Тақризчилар: доцентлар Н

IV. Ўқув фаолиятини рағбатлантирувчи ва қарашларни 
чуқурлаштирувчи методлар 
 
Инсон фаолиятининг тузилишини турлича тадқиқ этиш шуни 
кўрсатадики, ҳамма вақт унда мотивация компоненти зарурлиги 
намоён бўлади. Агар шахсда кучли, ёрқин, чуқур билим олишга 
эҳтиёж бўлса, ҳар қандай фаолият шу вақтда самарали ва 
сифатли натижа беради. Бу ҳолатда шахс ҳар қандай қийинчилик, 
тўсиқларни, мураккаб вазиятларни ҳам енгиб, мақсад сари 
интилади. Худди шу нарса ўқув фаолиятига ҳам тегишлидир. Агар 
ўқувчида ўқишга нисбатан ижодий муносабат, билим олишга кучли 
интилиш бўлса ва у доимий эҳтиёжга айланса, ўқув жараёнининг 
натижаси юқори бўлади. Бунинг учун бутун ўқитиш методлари 
бойлигини нафақат билимларни етказиш, балки мотивларни 
чуқурлаштиришга ҳам сарфлаш керак. 
Рағбатлантирувчи методларнинг асосий кўринишлари 
икки катта гуруҳга бўлинади: 
1. 
Ўқувчиларда билимга қизиқишни шакллантирувчи 
методлар. 
2. 
Ўқишда бурч ва масъулиятни оширувчи методлар. 
Ўқувчиларда билимга қизиқишни шакллантириш учта 
мажбурий ҳолат билан характерланади: 
1.
Фаолиятга нисбатан ижобий ҳиссиёт. 
2.
Ушбу ҳиссиётнинг билиш томонлари. 
3.
Бевосита 
фаолиятнинг 
ўзидан 
чиқаётган 
мотивлар. 
Бу ўринда илғор ўқитувчилар ахлоқий-ҳиссий туйғуларни 
уйғотадиган усулларни қўллайдилар. Ҳиссий туйғу, ҳаяжонланиш, 
руҳий қийналиш ҳиссини уйғотадиган ҳолатларни дарс мазмунига 
киритиш. Қизиқтирувчи ҳолатларни яратиш. Масалан, физикада, 

---

97 
«Физика ҳаётда», «Физика эртакда», ва б.қ., ёки бадиий 
адабиётлардаги образлар талқини. 
Турли дидактик, кизиқарли ўйинлар ҳолатини киритиш ҳам 
ўқувчиларнинг билишга бўлган қизиқишини оширади. 
Бурч ва масъулият ҳиссини уйғотадиган методлар туркум 
усуллар йиғиндисидан унумли фойдаланиш орқали амалга 
оширилади. 
Масалан, ўқитишнинг ижтимоий ва шахсий аҳамиятини 
тушунтириш. Талаблар 
қўйиш. 
Уни бажариш 
ҳар бир 
ўзбекистонлик ёшнинг бурчи эканлигини англатиш усули: 
муваффақиятли иши учун мукофотлаш ва бу ўринда қилган 
хизматини давлат ва кўпчилик учун аҳамиятини таъкидлаб ўтиш; 
Талабларнинг бажарилишини тезкор тарзда назорат қилиш 
ва зарур ҳолатларда камчиликларни кўрсатиш ва тузатиш 
йўлларини айтиб бериш керак.