T. C. MİMar sinan güzel sanatlar üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ tarih anabiLİm dali ortaçAĞ tariHİ programi
Download 3.07 Mb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- II.5.1.4. Tamga (Poşlina)
- II.5.1.5. Tütün Vergisi
- II.5.1.7. Yam ve Ulag (Podvodı)
- II.5.1.8. Süsün (Korm)
- II.5.1.9. Salığ
- II.5.1.10. Baç (Mıt)
- II.5.1.11. Köprü Parası (Mostovşina)
- II.5.1.12. Ordu Parası (Voyna)
- II.5.1.13. Av Vergisi (Lovitva Hanskaya)
- II.5.1.14. Koltka (Dar)
|
II.5.1.1. Çıkış (Vıhod) Altın Orda han ve görevlilerinin Ruslardan topladıkları vergilerin geneli için “dany” terimi kullanılmıştır. Örneğin, hanların Rus mitropolitlerine verdikleri yarlıklarda danynın kilise ve din adamlarından alınmaması gerektiği yazılmaktadır. 622
Yine genel vergi için Rus knezliklerinde ve genel olarak da Altın Orda’da “yasak” terimi kullanılmıştır. Rus tarihçisi Berezin, yasağın, Altın Orda’nın yerli nüfusundan değil de ele geçirilen halklardan alındığını yazmaktadır. 623
Rus topraklarında toplanan ve hana teslim edilen bütün vergiler için de vıhod terimi kullanılmıştır.
Türkçe’de haraç olarak bilinen vıhod vergisinin adı, “çıkış” anlamı taşımaktadır ki, Türk devletlerinde de “çıkış” adlı vergi terimine rastlanmaktadır. A. Melek Özyetgin, “çıkış”ın Karahanlı, Çağatay, Memlûk-Kıpçak sahaları başta olmak üzere tarihî Türk dili alanında “çıkış, çıkma” anlamlarının yanında “gider, masraf,
622
“Yarlık Atülaka Tsarya Mihailu Mitropolitu Kiyevskomu i Vseya Rusi”, PSRL, III, Voskresenskaya Letopisy, s. 539-540; “Yarlık Berdibek Tsarya Aleksiyu Mitropolitu Kieyvskomu i Vseya Rusi”, PSRL, III, Voskresenskaya Letopisy, s. 543-544. 623 İ. Berezin, Vnutrenneye Ustroystvo Zolotoy Ordı Po Hanskim Yarlıkam, İmperatorskaya Akademiya Nauk Yayınları, S. Petersburg 1850, s. 17, 19. 157
harcama” anlamında kullanıldığını yazmaktadır. 624
Böylece Rusların “vıhod” olarak, Altın Ordalıların ise “çıkış” olarak adlandırdıkları bu verginin yabancı tâbilerden alınan ve doğrudan hazineye verilen bir haraç vergisi olduğunu söylemek mümkündür. Bu verginin adına Altın Orda hanlarının Rus mitropolitlerine verdikleri yarlıklarda 625
ve Edigey Mirza’nın 1408’de Knez Vasiliy Dmitriyeviç’e gönderdiği mektupta
626 rastlanmaktadır. Günümüze kadar korunan ve elimize ulaşan kaynaklarda sadece vergi adlarının zikredilmesinden dolayı, vergilerle ilgili fazla bilgilere ulaşamamaktayız. Vıhod vergisini ilkin baskaklar, daha sonra ise Rus knezleri kendileri toplayarak Han’a teslim etmişlerdir. 627
Ruslar, Altın Orda hanlarına vıhod vergisini, boyunduruluğun başından 1472 yılına kadar ödemişlerdir.
Kalan,
öşür tertibinde olan ve hasad sonunda, müstahsilin elde ettiği hububatın 1/10 nisbetinde alınan vergidir. 628 Altın Orda hanların Rus knezlerine verdikleri yarlıklar ile Rus kroniklerinde kalan adı geçmese de, Rusların Altın Orda hanlarına bu tür bir vergi ödedikleri bilinmektedir. Nitekim Rus kroniklerinde Rusların herşeyin onda birini hana vergi olarak verdikleri yazılmaktadır. 629
Tarım ürünlerinin de bunun içerisinde olduğunu tahmin etmek mümkündür. Muhammed Bülek Han’ın Rus mitropolitine verdiği yarlıkda kiliseye ait toprak ve bahçelere girme ve buralardan vergi toplama hakkına hiç kimsenin sahip olmadığı yazılmaktadır. 630
Yarlıkdaki bu cümle, kilise toprakları hariç diğer Rus topraklarından böyle bir verginin toplandığına işaret etmektedir.
624 A. M. Özyetgin, Eski Türk Vergi Sistemleri, s. 71-72. 625 “Yarlık Atülyaka Tsarya Mihailu Mitropolitu Kiyevskomu i Vseya Russiyi”, PSRL, III, Voskresenskaya Letopisy, s. 539-540. 626
“Poslaniye Edigeya Velikomu Knyazü Vasiliyu Dmitriyeviçu (Dekabry 1408)”, A. A. Gorskiy, Moskva i Orda, s. 196-197. 627
Bkz. II.6. 628
Kalan vergisi için bkz. A. M. Özyetgin, Eski Türk Vergi Sistemleri, s. 75-83. 629
PSRL, II, Voskresenskaya Letopisy, s. 217. 630
“Yarlık Atülyaka Tsarya Mihailu Mitropolitu Kiyevskomu i Vseya Russiyi”, PSRL, III, Voskresenskaya Letopisy, s. 539-540. 158
II.5.1.3. Kopçur
Kopçur, hayvan sürülerinden 1/10 oranında ayni olarak alınan bir vergi çeşididir. 631
Göçebelerden ise bu vergi 1/100 miktarınca alınıyordu. 632
Bu vergi zaman içinde adam başına alınan vergiye dönüşmüştür. Reşidüddîn’in eserinde verginin ortaya çıkışı ile ilgili ilginç bilgiler mevcuttur. Reşidüddîn, iflas eden orda ve birliklere yardım olarak büyük askerî ordudan at ve koyun gibi hayvanların yanı sıra başka şeylerin de gönderildiğini yazmaktadır. 633
Kabile arasındaki yardımlaşma şeklinde alınan kopçur, zamanla meralardan toplanan vergiye dönüşmüştür.
hayvan sürülerinden de vergi ödedikleri sonucuna varabiliriz. Nitekim Muhammed Bülek Han’ın Rus mitropolitine verdiği yarlıkda kimsenin kiliseye ait at, büyük baş ve koyun sürülerine dokunma hakkı olmadığı yazılmaktadır. 634
Dolayısıyla kilise hariç diğer Rus topraklarından Türk coğrafyasında kopçur vergisi olarak geçen bu verginin toplandığını söyleyebiliriz. Rus tarihçisi Fedorov-Davıdov da Rusların gerek kalan, gerekse de kopçur benzeri vergiler ödediklerini yazmaktadır. 635
II.5.1.4. Tamga (Poşlina) Tüccarlardan alınan bu gümrük vergisi, en fazla gelir getiren vergilerin başında gelmektedir. Altın Orda’nın en önemli gelir kaynağını ticaret teşkil ettiğinden hanlar bölgede ticaretin gelişmesine önem vermişlerdir. 636
Bu vergi Rus knezliklerinde Altın Orda’nın hâkimiyeti ile birlikte toplanmaya başlanmıştır. Ancak
631
M. Kafalı, Altın Orda Hanlığının Kuruluş ve Yükseliş Devirleri, s. 135. Kopçur vergisi için bkz. A. M. Özyetgin, Eski Türk Vergi Sistemleri, s. 86-91. 632 G. A. Fedorov-Davıdov, Obşestvennıy Stroy Zolotoy Ordı, İzdatelystvo Moskovskoğo Universiteta, Moskova 1973, s. 39. 633
Reşüdüddîn, Câmi‘u’t-tevârîh,
I, Moskova-Leningrad 1952, s. 135. 634 “Yarlık Atülyaka Tsarya Mihailu Mitropolitu Kiyevskomu i Vseya Russiyi”, PSRL, III, Voskresenskaya Letopisy, s. 539-540. 635
G. A. Fedorov-Davıdov, Obşestvennıy Stroy Zolotoy Ordı, s. 40-41. 636
Bkz. V.1.3. 159
Novgorod ve Pskov gibi, daha geç tarihte Altın Orda’nın idaresi altına giren knezliklerde bu vergi de doğal olarak daha geç toplanmaya başlanmıştır. Nitekim, Voskresenskaya Kroniği’nde Tatar elçilerinin 1257’de Novgorod’a geldikleri ve onlardan tamga vergisini ödemelerini istedikleri yazılmaktadır. 637 Kroniklerden başka yarlıklarda da tamga vergisine rastlanmaktadır. Altın Orda hanlarının mitropolitlere verdikleri yarlıklarda, mitropolitler bu vergiden de muaf tutulmuşlardır. 638
Rus knezliklerinde satılan eşyalardan da alınan tamga vergisinin oranı bilinmemektedir. 639 Özbek Han’ın Kırım yarımadasındaki Venedikli tüccarlara verdiği yarlıkda (1332) tüccarların, sattıkları mallardan yüzde üç oranında vergi ödemeleri gerektiği yazılmaktadır. 640 Canibek Han’ın 1347 yılında Venedikli tüccarlara verdiği yarlıkda artık satılan mallardan yüzde 5 oranında vergi ödemeleri gerektiği kaydedilmiştir. 641 Ancak Venedikli tüccarlara verilen yarlıklar, imtiyaz tanınan yarlıklar idi. Dolayısıyla büyük ihtimalle ancak Venedikliler ile Cenovalılardan bu miktar alınmış, ele geçirilen topraklardaki tüccarlardan ise daha fazla toplanmıştır. Nitekim Rusya’da “poşlina” 642
(gümrük) olarak bilinen bu vergi İlhanlı sahasında da toplanmış ve her ticarî maldan yüzde 10 olarak alınmıştır. 643
637
PSRL, II, Voskresenskaya Letopisy, s. 217. 638
Örneğin, Muhammed Bülek Han’ın yarlığında Rus din adamlarının tamga vergsinin Rusça’daki karşılığı olan “poşlina”dan muaf tutuldukları yazılmaktadır. Bkz. “Yarlık Atülyaka Tsarya Mihailu Mitropolitu Kiyevskomu i Vseya Russiyi”, PSRL, III, Voskresenskaya Letopisy, s. 539-540. Poşlina vergisinden hanların mitropolitlere verdikleri diğer yarlıklarda da bahsedilmektedir. Bkz. “Yarlık Tsaritsı Taydulı İoane Mitropolitu Kiyevskomu i Vsya Russiyi”, PSRL, III, Voskresenskaya Letopisy, s. 549-541; “Yarlık Tsaritsı Taydulı Feognostu Mitropolitu Kiyevskomu i Vsya Russiyi”, PSRL, III, Voskresenskaya Letopisy, s. 541-542; “Yarlık Berdibek Tsarya Alekseyu Mitropolitu Kiyevskomu i Vseya Russiyi Çudotvortsu”, PSRL, III, Voskresenskaya Letopisy, s. 543-544. 639 İ. Berezin, Vnutrenneye Ustroystvo Zolotoy Ordı (Po Hanskim Yarlıkam), s. 19. 640 “Yarlık Uzbeka Veneçianskim Kuptsam Azova”, A. P. Grigoryev-V. P. Grigoryev, “Yarlık Uzbeka Veneçianskim Kuptsam Azova: Rekonstruktsiya Soderjaniya”, İstoriyografiya i İstoçnikovedeniye
641
“Yarlık Canibeka Venetsianskim Kupçam Azova”, A. P. Grigoryev-V. P. Grigoryev, “Yarlık Canibeka Veneçianskim Kuptsam Azova ot 1347 Goda: Rekonstruktsiya Soderjaniya”, İstoriyografiya i İstoçnikovedeniye İstoriyi Stran Aziyi i Afriki, S. 15, S. Petersburg 1995, s. 36-83. 642
Poşlina hakkında daha geniş bilgi için bkz. H. F. Shurmann, “Mongolian Tributary Practices of the Thirteenth Century”, Harvard Journal of Asiatic Studies, volume 19, Issue 3-4, December 1956, s. 348-350. 643
İ. P. Petruşevskiy, “The Socio-Economic Condition of Iran Under The Ilkhanids”, The Cambridge History of Iran, The Saljuq and Mongol Periods, ed. J. A. Boyke, Cambridge 1968, s. 532. 160
önünde bulundurursak, İlhanlılardaki uygulamanın Altın Orda ve Rus toprakları için de geçerli olduğunu tahmin edebiliriz. Yine hanların mitropolitlere verdikleri yarlıklarda kıyı gümrükçülerden bahsedilmekte ve din adamlarının kıyı gümrükçülerine vergi ödemeden muaf oldukları belirtilmektedir. 644 Böylece Rusların kıyı gümrük vergisine tâbi olduğunu söyleyebiliriz.
II.5.1.5. Tütün Vergisi Yazılı kaynaklarda adı eski Uygur devrinden itibaren geçen tütün vergisini, Rusların da ödemekle mükellef olduğunu tahmin etmek mümkündür. Tütün vergisinin anlamı ve tarihçesini araştıran A. Melek Özyetgin, tütün vergisinin temel anlamının “duman” ile ilgili olduğunu ve ev veya baca başına alınan bir çeşit vergi karşılığında kullanılmış olabileceğini yazmaktadır. 645 Kırım hanlarının tarhanlık yarlıklarında tütün vergisinin adının geçmesi Altın Orda sahasında da bu verginin toplandığını göstermektedir. 1459 tarihli Hacı Girey Han’ın Kırkyer ahalisine verdiği tarhanlık yarlığında, 646
1467 tarihli Mengli Girey Han’ın Hoca Biy adlı şahsa verdiği tarhanlık yarlığında, 647 1468 tarihli Mengli Girey’in Kırkyer ahalisine verdiği tarhanlık yarlığında, 648
1485 tarihli Mengli Girey’in İbrahim adlı kişiye verdiği tarhanlık yarlığında, 649 1515 tarihli Muhammed Girey Han’ın Kırkyer ahalisine verdiği tarhanlık yarlığında 650
ve 1523 tarihli Sahip Girey Han’ın Şeyh Ahmet’e verdiği tarhanlık yarlığında 651 tütün vergisinin adı geçmektedir. Altın Orda ve genel olarak Moğol İmparatorluğu hanlarının ele geçirdikleri topraklarda nüfus sayımları gerçekleştirerek, vergileri aynen Çin’de olduğu gibi hane esasına göre topladıkları ve
644
“Yarlık Atülyaka Tsarya Mihailu Mitropolitu Kiyevskomu i Vseya Russiyi”, PSRL, III, Voskresenskaya Letopisy, s. 539-540; “Yarlık Tsaritsı Taydulı Feognostu Mitropolitu Kiyevskomu i Vsya Russiyi”, PSRL, III, Voskresenskaya Letopisy, s. 541-542; “Yarlık Berdibek Tsarya Alekseyu Mitropolitu Kiyevskomu i Vseya Russiyi Çudotvortsu”, PSRL, III, Voskresenskaya Letopisy, s. 543- 544.
645 A. Melek Özyetgin, “Altın Orda ve Osmanlı Devletlerinde Tütün Vergisi”, Zaman Türk Dili ve Kültürü Üzerine, s. 195. 646
M. A. Usmanov, Jalovannıye Aktı Djuçiyeva Ulusa XIV-XVI Vekov, s. 32. 647
M. A. Usmanov, Jalovannıye Aktı Djuçiyeva Ulusa XIV-XVI Vekov, s. 32-33. 648
M. A. Usmanov, Jalovannıye Aktı Djuçiyeva Ulusa XIV-XVI Vekov, s. 33-34. 649
M. A. Usmanov, Jalovannıye Aktı Djuçiyeva Ulusa XIV-XVI Vekov, s. 35-36. 650
M. A. Usmanov, Jalovannıye Aktı Djuçiyeva Ulusa XIV-XVI Vekov, s. 36-37. 651
M. A. Usmanov, Jalovannıye Aktı Djuçiyeva Ulusa XIV-XVI Vekov, s. 37-38. 161
tütün vergisinin de ev başına toplanan bir vergi türü olduğu göz önüne alınırsa Ruslardan da bu verginin toplanmış olması kuvvetle muhtemeldir.
Rus kaynaklarında poplujnoye olarak geçen ve sabanlık anlamına gelen bu vergi, zaman içinde haraç ile birleşmiş ve birlikte toplanmaya başlanmıştır. 652
Mengü Timur Han’ın Mitropolit Kiril’e verdiği yarlıkda kilisenin poplujnoye vergisinden muaf olduğu yazılmaktadır. 653
Sabanlık vergisinin miktarı ile ilgili bilgiler, tezin ilerleyen kısımlarında verilecektir. 654
II.5.1.7. Yam ve Ulag (Podvodı)
Rusçası podvodı (at arabası) olan bu vergi, “ulag atı” verilerek ödenen bir çeşit vergi yükümlülüğüdür. Altın Orda’da ulag teşkilatında haber ulaştıran kişinin konakladığı her yerde hanın emriyle, istediği kişinin evinden, hayvanından, erzağından istediği gibi yararlanma hakkı vardı. Halk, ulag olan görevlilerin her türlü isteklerini yerine getirmek zorundaydı. 655 Ulakların görevlerini suîstimal etmeleri üzerine posta ulaklarının olağanüstü haller dışında kasabalara uğramaları yasaklanmıştır. Böylece halkın yükümlülükleri hafiflemiştir. Posta (yam) teşkilatı, yeni düzenlemeler il yapılanmış, yam istasyonları devlet tarafından gelen ulakları ağırlamak için sistemli bir şekilde donatılmıştır. 656 Bu istasyonların işleyişi halktan alınan yam vergisi ile sağlanmıştır. Rus topraklarından da yam vergisinin toplandığını hanların mitropolitlere verdikleri yarlıklar kanıtlamaktadır. Nitekim Taydula Hatun’un Mitropolit Feognost’a verdiği yarlıkda kilise ve din adamlarının
652 G. Vernadskiy, Mongolı i Rusy, s. 235. 653 “Yarlık Mengü Temir Oksan Tsarya, Russkim Mitropolitom, Bezımyanno Vsem Tserkovnım Lüdem”, PSRL, III, Voskresenskaya Letopisy, s. 542-543. 654
Bkz. II.5.2. 655
A. M. Özyetgin, Eski Türk Vergi Sistemleri, s. 140. 656
Manghol-un Niuça Tobça’an, s. 204. 162
podvodı, yani yam vergisinden de muaf olduğu yazılmaktadır. 657
Mengü Timur’un yarlığında ise yam kelimesi kullanılmıştır. 658 Altın Orda yıkıldıktan sonra da Rus topraklarında yam istasyonlarının kurulduğu ve yam vergisinin toplandığı bilinmektedir. 659
II.5.1.8. Süsün (Korm)
Yem anlamındaki kormun, Türk devletlerindeki karşılığı süsün vergisidir. Altın Orda’da süsün, ulaklara ve seyahat eden devlet görevlilerine ve hayvanlarına erzak temini ile ilgili yükümlülük olarak geçmektedir. 660 Ruslardan da alınan bu verginin adı da Muhammed Bülek Han’ın Mitropolit Mihail’e verdiği yarlıkda geçmektedir. Ayrıca bu yarlıkda pitye, yani su içirme vergisi ve yükümlülüğünden de söz edilmektedir. 661
II.5.1.9. Salığ Altın Orda içerisinde toplanan vergilerden biri de salığdır. Toktamış Han’ın Bik Hacı adlı kişiye verdiği 1381 tarihli yarlıkda bu verginin adı geçmektedir. 662
A. Melek Özyetgin, salıgın hem bir çeşit toprak vergisi, hem de çeşitli hizmet ve yükümlülükleri kapsayan genel bir malî terim işlevini gördüğü ihtimaline işaret
657 “Yarlık Tsaritsı Taydulı Feognostu Mitropolitu Kiyevskomu i Vsya Russiyi”, PSRL, III, Voskresenskaya Letopisy, s. 541-542. 658
“Yarlık Mengü Temir Oksan Tsarya, Russkim Mitropolitom, Bezımyanno Vsem Tserkovnım Lüdem”, PSRL, III, Voskresenskaya Letopisy, s. 542-543. 659 Bkz. V.2. 660 A. M. Özyetgin, Eski Türk Vergi Sistemleri, s. 136. 661 “Yarlık Atülaka Tsarya Mihailu Mitropolitu Kiyevskomu i Vseya Rusi”, PSRL, III, Voskresenskaya Letopisy, s. 539-540. Yine Taydula’nın Mitropolit Feognost’a ve Berdibek Han’ın Mitropolit Aleksiy’e verdiği yarlıklarda korm vergisinin adı geçmektedir. Bkz. “Yarlık Tsaritsı Taydulı Feognostu Mitropolitu Kiyevskomu i Vsya Russiyi”, PSRL, III, Voskresenskaya Letopisy, s. 541-542; “Yarlık Berdibek Tsarya Alekseyu Mitropolitu Kiyevskomu i Vseya Russiyi Çudotvortsu”, PSRL, III, Voskresenskaya Letopisy, s. 543-544. 662
A. Melek Özyetgin, “Altın Orda Hanı Toktamış’ın Bik Hacı Adlı Kişiye Verdiği 1381 Tarihli Tarhanlık Yarlığı”, s. 172-173. 163
etmektedir. 663
Her ne kadar Rus kaynaklarında bu verginin adı geçmese de, mahiyeti itibarıyla salığın Rus topraklarından da toplanmış olabileceği ihtimal dahilindedir.
Rusça’da mıt olarak geçen baç vergisi, bir nevi gümrük vergisi olup, daha çok iç gümrüklerde ve pazarlarda yüklerden toplanan vergidir. Berezin, bu verginin sadece şehir pazarlarında değil, köylerde de toplandığını ve bir yük arabasından bir denyga 664
alındığını yazmaktadır. 665
II.5.1.11. Köprü Parası (Mostovşina) Mostovşina (köprü parası), köprülerden ve nehirlerden geçenlerden alınan ve köprülerin tamiri için kullanılan bir vergiydi. Köprülerden geçen yükler için de bu vergi alınmaktaydı. 666 Rus knezliklerinde Altın Orda öncesinde de bu verginin mevcudiyeti bilinse de, yazılı kaynaklarda bu verginin adı ilk kez yarlıklarda 667
geçmektedir.
Altın Orda hanlarının yarlıklarında voyna (savaş) vergisi de yer almaktadır. Ordu parası olarak nitelendirebileceğimiz bu verginin adı Mengü Timur Han’ın Mitropolit Kiril’e verdiği yarlıkda 668 zikredilmektedir. Bu vergi büyük ihtimalle 663
A. Melek Özyetgin, “Türk Vergi Sisteminde Salıg”, Orta Zaman Türk Dili ve Kültürü Üzerine, s. 182-183. 664 Denyga için bkz. II.8.3. 665 İ. Berezin, Vnutrenneye Ustroystvo Zolotoy Ordı (Po Hanskim Yarlıkam), s. 20. 666 İ. Berezin, Vnutrenneye Ustroystvo Zolotoy Ordı (Po Hanskim Yarlıkam), s. 20-21. 667 “Yarlık Atülaka Tsarya Mihailu Mitropolitu Kiyevskomu i Vseya Rusi”, PSRL, III, Voskresenskaya Letopisy, s. 539-540. 668
“Yarlık Mengü Temir Oksan Tsarya, Russkim Mitropolitom, Bezımyanno Vsem Tserkovnım Lüdem”, PSRL, III, Voskresenskaya Letopisy, s. 542-543. 164
erzak ve hayvan ile ödenmiştir. Böylece Ruslar asker göndermenin 669
yanı sıra ordu için erzak ve hayvan da temin etmişlerdir.
Han ava çıktığı zamanlarda gerek Altın Orda ahalisi, gerekse de Rus halkı hana refakat etmek, onun bütün ihtiyaçlarını karşılamak zorundaydı. Nitekim sürek avı için çok sayıda insanın görevlendirildiği bilinmektedir. 670 Böyle bir yükümlülükten yarlıklarda bahsedilmektedir. Yarlıklarda lovitva (av) terimi geçmese de, ava çıkanların ihtiyaçlarını temin etme mükellefiyetinden din adamlarının muaf olduğu yazılmaktadır. 671
II.5.1.14. Koltka (Dar)
Dar (hediye, koltka) vergisinden hanların Rus mitropolitlerine verdiği yarlıklarda bahsedilmektedir. Örneğin Muhammed Bülek Han’ın Mitropolit Mihail’e verdiği yarlıkda 672 bu terime rastlamak mümkündür. Konuyla ilgili elimizde bilgi olmamakla birlikte, darın Altın Orda hanlarının Rus topraklarında bulundukları esnada onlara takdim edilen hediye olduğunu tahmin etmek mümkündür. Altın Orda’nın yerli ahalisinden de toplanan bu vergi “koltka” olarak adlandırılmıştır. 673
Download 3.07 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|