T. C. MİMar sinan güzel sanatlar üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ tarih anabiLİm dali ortaçAĞ tariHİ programi


I.2.  Altın Orda Hanlarının Rus Knezlerine Yazdıkları Mektuplar


Download 3.07 Mb.
Pdf ko'rish
bet3/39
Sana17.02.2017
Hajmi3.07 Mb.
#666
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   39

I.2.  Altın Orda Hanlarının Rus Knezlerine Yazdıkları Mektuplar 

 

Altın Orda hanlarının Rus knezlerine verdikleri yarlıkların günümüze kadar 

ulaşmaması, Altın Orda ve Rus tarihi açısından büyük bir eksikliktir. Günümüze 

kadar ancak hanların mitropolitlere verdikleri yarlıklar ile Altın Orda’nın son 

döneminde iktidarı ellerinde bulunduran kişilerin Rus knezlerine yazdıkları üç 

mektup ulaşmıştır. Büyük ihtimalle, hanların Rus knezlerine yazdıkları mektuplar 

bunlarla sınırlı değildi. Ancak, bu mektuplar da aynen diğer kaynaklar gibi ya siyasî 

nedenlerden dolayı, ya da doğal afet  ve savaşlar sırasında yok olmuştur.  

 

Günümüze kadar ulaşan Edigey’in 1408 tarihli Knez  I. Vasiliy’e yazdığı 



mektubun Rusça çevirisi

13

 Rossiyskaya Natsioanlynaya Biblioteka (Rusya Miilî 



Kütüphanesi)’da,  Ahmet Han’ın Knez III. İvan’a gönderdiği mektubun Rusça 

çevirisi


14

 Gosudarstvennıy İstoriçeskiy Muzey (Devlet Tarih Müzesi)’de ve Murtaza 

                                                 

13

 “Poslaniye Edigeya Velikomu Knyazyu Vasiliyu Dmitriyeviçu”, A. A. Gorskiy, Moskva i Orda, 



Nauka Yayınları, Moskova 2000, s. 196-197. 

14

 “Yarlık Poslaniye Ahmata Velikomu Knyazyu İvanu Vasilyeviçu”, A. A. Gorskiy, Moskva i Orda, 



Nauka Yayınları, Moskova 2000, s. 198. 

 

8

Han’ın Knez III. İvan’a gönderdiği mektubun Rusça çevirisi



15

 de Rossiyskiy 

Gosudarstvennıy Arhiv Drevnih Aktov (Eski Belgeler Rus Devlet Arşivi)’da 

saklanmaktadırlar. Tezimizin ikinci bölümünde çeviri ile transkripsiyonlarını 

verdiğimiz ve analizlerini yaptığımız bu mektuplardan

16

    Altın Orda’da yaşanan 



fetret dönemindeki Altın Orda-Rus knezlikleri ilişkilerinin seyri hakkında bilgi 

edinmek mükündür. Yine bu mektuplar, knezlerin hanların yanına seyahat ettikleri, 

vergi ödedikleri ve hanın diğer isteklerini yerine getirmek zorunda olduklarına dair 

bilgiler içermektedir.  



 

 

I.3.  Altın Orda Hanlarının Rus Mitropolitlerine Verdikleri Yarlıklar 

 

Altın Orda ve Ortaçağ Rusyası’ndan günümüze kadar ulaşan nadir 

kaynakların başında Altın Orda hanlarının Rus mitropolitlerine verdikleri yarlıkların 

Rusça çevirileri gelmektedir. Altın Orda’ya ait yıllık ve diğer kayıtların yok olması, 

bu yarlıkların değerini artırmaktadır. Hanların knezlere verdikleri yarlıklardan farklı 

olarak hanların mitropolitlere verdikleri yarlıkların günümüze kadar ulaşmasının 

nedeni, büyük ihtimalle 1503-1550 yılları arasında Rus din adamlarının, bundan 

sonraki süreçte Knez’in baskısıyla karşılaşabileceklerini düşünerek, kilise ve 

manastırlara büyük imtiyazlar tanıyan hanların bu yarlıklarını bir şekilde muhafaza 

etmeye karar vermeleridir. Nitekim, bu yarlıkların günümüze ulaşması manastırlarda 

kaleme alınan Rus yıllıklarına, yarlıkların çevirisinin eklenmesiyle mümkün 

olmuştur. Her ne kadar yapılan araştırmalar, yarlıkların çevirisinin orijinal olduğunu 

ispatlasalar da, yıllıklar kopyalanırken yarlıklarda da bazı değişiklikler yapılmıştır.

17

  



 

Günümüze kadar ulaşan altı yarlık, bizim çalışmamız açısından da büyük 

önem arz etmektedir. Yarlıkların transkripsiyonunu, çevirisini ve tarihi bakımdan 

analizlerini verdiğimiz çalışmamızın özellikle ikinci ve üçüncü bölümlerde bu 

                                                 

15

 “Yarlık-Poslaniye Murtozı Velikomu Knyazyu İvanu Vasilyeviçu”, A. A. Gorskiy, Moskva i Orda, 



Nauka Yayınları, Moskova 2000, s. 199-200. 

16

 Bu mektupların transkripsiyonu, çevirisi ve analizi için bkz. II.1.2.  



17

 M. D. Priselkov, Hanskiye Yarlıki Russkim Mitropolitam, Petrograd 1916, s. 63-64.  



 

9

yarlıklardan faydalandık.



18

 Rus knezliklerinin Altın Orda’ya bağılılıklarını 

incelediğimiz ikinci bölümde söz konusu yarlıklar temel alınarak knezlerin hanlara 

bağlılıkları, hanların din adamlarına karşı davranışları incelenmiştir. Yine yarlıklar, 

Altın Orda hanlarının Hristiyanlık da dâhil olmak üzere bütün dinlere karşı 

müsamahlı davrandıklarının bir göstergesidir. Nitekim, kilisenin Rus knezliklerinin 

Moskova’nın etrafında birleşmelerinde önemli rol oynadığı tezini ileri sürereken 

temel dayanağımızın bu yarlıklar olduğunu belirtmekte fayda vardır. Bütün bunların 

yanı  sıra, bu yarlıklardan Altın Orda’nın sosyo-ekonomik hayatı ile ilgili de bazı 

çıkarımlarda bulunmak mümkündür. Yarlıklar, Altın Orda’daki ve Rus 

knezliklerindeki görevliler, Rus knezliklerinden toplanan vergiler, hatta siyasî 

gelişmeler ile ilgili bilgi vermektedirler.  

 

Söz konusu yarlıklar birçok kez yayınlanmıştır. Çalışmamız esnasında gözden 



geçirdiğimiz ve karşılaştırdığımız bu yayınların başında M. D. Priselkov,

19

 A. P. 



Grigoryev,

20

 V. Grigoryev,



21

 M. Usmanov

22

  gibi tarihçilerin çalışmaları 



gelmektedir.  

 

 



I.4. Hanların İtalyan Tüccarlarına Verdikleri Yarlıklar 

 

 Hanların mitropolitlere verdikleri yarlıkların yanı  sıra Venedikli tüccarlara 



verdikleri yarlıkların Latince çevirilerinin bir kısmı da günümüze ulaşmış ve 

tarihçilerin istifadesine sunulmuştur. Venedik’teki Devlet Arşivi’nde saklanan bu 

yarlıklar Rus tarihçileri A. P. Grigoryev ve V. P. Grigoryev tarafından Rusça’ya 

tercüme edilerek yayınlanmıştır.

23

 Bu yarlıklardan özellikle Altın Orda hanlarının 



                                                 

18

 Bu yarlıkların Rusça çevirilerinin transkripsiyonu, çevirisi ve analizi için bkz. II.1.3.  



19

 M. D. Priselkov, Hanskiye Yarlıki Russkim Mitropolitam, Petrograd 1916. 

20

 A. P. Grigoryev, Mongolyskaya Diplomatika XIII-XV Vekov (Çingizidskiye Jalovannıye Gramotı)



Leningrad 1978; A. P. Grigoryev, Sbornik Hanskih Yarlıkov Russkim Mitropolitam,  İzdatelystvo S. 

Peterburgskoğo Universiteta Yayınları , St. Petersburg 2004. 

21

 V. Grigoryev, O Dostovernosti Yarlıkov, Dannıh Hanami Zolotoy Ordı Russkomu Duhovenstvu



Moskova 1842. 

22

 M. Usmanov, Jalovannıye Aktı Djuçieva Ulusa XIV-XVI vv., Kazan 1979. 



23

 “Yarlık Canibeka Venitsianskim Kupçam Azova”, A. P. Grigoryev-V. P. Grigoryev, “Yarlık 

Canibeka Veneçianskim Kuptsam Azova ot 1347 Goda: Rekonstruktsiya Soderjaniya”, 


 

10

ticaret alanındaki politikaları ve bu politikalarının Rus ticareti üzerindeki etkilerini 



ele aldığımız bölümlerde istifade ettik.  

 

 



I. 5. Diğer Yarlıklar 

 

 

Hanların Rus mitropolitlerine ve Venedikli tüccarlara verdikleri yarlıkların 

yanı sıra Temir Kutluğ Han’ın Muhammed adlı şahsa (1397)

24

 ve Toktamış Han’ın 



Bik-Hacı adlı şahsa (1381)

25

 verdikleri tarhanlık yarlıkları ile Toktamış’ın Lehistan 



Kralı Yagaylo’ya (1393),

26

 Uluğ-Muhammed Han’ın Osmanlı padişahı II. Murad’a 



(1428),

27

 Mahmud Han’ın Fatih Sultan Mehmed’e (1466),



28

 Ahmed Han’ın Fatih 

Sultan Mehmed’e (1477)

29

 gönderdikleri bitikler



30

 de mevcuttur.  

 

 Söz 


konusu 

yarlıklar tezimizin konusuyla ilgili sadece dolaylı bilgiler içerse 

de, kaynakların sınırlı olduğu bu alanda konumuz açısından yine de büyük önem arz 

etmektedirler.  

                                                                                                                                          

İstoriyografiya i İstoçnikovedeniye  İstoriyi Stran Aziyi i Afriki, S. 15, S. Petersburg 1995, s. 36-83; 

“Yarlık Berdibeka Venetsianskim Kuptsam Azova”, A. P. Grigoryev-V. P. Grigoryev, “Yarlık 

Berdibeka Venetsianskim Kuptsam Azova ot 1358 Goda: Rekonstruktsiya Soderjaniya”, 

İstoriyografiya i İstoçnikovedeniye İstoriyi Stran Aziyi i Afriki, S. 16, S. Petersburg 1995, s. 24-66; A. 

P. Grigoryev – V. P. Grigoryev, “Yarlık Uzbak Veneçianskim Hanam Azova: Rekonstruktsiya 

Soderjaniya”,  İstoriyografiya i İstoçnikovedeniye  İstoriyi Stran Aziyi i Afriki, S. 13, S. Petersburg 

1990, s. 74-107.  

24

 “Yarlık Timur Kutluğa”, PSRL, III, Voskresenskaya Letopisy, Ryazan 1998, s. 525-527.  



25

 “Yarlık Toktamışa”, PSRL, III, Voskresenskaya Letopisy, Ryazan 1998, s. 527-529.  

26

 “Toktamış Han Yarlığı”, A. M. Özyetgin, Altın Ordu, Kırım ve Kazan Sahasına Ait Yarlık ve 



Bitiklerin Dil ve Üslûp İncelemesi, TDK Yayınları, Ankara 1996, s. 135-136.  

27

 “Altın Ordu Hanı Uluğ-Muhammedden  İkinci Murada Gönderilen Bitik”, A. N. Kurat, Topkapı 



Sarayı Müzeyi Arşivindeki Altın Ordu, Kırım ve Türkistan Hanlarına Ait Yarlık ve Bitikler

Burhaneddin Matbaası, İstanbul 1940, s. 6-36.  

28

 “Altın Ordu Hanı Mahmud Han Bin Muhammed Han Bin Timur Han’ın Fatih Sultan mehmed’e 



Bitiği”, A. N. Kurat, Topkapı Sarayı Müzeyi Arşivindeki Altın Ordu, Kırım ve Türkistan Hanlarına Ait 

Yarlık ve Bitikler, s. 37-45.  

29

 “Altın Ordu Hanı Ahmed İbni Muhammed İbni Timur Han’dan Fatih Sultan Mehmed’e Gönderilen 



Bitik”, A. N. Kurat, Topkapı Sarayı Müzeyi Arşivindeki Altın Ordu, Kırım ve Türkistan Hanlarına Ait 

Yarlık ve Bitikler, s. 46-60.  

30

 Orhun abidelerinde de “bitig” şeklinde kullanılır “bitik” tabiri, yazı, mektup, name manalarını ifade 



etmektedir. Yazı ve namelerin sonunda “yazıldı” yerine hep “bitildi” sözü, “yazıcı” yerine de “bitikci” 

tabiri kullanılmıştır. Altın Orda hanlarının Osmanlı sultanlarına gönderdikleri mektuplar yarlık değil, 

bitiktir. Yarlığın bir ferman şeklinde olması  şart olduğu gibi, ayrıca yarlıklarda namenin “yarlık” 

olduğu da zikredilmektedir. Bitiklerde ise “bitik”, yada “biti” sözü olduğu gibi, bazılarında bu ad 

zikredilmemektedir. Daha geniş bilgi için bkz. A. N. Kurat, Topkapı Sarayı Müzeyi Arşivindeki Altın 

Ordu, Kırım ve Türkistan Hanlarına Ait Yarlık ve Bitikler, Burhaneddin Matbaası, İstanbul 1940, s. 4.  


 

11

II. Rus Kaynakları 



 

II. 1. Polnoye Sobraniye Russkih Letopisey (Rus Kronikleri Külliyatı)    

 

Rus knezliklerinin Altın Orda’ya bağlı oldukları dönem de dâhil olmak üzere, 

Rus tarihinin en önemli temel kaynağı hiç şüphesiz Rus kronikleridir. Rus kronikleri

Rusların Hristiyanlığı kabul etmelerinden sonra Bizans ile yakınlaşmalarından sonra 

onlardan aldıkları yıllık yazma geleneği çerçevesinde, rahip veya keşişler tarafından 

manastırlarda kaleme alınmıştır. Yıllıkların en eski nüshaları muhafaza edilmemiş, 

ancak XIV. yüzyılda yazılan çeşitli redaksiyonları zamanımıza kadar gelmiştir. IX.- 

XVIII. yüzyıl Rus tarihini aydınlatan kronikler özellikle Rus knezliklerindeki 

gelişmelerle ilgili ayrıntılı bilgi vermektedirler.  

 

XIII-XV. yüzyıllarda Rus knezlikleri, Altın Orda’ya bağlı oldukları için bu 



tarihte veya bundan sonra kaleme alınan kronikler, Altın Orda-Rus ilişkileri ile ilgili 

geniş bilgi içermektedirler. Tezimizde özellikle Rusların ortaya çıkışı, ilk devletlerini 

kurmaları, Moğol istilâsı, Altın Orda’nın Rus topraklarına yaptıkları seferler, 

knezlerin başkent Saray’a yaptıkları seyahatler gibi konular kaleme alınırken Rus 

kroniklerinden istifade edilmiştir. Daha çok siyasî gelişmeleri konu eden kroniklerin 

satır aralarından Rus knezliklerinin idarî, ekonomik ve sosyo-kültürel durumu ile 

ilgili bilgiler de çıkarmak mümkündür. Rus kronikleri, vergi adları, görevlilerin 

unvanları, çar ve yam gibi terimlerin Rusçada kullanılmaya başlanması gibi 

konuların tespitinde de yardımcı olmuştur. Ancak kronikçiler, olaylara duygusal 

yaklaşarak objektif yazıcılıktan uzak kalmışlardır. Kronikçilerin bu yaklaşımını 

özellikle Moğol istilâsı ve Altın Orda hanlarının Rus topraklarına yaptığı seferlerin 

anlatıldığı satırlarda görmek mümkündür. Dolayısıyla kroniklerdeki bilgileri diğer 

kaynaklarla karşılaştırarak kullanmakta fayda vardır.  

 


 

12

Kronikler birçok araştırmaya konu olduğu gibi,



31

 birçok kez farklı yayınevleri 

tarafından külliyat şeklinde de yayınlanmıştır. Çalışmamızda daha çok Altın Orda 

döneminde ve sonrasında kaleme alınan ve Altın Orda dönemini ayrıntılı anlatan 

kronikleri kullandık. Bu kroniklerin başında  Voskresenskaya Letopisy,

32

  Tverskaya 



Letopisy,

33

  Ermolinskaya Letopisy,



34

  Tipografskaya Letopisy,

35

  İpatyevskaya 



Letopisy,

36

  Lavrentyevskaya Letopisy,



37

  Novgorodskaya Letopisy,

38

  Nikonovskaya 



Letopisy

39

 gibi kronikler gelmektedir.  



 

 

I.1.a. Voskresenskaya Letopisy 

 

Voskresesenskaya Letopisy, Nikonovskaya Letopisy’dan sonra en kapsamlı 

ikinci kroniktir. 1542-1544 yılları arasında yazıldığı tahmin edilmektedir.

40

 Bu 


kroniğin bir nüshası, 1658 yılında Rakip Nikon tarafından Voskresesnskiy 

Novoiyerusalimskiy Manastırına bağışlandığı için, kroniğin adı Voskresenskaya 

olmuştur. Bu nüsha Rusya İlimler Akademisi Kütüphanesinde bulunmaktadır. 1075-

1541 yılları arasındaki olayları detaylı anlatan Voskresesnkaya Letopisy ilk kez 1793-

1794 yıllarında yayınlanmış, Rus Kronikleri Külliyatına 1856-1859 yıllarında dahil 

                                                 

31

 Rus kronikleri birçok araştırmaya konu olmuştur. Bunların başlıcalareı şunlardır: A. A. Şahmatov, 



Obozreniye Russkih Letopisnıh Svodov XIV-XVI Vekov, Moskova-Leningrad 1938; M. D. Priselkov, 

İstoriya Russkoğo Letopisaniya XI-XV vekov, Leningrad 1940; A. N. Nasonov, İstoriya Russkoğo 

Letopisaniya XI-Naçala XVIII Vekov, Moskova 1969; Y. S. Lurye, Obşerusskiye Letopisi XIV-XV 

Vekov, Leningrad 1976; B. M. Kloss, Nikonovskiy Svod i Russkiye Letopisi XVI-XVII Vekov, Moskova 

1980; M. G. Berejkov, Hronologiya Russkoğo Letopisaniya,  Moskova 1963.  

32

 PSRL, II, Voskresenskaya Letopisy, Yayına haz. A. İ. Çepkov, İzdatelystvo Aleksandriya Yayınları, 



Ryazan 1998; PSRL, III, Voskresenskaya Letopisy, Yayına haz. A. İ. Çepkov, İzdatelystvo 

Aleksandriya Yayınları, Ryazan 1998.  

33

  PSRL, VI, Tverskaya Letopisy, Yayına haz. A. İ. Çepkov, İzdatelystvo Aleksandriya Yayınları, 



Ryazan 2000.

  

34



 PSRL, VII, Ermolinskaya Letopisy, Yayına haz. A. İ. Çepkov, İzdatelystvo Aleksandriya Yayınları, 

Ryazan 2000.  

35

 PSRL, IX, Tipografskaya Letopisy, Yayına haz. A. İ. Çepkoc, İzdatelystvo Aleksandriya Yayınları, 



Ryazan 2001.

  

36



 PSRL, XI, İpatyevskaya Letopisy, Yayına haz. A. İ. Çepkov, İzdatelystvo Aleksandriya Yayınları, 

Ryazan 2001.  

37

  PSRL, XII, Lavrentyevskaya Letopisy, Yayına haz. A. İ. Çepkov, İzdatelystvo Aleksandriya 



Yayınları, Ryazan 2001.  

38

 PSRL, Novgorodskiye Letopisi, I-II, Yayına haz. A. İ. Çepkov, İzdatelystvo Aleksandriya Yayınları, 



Ryazan 2002. 

39

 PSRL, IX, Nikonovskaya Letopisy, Yazıki Russkoy İstoriyi Yayınları, Moskova 2000.  



40

 Slovary Knijnikov i Knijnosti Drevney Rusi. Vtoraya Polovina XIV-XVI Vekov, II, Leningrad 1989, 

s. 40.  


 

13

edilmiştir.



41

 Tezimizde Rus tarihçisi A. İ. Tsepkov’un Ryazan’da 1998’de iki cilt 

hâlinde yayınladığı kroniği

42

 kullandık.  



 

 

II.1.b. Tverskaya Letopisy 

 

Tver  şehrinde kronikçilik yazımına ancak XIII. yüzyılın ikinci yarısında 



başlanmıştır. Bu tarihte (Altın Orda dönemi) Tver, Moskova ile birlikte Rus 

knezlikleri arasında ön plana çıkmış ve ekonomik olarak gelişmiştir.  Tverskaya 



Letopisy, 1534 yılında kaleme alınmış ve ilk kez 1863 yılında yayınlanmıştır.

43

 



Kronik, başlangıçtan (dünyanın yaratılışından) 1499 yılına kadarki olayları 

içermektedir. Tezimizde Rus tarihçisi A. İ. Tsepkov’un Ryazan’da 2000’de 

yayınladığı kroniği

44

 kullandık.  



 

 

II.1.c. Rogojskiy Letopisets 



 

Rogojskiy Letopisets, XV. yüzyılda kaleme alınmış ve aynen Tveskaya 

Letopisy  gibi, daha çok Tver Knezliği’ni ilgilendiren konuları içermektedir. 

Başlangıçtan (dünyanın yaratılışından) 1412 yılına kadarki olayları içeren bu kronik, 

Rogojskoye Mezarlığı’ndaki kütüphanede bulunmuş ve ilk kez 1922 yılında 

yayınlanmıştır. İçerik bakımından Tverskaya Letopisy ile benzediği için daha sonraki 

tarihlerde bu iki kronik birlikte yayınlanmaya başlanmıştır.

45

 Tezimizde Rus tarihçisi 



A. İ. Tsepkov’un Ryazan’da 2000’de yayınladığı kroniği

46

 kullandık.  



                                                 

41

 PSRL, II, Voskresenskaya Letopisy, Yayına haz. A. İ. Çepkov, İzdatelystvo Aleksandriya Yayınları, 



Ryazan 1998, s. 5-6.  

42

 PSRL, II, Voskresenskaya Letopisy, Yayına haz. A. İ. Çepkov, İzdatelystvo Aleksandriya Yayınları, 



Ryazan 1998; PSRL, III, Voskresenskaya Letopisy, Yayına haz. A. İ. Çepkov, İzdatelystvo 

Aleksandriya Yayınları, Ryazan 1998. 

43

  PSRL, VI, Tverskaya Letopisy, Yayına haz. A. İ. Çepkov, İzdatelystvo Aleksandriya Yayınları, 



Ryazan 2000, s. 9.  

44

  PSRL, VI, Tverskaya Letopisy, Yayına haz. A. İ. Çepkov, İzdatelystvo Aleksandriya Yayınları, 



Ryazan 2000. 

45

 PSRL, VI, Tverskaya Letopisy, s. 6.  



46

  PSRL, VI, Rogojskiy Letopisets - Tverskaya Letopisy, Yayına haz. A. İ. Çepkov, İzdatelystvo 

Aleksandriya Yayınları, Ryazan 2000. 


 

14

II.1.d. Ermolinskaya Letopisy 

 

 

Ermolinskaya Letopisy, adını XV. yüzyılın ikinci yarısında yaşayan dönemin 



ünlü inşaat müttaahiti Vasiliy Dmitriyeviç Ermolin’den almaktadır. 852-1533 yılları 

arasındaki olayları içeren kroniğin Ermolin’in siparişi üzerine yazıldığı tahmin 

edilmektedir ki, kroniğin içerisinde de onun adına sıkça rastlanılmaktadır. Moskova 

Dinî Akademisi’nde saklanan Ermolinskaya Kroniği birçok kez yayınlanmıştır.

47

 

Tezimizde Rus tarihçisi A. İ. Tsepkov’un Ryazan’da 2000’de yayınladığı kroniği



48

 

kullandık. 



 

 

II.1.e. Tipografskaya Letopisy 



 

 XV. 


yüzyılın sonlarında - XVI. yüzyılın başlarında kaleme alınan 

Tipografskaya Kroniği, ilk kez 1784 yılında yayınlanmıştır. Tipografskaya Kroniği, 

başlangıçtan 1497 yılına kadarki olayları içermektedir.

49

 Tezimizde Rus tarihçisi A. 



İ. Tsepkov’un Ryazan’da 2001’de yayınladığı kroniği

50

 kullandık. 



 

 

II.1.f. İpatyevskaya Letopisy 

 

 



İpatyevskaya Letopisy, Povesti Vremennıh Let adlı kronikten sonra günümüze 

ulaşan en eski Rus kroniği özelliği taşımaktadır. Başlangıçtan 1292 yılına kadarki 

olayları içeren bu kronik XIII. yüzyılın sonlarında – XIV. yüzyılın başlarında  

kaleme alınmıştır. Birçok kronik olduğu gibi, bu kronik de dünyaca ünlü Rus 

tarihçisi N. M. Karamzin tarafından bulunmuştur. Adını Kostroma şehrindeki 

                                                 

47

 PSRL, VII, Ermolinskaya Letopisy, Yayına haz. A. İ. Çepkov, İzdatelystvo Aleksandriya Yayınları, 



Ryazan 2000, s. 7-8.  

48

PSRL, VII, Ermolinskaya Letopisy, Yayına haz. A. İ. Çepkov, İzdatelystvo Aleksandriya Yayınları, 

Ryazan 2000. 

49

 PSRL, IX, Tipografskaya Letopisy, Yayına haz. A. İ. Çepkoc, İzdatelystvo Aleksandriya Yayınları, 



Ryazan 200 s. 6-7.

  

50



PSRL, IX, Tipografskaya Letopisy, Yayına haz. A. İ. Çepkov, İzdatelystvo Aleksandriya Yayınları, 

Ryazan 2000. 



 

15

İpatyev Manastırı’ndan alan İpatyevskaya Letopisy’in bir başka özelliği de, diğer 



kroniklerle fazla benzer bilgiler içermemesidir. Bununla birlikte İpatyevskaya 

Kroniği, daha sonraki tarihlerde kaleme alınan kronikler için temel oluşturmuştur. Bu 

kronik, ilk kez 1843 yılında yayınlanmıştır.

51

 Tezimizde Rus tarihçisi A. İ. 



Tsepkov’un Ryazan’da 2001’de yayınladığı kroniği

52

 kullandık. 



 

 

II.1.g. Lavrentyevskaya Letopisy 

 

 



Lavrentyevskaya Letopisy de en eski Rus kroniklerinin başında gelmektedir. 

Bu yıllık 1377 yılında Büyük Suzdal ve Nijegorod Knezi Dmitriy Konstantinoviç’in 

emri üzerine yaşlı bir kronikçiden rahip Lavrentyev tarafından istinsah edilmiştir. S. 

Petersburg’daki Merkez Kütüphanesi’nde saklanan bu yıllık başlangıçtan 1377 yılına 

kadarki olayları içermektedir. Bu yıllık ilk kez 1846 yılında yayınlanmıştır.

53

 



Tezimizde Rus tarihçisi A. İ. Tsepkov’un Ryazan’da 2001’de yayınladığı kroniği

54

 



kullandık. 

 

 



II.1.h. Novgorodskiye Letopisi 

 

 

Novgorodskaya Letopisy de Rus kronikleri arasında en önemlilerinden biridir. 

Novgorod  her ne kadar Altın Orda döneminde eski konumunu yitirse ve Moskova ve 

Tver gibi knezlikler ön plana çıksa da  Novgorod, Rusya’nın gerek siyasî gerekse de 

kültürel hayatında önemli rol oynamaya devam etmiştir. Nitekim Novgorod’da 

kronik yazımı da hiçbir zaman durmamıştır. Çok sayıda nüsahsı bulunan Novgorod 

Kroniği’nin en kapsamlısı Arhivskiy (Malinovskiy) adını taşımaktadır. Dışişleri 

                                                 

51

 PSRL, XI, İpatyevskaya Letopisy, Yayına haz. A. İ. Çepkov, İzdatelystvo Aleksandriya Yayınları, 



Ryazan 2001, s. I-VII.  

52

PSRL, XI, İpatyevskaya Letopisy, Yayına haz. A. İ. Çepkov, İzdatelystvo Aleksandriya Yayınları, 

Ryazan 2001. 

53

  PSRL, XII, Lavrentyevskaya Letopisy, Yayına haz. A. İ. Çepkov, İzdatelystvo Aleksandriya 



Yayınları, Ryazan 2001, s. I-VIII.  

54

PSRL, XII, Lavrentyevskaya  Letopisy, Yayına haz. A. İ. Çepkov, İzdatelystvo Aleksandriya 

Yayınları, Ryazan 2001. 


 

16

bakanlığı Merkezî Arşivi’nde saklanan bu kroniğin XVI. yüzyılın sonlarında 



Novgorod’da daha önce yazılan kronikler esas alınarak kaleme alındığı tahmin 

edilmektedir.

55

 Tezimizde Rus tarihçisi A. İ. Tsepkov’un Ryazan’da 2002’de 



yayınladığı kroniği

56

 kullandık. 



 

 


Download 3.07 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   39




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling