Tarix o’tmishning ko’zgusi

partiyadan chiqadi. Shundan keyin konservatorlar liberallarning bir qismi bilan 
“Milliy hukumat”ni tuzadi. Makdonald 1935-yilgacha bosh vazir lavozimida faoliyat 
yuritadi. U 1937-yil 9-noyabrda Janubiy Amerikaga ketayotganda hayotdan ko‟z 
yumadi.
1930-yil bahorida Angliyani yana sinfiy kurash to'foni larzaga soldi. Butun 
mamlakat ishsizlarning harakatida ishtirok etdi. 1930-yil martdan aprelgacha ishsizlar 
va ochlarning ommaviy yurishi bo'lib o'tdi va u Londonda Gaydparkdagi ulkan 
namoyish bilan yakunlandi. Angliyada vaziyat kundan-kunga keskinlashib borardi. 
Ishlab chiqarishda ommaviy ish tashlashlar boshlandi, tadbirkorlar bunga javoban 
ommaviy ishdan bo'shatishlar bilan javob berdilar. Faqat to'qimachilik sanoatida 250 
ming ishchi, temir yo'llar, junni qayta ishlash sanoatining yuz minglab ishchilari ishdan 
bo'shatildi. 
Angliya hukmron doiralari yirik siyosiy nayrangni amalga oshirishga ahd 
qildilar. 1931-yil avgustida R. Makdonald hukumati iste'foga chiqdi, biroq ertasi 
kuniyoq qirol Georg V (1865-1936, 1910-1936-yillarda hukmronlik qilgan) unga 
hamkorlik asosida konservatorlar ishtirokida yangi hukumat tashkil qilish vazifasini 

---

- 56 - 
topshirdi. Hukumatdagi ko'pchilik o'rin konservatorlarga tegishli edi, biroq Bosh vazir 
kursisida Makdonald qoldirildi. Bu yangi siyosiy hiyla-nayrang bo'lib, unda 
leyboristlar rahbarlik, konservatorlar esa hukmronlik qilardilar. 
Yangi hukumat mehnatkashlarning ijtimoiy imtiyozlariga qarshi yoppasiga 
hujum boshladi. Ishsizlik bo'yicha nafaqa 10% ga pasaytirildi, harbiy-dengiz floti 
shaxsiy tarkibining maoshi qisqartirildi. Angliya valyutasi oltin qiymatining bekor 
qilinishi ingliz xalqiga berilgan qattiq zarba bo'ldi. Funt sterlingni oltinga almashtirish 
barham topdi. 
Oltin bilan ta'minlashning to'xtatilishi kutilgan natijani bermadi. Angliya 
iqtisodiyotini jonlantirish o'rniga u funt sterlingning qadrsizlanishiga olib keldi - 1931-
yil dekabrida u oldingi qiymatining faqat 70% ini tashkil qildi. Pul qadrining tushishi 
Angliya sanoat mahsulotlarining qimmatlashishi va raqobatbardoshligining 
zaiflashishiga olib keldi. 
Ommaviy norozilikning kuchayishi sharoitida konservatorlar parlamentda 
ko'pchilik ovoz olish va xalqqa qarshi faoliyatni to'siqsiz amalga oshirish umidida 
yangi parlament saylovlarini o'tkazishni talab qila boshladilar. Saylovlar 1931-yil 
oktabr oyida o'tkazildi. Natsional-leyboristlar, konservatorlar va liberallardan 
saylovoldi «milliy koalitsiyasi» tuzilib, u ko'pchilik ovoz bilan g alaba qozondi U 
parlamentda 497 o'rin oldi, bu unga 330 mandatga ustunlikni ta'minladi va har qanday 
qonun va qarorlarining o'tishini to'la kafolatladi. Hokimiyat to'h'4 konservatorlar 
qo'lida edi, biroq bosh vazir etib yana leyboristlar partiyasining sobiq rahbari R. 
Makdonald tayinlandi. 
Milliy koalitsiya hukumatining hukmronligi 1935-yil noyabr oyidagi 
saylovlarga qadar davom etdi. Ammo 1935-yil iyunidayoq R. Makdonald bosh vazir 
lavozimidan olinib, uning o'rniga konservatorlar partiyasi rahbari Stenli Bolduin (1867-
1947) tayinlandi.