yicha jarayonlarni tashkil etishning tsex shakli deganda ni mani
   

tushunasiz?

4. 
   Sanoat(industrial) shaklining o’ziga xos tomonlarini yoritib bering. 5.Postindustrial davrda sifat bo’yicha jarayonlarni tashkil etish?
   

3-jadval