T. C. KÜLTÜr ve turizm bakanliği tüRKİye küLTÜr portali projesi

 
 

 
 
 
Kaynak: 
O.Aslanapa, Yüzyıllar Boyunca Türk Sanatı (14.yüzyıl), İstanbul. 1977. 
 
R.E.Dunn, İbn Battuta’nın Dünyası, İstanbul. 2004. 
 
K.Fleet, Erken Osmanlı Döneminde Türk-Ceneviz Ticareti, Çev: Ö.Akpınar, İstanbul.2009. 
 
S.Mülayim,  Değişimin  Tanıkları,  Ortaçağ  Türk  Sanatında  Süsleme  ve  İkonografi,    İstanbul. 
1999. 
 
 
 
 
 
 
Haklar (Rights): (Telif ve kullanım hakları ile ilgili bilgiler.) 
5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu uyarınca hazırlanan tüm içeriğin her türlü 
ortamda  umuma  arz  yetkisi  sınırsız  süreyle  Kültür  Turizm  Bakanlığına 
devredilmiştir.    Bakanlık  sonraki  zamanlarda  hazırlanan  içerikle  ilgili  düzeltme, 
ekleme, silme veya yayından kaldırma hakkına sahiptir. 
 
Kaynağı Hazırlayan 
Konu Editörü 
Proje Yöneticisi 
 
Doç. Dr. Z. Kenan BİLİCİ  
    
Prof. Dr. Kıymet GİRAY 
Prof.Dr. Hale KÜNİÇEN 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
 
 
T.C.  
KÜLTÜR VE TURİZM BAKANLIĞI 
TÜRKİYE KÜLTÜR PORTALI PROJESİ 
 
 
 
 
 
 
 
ARKEOLOJİ VE SANAT TARİHİ 
ANADOLU’DA BEYLİKLER ÇAĞI SANAT VE KÜLTÜR ORTAMI  
KENTSEL TASARIM VE FİZİKSEL ÇEVRE 
 
 
 
 
 
Prof. Dr. Z. Kenan BİLİCİ 
 
 
 
 
 
ARALIK - 2009 
ANKARA
 
 
 
 
 
 
 

 
 
 
4.2. Kentsel Tasarım Ve Fiziksel Çevre 
 
Anahtar Kelimeler: Kentsel tasarım, fiziksel çevre 
 
14.yüzyılda,  Beylikler  çağı  Anadolusu’nun  iki  temel  karakteristiğinden  bahsedilebilir. 
Selçuklular zamanındaki siyasî coğrafyada sınırlar değişerek Batı Anadolu sahillerine ulaşmış 
ve  merkezî  iktidar  çözülerek  çok  parçalı  bir  politik  sistem  oluşmuştur.  12–13.yüzyıllarda, 
Bizans ile Selçuklu devletlerinin arasındaki Uç olarak adlandırılan oynak ve geniş sınır şeridi, 
14.yüzyıldan  itibaren  batıya  doğru  uzanan  Türkmen  kitlelerinin  büyük  bir  hızla  yayıldığı 
alanlara dönüşmüş; pek çok kent Türklerin eline geçmiştir. 14.yüzyılın ilk yarısı içinde, birkaç 
kıyı kenti dışında Batı Anadolu’nun fethi büyük ölçüde tamamlanmıştır. 
 
Batı  Anadolu  kıyıları  ile  Marmara  ve  Batı  Karadeniz’deki  Lâdik  (Denizli),  Kastamonu, 
Balıkesir,  Sinop,  Manisa,  Milas,  Ayasuluk,  Balat  ve  Bursa  gibi  kentlerin,  yerel  ve  bölgesel 
ticaret  sayesinde  giderek  daha  da  gelişmelerine  karşılık,  ülkenin  iç  ve  doğu  kesimlerindeki 
eski yerleşmelerin üretim ve çekim güçlerinin azaldığı, hatta Erzurum’un harap bir kent haline 
geldiği  bilinir.  Benzer  bir  gözlem,  Konya,  Malatya,  Sivas  ve  Niğde  için  de  yapılabilir. 
Selçuklu  çağında,  Kayseri  yakınlarındaki  uluslararası  bir  fuar  olarak  tanınan  Yabanlu 
Pazarı’nın adının da 14.yüzyılda unutulmaya yüz tuttuğu anlaşılmaktadır. Buna karşılık, aynı 
yüzyılda,  güney-doğu  Anadolu’nun  yerleşme  alanlarında  kentsel  gelişmenin  büyük  zarar 
gördüğünü  kanıtlayan  veriler  yoktur.  Çukurova’dan  Mardin’e  ve  kuzeyde  Diyarbakır’a 
uzanan geniş bir coğrafyada, mimari etkinliklerin sürdüğü söylenebilir.  
 
Ortaçağ  kentlerini  kuşatan  surların,  14.yüzyılda,  özellikle  Balat,  Peçin,  Manisa,  Bergama, 
Ayasuluk,  Tire  ve  Milas  gibi  batı  Anadolu  kentlerinde  önemlerini  kaybettikleri 
anlaşılmaktadır. Benzer bir tespit Antalya ve Kastamonu’da da gözlemlenebilmektedir; öyle 
anlaşılıyor  ki,  bu  kentlerde  de,  14.yüzyılda,  yerleşmenin  fizikî  sınırları,  surlarla  çevrili 
alanların  dışına  taşmıştı.  Örneğin,  Kastamonu’da,  sur  dışında  yeni  bir  yerleşmenin 
oluşmasının,  büyük  ölçüde,  kentin  dışında  inşa  edilmiş  bir  Ahî  zaviyesi  sayesinde 
gerçekleştiği kanıtlanabilmektedir. Bu, bir Ahî zaviyesinin, 14. yüzyılın hemen başında, yeni 
yerleşmenin öncülüğünü yaptığını ve böylelikle nüfusun hiç değilse belli bir kesiminin surlar 
dışına  taşmasında  özendirici  bir  rol  oynadığını  ortaya  koyar.  Esasen,  bu  tür  bir  yerleşme 
mekaniğinin Anadolu’nun diğer kentleri için de söz konusu olabileceği söylenebilir. 
 
Kentlerde, kimi zaman, etnik ayrımın özel bir statüye kavuşturulduğunu gösteren örneklere de 
rastlanabilmektedir.  Örneğin  Sart  (Sardis),  1304  yılında  Türk  egemenliğine  girdiği  zaman, 
kentin  akropolisi  yeni  bir  duvar  yapılarak  ikiye  ayrılmış;  Türk  ve  Rum  nüfus  bu  alanı 
paylaşmışlardır. Benzer bir gözlem Samsun için de yapılabilmektedir. 
 
14.yüzyıl  kentlerinde,  ticaret  alanlarının  da  örgütlü  bir  etkinliğe  sahip  kentsel  mekânlara 
henüz dönüşmemiş olduğu iddia edilebilir.  
 
Kaynak:  
C.Foss, Byzantine and Turkish Sardis, London. 1976 
 
D.Kuban, “Anadolu Kentlerinin Tarihsel Gelişimi Üzerine Gözlemler”, Türk ve İslam Sanatı 
Üzerine Denemeler, İstanbul. 1982, s.141–170 

 
 
 
 
U.Tanyeli, Anadolu-Türk Kentinde Fiziksel Yapının Evrim Süreci (11.-15.yy), İstanbul. 1987 
 
K.Wulzinger-P.Wittek-F.Sarre, Das Islamische Milet, Berlin-Leipzig.1935 
 
 
 
 
 
 
 
Haklar (Rights): (Telif ve kullanım hakları ile ilgili bilgiler.) 
5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu uyarınca hazırlanan tüm içeriğin her türlü 
ortamda  umuma  arz  yetkisi  sınırsız  süreyle  Kültür  Turizm  Bakanlığına 
devredilmiştir.    Bakanlık  sonraki  zamanlarda  hazırlanan  içerikle  ilgili  düzeltme, 
ekleme, silme veya yayından kaldırma hakkına sahiptir. 
Kaynağı Hazırlayan 
 
Konu Editörü 
Proje Yöneticisi 
Prof. Dr. Kıymet GİRAY 
Prof. Dr. Kıymet GİRAY 
Prof. Dr. H. Hale 
KÜNÜÇEN 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
 
 
T.C.  
KÜLTÜR VE TURİZM BAKANLIĞI 
TÜRKİYE KÜLTÜR PORTALI PROJESİ 
 
 
 
 
 
 
 
SANAT TARİHİ 
ANADOLU’DA BEYLİKLER ÇAĞI SANAT VE KÜLTÜR ORTAMI  
MİMARİ PROGRAM, BÂNİLER, MİMARLAR VE SANATÇILAR 
 
 
 
 
 
Doç.Dr. Z. Kenan BİLİCİ 
 
 
 
 
ARALIK - 2009 
ANKARA 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
 
 
4.3. Mimari Program, Bâniler, Mimarlar ve Sanatçılar 
 
Anahtar Kelimeler: Selçuklular, mimarlık, mimari program, beylikler çağı 
 
Beylikler çağı  mimarlığında, bir  yandan mihrap  duvarına paralel uzanan  sahınlardan oluşan 
ve çoğunluğu Karaman Beyliği’ne ait Ermenek Ulu Camii, Akça Mescit, Sipas Camii ya da 
yine  mihrap  duvarına  paralel  dizilen  tek  taşıyıcılarla  oluşturulan  Niğde  Şah  Mescidi  gibi 
geleneksel,  hatta  yerel  sayılabilecek  uygulamaların  yanı  sıra,  Aydınoğlu  Beyliği  zamanında 
Selçuk’ta yaptırılan İsa Bey Camii’nde olduğu gibi mihraba paralel uzanan sahınların mihrap 
aksında  kare  planlı  ve  kubbeli  hacimlerle  kesildiği  arkaik  bir  denemeye  de  tesadüf 
edilebilmektedir. Diğer taraftan Niğde Sungur Bey Camii, Milas Ulu Camii, Birgi Ulu Camii 
ya  da  Konya  İplikçi  Camii  gibi  mihrap  duvarına  dik  sahınlardan  oluşan  cami  tiplerinin 
14.yüzyılda da revaçta olduğu anlaşılıyor. 14.yüzyıl  sonlarından bir Karakoyunlu  eseri olan 
Van  Ulu  Camii,  renkli  stuko  süslemeleri  ve  tuğla  kullanımı  ile  İran’daki  Büyük  Selçuklu 
dönemi örneklerini hatırlatan bir uygulamadır. 
 
13.yüzyılda  tek  kubbeli  mescitlerin  giriş  bölümlerinin  kapalı  ya  da  revaklı  son  cemaat  yeri 
olarak biçimlenmeye başlaması bu çağ için bir yenilik gibi değerlendirilebilir. 
 
Fakat yine de cami mimarisindeki asıl yenilik, kubbenin iç mekâna hâkim bir öğe konumuna 
gelmesi  yolundaki  denemelerdir.  Giderek  artan  nüfusun  ibadet  ihtiyacını  karşılamak  üzere 
mekânı  örten  bu  eğrisel  örtünün  boyutlarının  genişletilmesi  yolundaki  öncü  bir  uygulama,  
Mudurnu’daki bir erken Osmanlı yapısı olan Yıldırım Camii’nde açıkça görülebilir. Burada 
kubbe  19.65  m.  çapındadır.  Artuklu  Beyliği’ne  ait  1371  tarihli  Mardin-Latifiye  Camii  de, 
kubbeli hacmin genişletilmesiyle ilgili farklı bir tasarım denemesidir. Bunun yanı sıra, kubbe 
boyutlarının  çoğaltılamadığı  durumlarda  kubbeli  hacme  eklenen  çeşitli  doğrultulardaki 
birimlerle mekân genişletilmesinin sağlandığı da anlaşılıyor. Bilecik’teki Orhan Camii bu tür 
denemelerden biridir. Hamidoğulları döneminden, 14.yüzyıldan kalma Antalya-Yivli Minare 
Camii  ise,  çok  kubbeli  cami  tipinin  Anadolu’daki  en  erken  uygulamalarından  biri  olarak 
belirmektedir. 
 
Diğer yandan, Selçuklu dönemindeki medrese planlarının bu çağda da devam ettiği görülür. 
Beylikler  döneminde,  bu  tür  binalardaki  temel  değişiklik,  örtü  sisteminde  kubbenin 
kullanılmasıdır.  Benzer  bir  yenilik,  dönemin  mezar  yapılarında  da  karşımıza  çıkar;  giderek 
mimari  dekorun  plastik  bir  görünüm  kazanması  ve  bu  tür  yapıları  oluşturan  prizmal 
gövdelerin karmaşık  ilişkiler içinde tasarlanmalarıyla, 14.yüzyılda ilgi  çekici mezar  yapıları 
ortaya  çıkmıştır.  Örneğin,  Kırşehir’deki  Aşık  Paşa  Türbesi  âdeta  Kırgız  çadırına  benzeyen 
kubbesi  ve  ilgi  çekici  cephesiyle  Selçuklu  örneklerinden  tamamıyla  farklı  bir  üslûbun 
habercisidir. Akkoyunlu çağından kalma, 15.yüzyılda inşa edilmiş bir grup türbeden, özellikle 
Hasankeyf-Zeynel  Bey  Türbesi,  soğanvarî  kubbesi  ve  sırlı  tuğla-çini  mozaik  kaplamalı 
silindirik  gövdesiyle  Asyalı  bir  mimarlık  geleneğinin  Anadolu’daki  ünik  temsilcisi  iken, 
yüzyılın  sonlarında  doğru  Ahlat’ta  mimar  Baba  Can  tarafından  yapılan  Emîr  Bayındır 
Kümbeti de, Kafkaslar ve Kuzey İran mimarlığının anılarını taşır. 
 
Dönemin  çini  üretimine  ilişkin  bilgiler  sınırlıdır.  Eşrefoğlu,  Aydınoğlu,  Karamanoğlu, 
Germiyanoğlu, Eşrefoğlu ve kimi İlhanlı yapılarındaki sırlı tuğla ve çini mozaik uygulamalar 
Selçuklu  çini  geleneğinin  sınırlı  ölçüde  yaşatıldığını  gösterir.  Çini,  Anadolu’da  Selçuklu 
döneminden sonra ikinci büyük atılımını İznik örnekleriyle 15. ve 16.yüzyıllarda Osmanlılar 
zamanında yapacaktır. 
 

 
 
 
Bu  bağlamda,  Beylikler  çağı  Anadolusu’nda  anıtsal  inşaatların  yapımında  görev  almış  pek 
çok mimar ile çağın sanat ve kültür ortamını temsil eden sanatçılar arasında Hoca Ahmed bin 
Numan,  Mimar  Bedreddin-i  Tebrizî,  Hümamüddîn  Muhammed  bin  Künnâk  el-Konevî, 
Mimar  Firuz,  Balaban  et-Tavaşî,  Ali  ibn  Müşeymeş  el-Dımışkî,  Pîr  Hasan  ibni  Üstâd 
Abdürrahman,  Ebu  Bekir  ibn  Muhammed  ibn  Hamzat’ül  Müşeymeş  el-Dımışkî  ve 
İmamüddin Hacı İvaz Paşa adları öne çıkmaktadır. 
 
 
Kaynak: 
 
A.Altun, Ortaçağ Türk Mimarisinin Anahatları İçin Bir Özet, İstanbul. 1988 
 
O.Aslanapa, Türk Sanatı, İstanbul. 1993 (3) 
 
Z.Kızıltan, Anadolu Beyliklerinde Cami ve Mescitler, İstanbul. 1958 
 
Z.Sönmez,  Başlangıcından  16.Yüzyıla  Kadar  Anadolu  Türk-İslam  Mimarisinde  Sanatçılar, 
Ankara.1989 
 
 
 
 
 
 
Haklar (Rights): (Telif ve kullanım hakları ile ilgili bilgiler.) 
5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu uyarınca hazırlanan tüm içeriğin her türlü 
ortamda  umuma  arz  yetkisi  sınırsız  süreyle  Kültür  Turizm  Bakanlığına 
devredilmiştir.    Bakanlık  sonraki  zamanlarda  hazırlanan  içerikle  ilgili  düzeltme, 
ekleme, silme veya yayından kaldırma hakkına sahiptir.
 
Kaynağı Hazırlayan 
Konu Editörü 
Proje Yöneticisi 
Doç.Dr. Z. Kenan BİLİCİ 
Prof.Dr. Kıymet GİRAY 
Prof. Dr. Hale 
KÜNÜÇEN 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
 
 
T.C.  
KÜLTÜR VE TURİZM BAKANLIĞI 
TÜRKİYE KÜLTÜR PORTALI PROJESİ 
 
 
 
 
 
 
 
ARKEOLOJİ VE SANAT TARİHİ 
ANADOLU’DA BEYLİKLER ÇAĞI SANAT VE KÜLTÜR ORTAMI 
MİMARLIK MİRASI 
 
 
 
 
Doç.Dr. Z.Kenan Bilici 
 
 
 
 
Aralık 2009 
ANKARA
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
 
 
4.4.1. Camiler ve Mescitler 
 
Anahtar Kelimeler: Anadolu Beylikleri, Cami. 
 
Anadolu’da,  Selçuklu  çağından  sonra  kurulan  irili  ufaklı  beyliklerin  dinî  mimarisi,  Orta  ve 
Doğu  Anadolu’daki  politik  egemenlik  alanlarına  göre,  bazen  Selçuklu,  bazen  de  içinde  yer 
aldıkları  bölgesel  ve  yerel  mimarlık  geleneklerine  bağlı  olarak  şekillenmiştir. Örneğin, Orta 
Anadolu’da  Selçuklu  tahtının  varisi  iddiasıyla  kurulan  Karamanoğulları  Beyliği’nden 
günümüze  ulaşan  cami  ve  mescitlerin  hemen  tamamında  Selçuklu  mimarlık  üslûbunun 
anılarını  ve  etkilerini  görebilmek  mümkündür.  Benzer  bir  gözlem,  Niğde’de,  Eretnaoğulları 
zamanından  kalma  ve  14.yüzyılın  ilk  yarısında  inşa  edilmiş  Sungur  Bey  Camii  için  de 
yapılabilir.  
 
Kuzey-batı  Anadolu’da  hüküm  süren  Candaroğulları  Beyliği  zamanından  kalma  14.yüzyılın 
ortalarında inşa edilmiş İbni Neccar Camii, üç bölmeli son cemaat yeriyle tek kubbeli kübik 
bir  mescittir.  Aynı  dönemden  kalan  Kasabaköy’deki  Mahmud  Bey  Camii,  Selçuklu  çağının 
ahşap  cami  geleneğini  sürdüren  önemli  bir  örnektir.  Beyliğin  15.yüzyılın  ortalarında  inşa 
edilmiş en önemli eserlerinden birisi de,  kenti kuşatan surların dışında, Şehinşah Kayası adı 
verilen  ve  adeta  müstahkem  bir  mevki  niteliğindeki  küçük  tepenin  üzerinde  yer  alan  İsmail 
Bey  Külliyesidir.  Külliye,  sadece  yeni  bir  yerleşmeyi  teşvik  etmekle  kalmamış;  kuzeyden 
gelen  ve  kenti  hinterlandının  önemli  bir  kısmına  bağlayan  ticaret  yolunun  ucunda,  beyliğin 
son  görkemli  ve  gösterişli  bina  topluluğu  olarak  önemli  bir  tarihî  misyonu  da  üstlenmiştir. 
Külliyenin ana binası konumundaki İmaret/Cami’nde, ters T ya da zaviyeli-yan mekânlı plan 
tipinin  uygulanması,  inşaatında  Osmanlı  etkileri  bulunduğunu  açıklar.  Bu  tür  bir  etkinin 
varlığı,  15.yüzyıldan  kalma  bir  Germiyanoğlu  yapısı  olan  Kütahya-Yakup  Bey  İmareti’nin 
planında da gözlemlenir. 
 
Beylikler  çağının  en  önemli  mimarlık  tasarımları,  14.yüzyılda  ve  Batı  Anadolu’daki 
beyliklerin  kültürel  ortamları  içinde  yaratılmıştır.  Aydınoğulları  Beyliği  zamanından  kalma 
Birgi  Ulu  Camii,  mihrap  önündeki  maksure  kubbesi  ve  derinlemesine  doğrultudaki  ibadet 
mekânıyla  Selçuklu  mimarlık  geleneğinin  tipik  bir  temsilcisidir;  buna  karşılık,  17.yüzyılın 
ikinci  yarısında  Selçuk’ta  inşa  edilen  İsa  Bey  Camii,  kuruluş  özellikleri  bakımından,  bir 
yönüyle, Şam Ulu Camii modelini tekrarlayan Diyarbakır Ulu Camii’ni ve kimi Artuklu çağı 
örneklerini  hatırlatmakta,  fakat  batı  cephesinin  iki  katlı  pencere  sıraları  ve  ortada  yer  alan 
taçkapı  düzenlemesiyle,  klasik  çağ  Osmanlı  camilerinin  revaklı  avlu  cephelerinin  de 
öncülüğünü yapmaktadır. 
 
Benzer bir yenilik, Saruhanoğulları zamanından kalma, başkent Manisa’da 14.yüzyılın ikinci 
yarısında  inşa  edilmiş  Ulu  Camii’nin  planı  ve  kuruluşunda  da  gözlemlenebilir.  Mihrap 
duvarına paralel dört bölümden oluşan ibadet mekânında, duvara gömülü iki sütun ve serbest 
altı  ayağın  meydana  getirdiği  sekizgene  oturan  maksure  kubbesi,  kökenleri  Orta  Asya’da 
bulunan  ve  Anadolu’da  Artuklu  kültür  çevresinde  de  sıklıkla  uygulanmış  bir  plan  tipinin 
temsilcisi  olarak,  Türk  mimarlık  tarihinde,  merkezî  kubbeye  ulaşan  evrim  sürecinin  önemli 
halkalarından birini meydana getirir.  
 
Doğu  Anadolu’da,  Karakoyunluların  politik  egemenlik  alanları  içinde  kalan  Van’da 
14.yüzyılın  sonlarında  inşa  edildiği  düşünülen  ve  bugün  tamamiyle  harabeye  dönüşmüş 
durumdaki  Ulu  Camii  ise,  kazılar  sonucunda  ortaya  çıkarılmış  renkli  alçıları,  tuğla  istifleri 
arasındaki  bezemeli  derzleri  ve  yıkılmadan  önceki  fotoğraflarından  görülebilen  anıtsal 
mukarnaslı kubbesiyle, İran’daki Büyük Selçuklu yapı geleneklerine bağlanmaktadır.  

 
 
 
 
Kaynak:  
 
A.Altun, Ortaçağ Türk Mimarisinin Anahatları İçin Bir Özet, İstanbul. 1988 
 
O.Aslanapa, Türk Sanatı, İstanbul.1993(3) 
 
S.Eyice, “İlk Osmanlı Devrinin Dini-İçtimai Bir Müessesesi, Zâviyeler ve Zâviyeli Camiler”,  
İktisat Fakültesi Mecmuası, 23/1-2, İstanbul. 1963, s.1-80 
 
 
 
 
 
 
 
Haklar (Rights): (Telif ve kullanım hakları ile ilgili bilgiler.) 
5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu uyarınca hazırlanan tüm içeriğin her türlü 
ortamda  umuma  arz  yetkisi  sınırsız  süreyle  Kültür  Turizm  Bakanlığına 
devredilmiştir.    Bakanlık  sonraki  zamanlarda  hazırlanan  içerikle  ilgili  düzeltme, 
ekleme, silme veya yayından kaldırma hakkına sahiptir.
 
Kaynağı Hazırlayan 
Konu Editörü 
Proje Yöneticisi 
Doç.Dr.Z.Kenan BİLİCİ 
Prof.Dr.Kıymet GİRAY     Prof.Dr. Hale KÜNÜÇEN 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
 
 
4.4.2.Medreseler 
 
Anahtar Kelimeler: Beylikler, Medrese. 
 
Yüzyılın  başlarında  Erzurum’da  inşa  edilmiş  bir  İlhanlı  dönemi  eseri  olan  Yakutiye 
Medresesi, Selçuklu çağının kubbeli medrese geleneğini sürdüren bir yapıttır. Çifte minareli 
cephe tasarımının son örneğini oluşturan yapı, taçkapısındaki yüksek kabartma taş işçiliği ve 
figürlü  bezeme  programıyla  da  Selçuklu  anılarının  bu  çevrede  hâlâ  yaşamakta  olduğunu 
ortaya koymaktadır. 
 
Benzer  bir  gözlem,  Hamidoğulları  Beyliği  zamanında  Eğirdir’de  yapılan  14.yüzyılın  başına 
ait Dündar Bey Medresesi (Taş Medrese) ile aynı beylik zamanından kalma Korkuteli-Emîr 
Sinaneddin Medresesi için de yapılabilir.   
 
Orta  Anadolu’da,  Karamanoğulları  Beyliği  zamanından  kalma  bir  dizi  medresede  de, 
Selçuklu geleneklerinin bir klasisizm halinde 14-15.yüzyıllarda devam ettiği anlaşılmaktadır. 
Aksaray-Zinciriye  Medresesi,  Ermenek-Tol  Medrese  ve  Karaman-Hatuniye  Medresesi, 
Beyliğin Selçuklu üslûbunu taşıyan anıtsal uygulamalardır. Niğde’de 15.yüzyıldan kalma Ak 
Medrese de, iki katlı ve iki eyvanlı simetrik planıyla Selçuklu mimarlık geleneğine uymakla 
birlikte, cephe yüksekliğini de aşan anıtsal taçkapısı ve ikiz kaş kemerli üst kat galerileriyle 
adeta bir sarayı andırır. 
 
Germiyanoğulları  Beyliği  zamanında  yapılmış  14.yüzyılın  başlarına  ait  Kütahya-Vacidiye 
Medresesi  de,  Selçuklu  çağının  kubbeli  medreselerinin  plan  tipolojisini  tekrarlayan  bir 
örnektir.  
 
Medrese  mimarlığında  bölgesel  etkilerin  yoğunlaştığı  örnekler  de  bulunabilir.  Örneğin, 
Menteşeoğlu  Beyliği  zamanından  kalma  14.yüzyılın  ikinci  yarısından  kalma  Peçin’deki 
Ahmet  Gazi  Medresesi,  iki  eyvanlı  ve  avlulu  geleneksel  bir  plan  şeması  ile  inşa  edilmekle 
birlikte,  yapı  elemanlarının  biçimlenişi  ve  bezemelerindeki  gotik  etkilerle  Latin 
mimarlığından esinlenildiğini ortaya koyar.  
 
Bu  tür  bir  etkilenme,  eski  Artuklu  kültür  alanında  14.yüzyılın  ortalarından  sonra  politik 
egemenlik kuran Akkoyunlulara ait Mardin’deki Kasım Bey Medresesi için de söz konusudur. 
15.yüzyılın  sonlarından  kalan  yapının  plan  ve  yapı  elemanlarının  biçimlenişinde  Artuklu 
mimarlık gelenekleri sürerken, cephesindeki taş işçiliğinde Memlûk etkisi görülür. 
 
 
Kaynak: 
 
O.Aslanapa, Türk Sanatı, İstanbul.1993(3) 
 
M.Sözen, Anadolu Medreseleri, Selçuklu ve Beylikler Devri, Cilt I: Açık Medreseler, İstanbul. 
1970 
 
M.Sözen,  Anadolu  Medreseleri,  Selçuklu  ve  Beylikler  Devri,  Cilt  II:  Kapalı  Medreseler, 
İstanbul. 1972 
 
 
 

 
 
 
 
 
 
Haklar (Rights): (Telif ve kullanım hakları ile ilgili bilgiler.) 
5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu uyarınca hazırlanan tüm içeriğin her türlü 
ortamda  umuma  arz  yetkisi  sınırsız  süreyle  Kültür  Turizm  Bakanlığına 
devredilmiştir.    Bakanlık  sonraki  zamanlarda  hazırlanan  içerikle  ilgili  düzeltme, 
ekleme, silme veya yayından kaldırma hakkına sahiptir.
 
Kaynağı Hazırlayan 
Konu Editörü 
Proje Yöneticisi 
Doç.Dr.Z.Kenan BİLİCİ 
Prof.Dr.Kıymet GİRAY     Prof.Dr. Hale KÜNÜÇEN