Тақризчилар: доцентлар Н

Факультатив машғулотлар одатда 7-синфдан бошлаб 
ўқувчиларнинг 
хоҳиши 
бўйича 
уларнинг 
илмий-назарий 
билимлари 
ва 
амалий 
кўникмаларини 
кенгайтириш 
ва 
мустаҳкамлаш, билишга қизиқишларини ривожлантириш, ижодий 
қобилиятларини ўстириш ҳамда касбга йўналтириш мақсадида 
йўлга қўйилади. 
Факультатив машғулотлар махсус дастур асосида мажбурий 
фанлар билан бевосита боғлиқ ҳолда олиб борилади. Ушбу 
машғулот 
дарсларини 
белгилашда 
мазкур 
ўқув 
юрти 
имкониятлари, шароит ва ўқувчиларни конкрет фаолиятга 
тайёрлаш ҳам кўзда тутилади. 
Ўқув экскурсиялари у ёки бу предметни ўрганиш учун 
ажратилган 
вақт 
ҳисобидан, 
музейда, 
ишлаб 
чиқариш 
корхонасида, табиат бағрида ўтказилади ва, бу ўринда, 
ўқувчиларнинг ҳиссий билиш ва жонли тасаввурига боғлиқ 
материални ўзлаштириш мақсад қилиб қўйилади. 
Ўқув жараёнидаги ўрни ва вазифаси нуқтаи назаридан 
экскурсия қуйидагича фарқланади: дастлабки ёки кириш; жорий 
ёки йўналтирувчи; якуний ёки умумлаштирувчи кўринишда бўлади. 
Тажрибада экскурсия бир нечта фанлар бўйича ўтказилади ва бу 
фанлар 
орасидаги 
ўзаро 
боғлиқликни 
очиб 
беришда 
аҳамиятлидир. 
Экскурсияни ўтказиш пухта тайёргарлик талаб этади. 
Ўқитувчи 
экскурсия 
вазифаси 
ва 
мазмунини 
белгилаб, 
ўтказиладиган объект ва у ер билан дастлабки танишиб олиш, 
ўтказиш режасини тузади. 
Ўтказиш режасида, вақт тақсимотида ўтказиш босқичларини, 

---

107 
вазифаларни бажариш изчиллиги, ташкил этиш шакли, моддий 
таъминланганлик ҳисобга олинади. Экскурсия ўтказиладиган 
объект характери, ўтказиш мақсади, ўқувчилар ёшига қараб 40-45 
минутдан, 2-2,5 соатгача давом этади. Ушбу машғулот 
иштирокчиларининг барчаси фаол қатнашганда муваффақиятли 
якунланади. Албатта, ўқувчилар маълум техника хавфсизлиги 
қоидаларига амал қилиши шарт. Охирида якунловчи суҳбат 
ўтказилади. 
Уй вазифалари ўқувчилар билимларини мустаҳкамлаш, 
мустақил ишлаш кўникма ва малакаларини кенгайтириш, хулоса 
чиқариш, ижодий ишлай олиш қобилиятларини ривожлантириш 
учун ташкил этилади. 
Уй 
вазифаларининг 
бажарилиши 
муваффақиятини 
таъминловчи шартлар: бажариладиган топшириққа қизиқиш 
шаклланганлиги; мақсадни тушуниб етиш, ўқитувчи ва ота-оналар 
томонидан тўғри педагогик раҳбарлик; қулайлик, мослик, 
тушунарли бўлиш принципларига тўғри келиши билан боғлиқ. 
Уй вазифаларини бажаришга тайёргарлик дарс вақтида 
ўқитувчи томонидан олиб борилади. Уй вазифалари вақт нуқтаи 
назаридан қатъий белгиланади ва у иш ҳажмига мос тушиши 
керак. Ота-оналар болаларга уй вазифаларини бажариш учун 
зарур шароит яратиб беради ва уларни назорат қилиб боради. Уй 
вазифалари ўқитувчи танлаган фаол кўринишда ташкил этилади, 
муҳокама қилинади ҳамда системали баҳоланиб борилади. 
Шунингдек, бирон-бир сабабга кўра ўзлаштира олмаётган 
ўқувчилар билан индивидуал ва гуруҳ тарзида қўшимча 
машғулотлар ўтказиб борилади.