Tema. Mashina mexanizmler teoriyasι pa`nine kirispe

Tegis rιchagli mexanizmlerdin` strukturalιq 
klassifikatsiyasι. 
Tegis rιchagli mexanizmlerdin` strukturalιq klassifikatsiyasι sol mexanizmlerdin`
quralιw printspine tiykarlang`an. 
Tegis rιchagli mexanizmnin` klasι usι mexanizmnin` quramιna kiretug`ιn Assurdιn`
joqarg`ι toparιnιn` klasι menen anιqlanadι. 
Solay etip, eger mexanizm quramιna ekinshi klasstan joqarι emes toprag`a iye
bolg`an bolsa, onda mexanizm 2-ekinshi klassqa jatadι, al eger mexanizmde 2-klass 
toparιnan basqa, 3-klasstιn` en` keminde bir toparι qatnassa, onda mexanizm q-klassqa
jatadι.h.t.b. 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

9 
Bir jetekshi zvenodan g`ana quralg`an (7-su`wret) ha`m tirewish penen 5 klasslι
aylanbalι yamasa ilgerlemeli jup jasaytug`ιn a`piwayι mexanizm sha`rtli tu`rde 1-klassqa
jatadι. 
Praktikada bunday mexanizmler ju`da` jiyi gezlesedi, gidroturbina, tsengrafuga, 
elektrodvigatel`ler h.t.b. mexanizmleri. 
Mexanizm klasιn anιqlag`anda qaysι zvenolar jetekshi ekenin ko`rsetiw za`ru`r, 
o`ytkeni jetekshi zvenog`a qaray mexanizmnin` klasι da o`zgeriwi mu`mkin. 
Mexanizm klasιn anιqlag`anda onι jetekshi zvenolarg`a ha`m Assurdιn` ha`r tu`rli
toparlarιna bo`liw kerek yamasa usι mexanizmnin` qurιlιwιnιn` strukturalιq formulasιn
jazιw za`ru`r, sonda mexanizm klasι menen anιqlanadι. 
Rιchaglι mexanizmlerdin` strukturalιq klassifikatsiyasιnιn` en` za`ru`rli ta`repi bir
klassqa jatatug`ιn mexanizmlerdin` analizi menen sintezinin` birliginde. 
 
Tema. Mexanizmlerdin` kinematikalιq tekseriw 
ma`seleleri ha`m metodlarι. 
Joba. 
1.Mexanizmlerdin` kinematikalιq izertlewdin` tiykarg`ι wazιypalarι menen metodlarι. 
2.Mexanizmlerdin` kinematikalιq sxemasιn sιzιw 
3.Mexanizmlerdin` tu`rli jag`daylarιn qurιw ha`m tochka traektoriyalarιn anιqlaw. 
4.Mexanizm kinematikasιn diagrammalar metodι menen tekseriw. 
Mexanizmlerdi kinematikalιq izertlewdin` tiykarg`ι 
wazιypalarι menen metodlarι. 
Mexanizmler kinematikasι waqιt faktorιn esapqa ala otιrιp, al ta`sir etiwshi ku`shlerdi
esapqa almay zvenolar menen olardιn` jeke tochkalarιnιn` qozg`alιsιn izertleydi. 
Mexanizmlerdi kinematikalιq izertlew dep, a`dette grafiklik kesindiler menen esaplaw
na`tiyjesinde ha`r bir zvenonιn` orιn awιstιrιw jag`dayιn, zveno tochkalarιnιn` orιn
awιstιrιwιn yamasa zvenonιn` burιlιw mu`yeshlerin, zvenolar tochkalarιnιn` sιzιqlι ta`biyg`ιy 
tezliklerin ha`m tezleniwlerin, zvenolardιn` mu`yeshlik tezliklerin ha`m mu`yeshlik
tezleniwlerin ha`m mexanizmlerdin` tag`ι da basqa kinematikalιq parametrlerin
anιqlaytug`ιn protsesske aytιladι. 
Zveno tochkalarιnιn` koordinatalarιn, tezliklerin ha`m tezleniwin esaplaw, mexanizm
jumιsιnιn` tolιq tsiklιnιn` arasιndag`ι bir qatar jaylasιw jag`daylarι ushιn jasaladι da, bunιn`
o`zi mexanizm tochkalarιnιn` traektoriyalarι menen orιn awιstιrιw grafiklerin qurιw, tezlik
penen tezleniwdin` grafiklerin jasaw sιyaqlι mexanizm jumιsιna durιs baha beriw ushιn
za`ru`rli parametrlerdi anιqlawg`a mu`mkinshilik tuwg`ιzadι. Bul aytιlg`an kinematikalιq
elementlerdin` ha`r qaysιsιn biliw mashinalardι izertlew ha`m konstruktsiyalaw ushιn
za`ru`r. Mιsalι, mexanizm zvenolarιnιn` ayrιm tochkalarιnιn` traektoriyalarιn zvenonιn`
ju`riw jollarιn anιqlaw, mashina korpuslarιnιn` jobasιn jasaw ushιn, qa`legen jag`dayda
zvenolardιn` ornιn erkin orιn awιstιrιwιna mu`mkinshilik beriw ha`m mexanizm
zvenolarιnιn` bir-biri menen ziyanlι soqlιg`ιsιwlarιnan saqlaw h.t.b. ushιn za`ru`r. 
Mexanizmnin` zveno tochkalarιnιn` tezliklerin anιqlaw, atap aytqanda mashinilardag`ι
jumιs protsessinin` jag`dayιn ayqιnlastιrιw ushιn za`ru`r. Tezlikti bilgennen son` tezleniwdi
anιqlawg`a boladι, al tezleniwdi biliw arqalι inerttsiya ku`shi menen onιn` tu`siw tochkasιn
tabιwg`a borladι. 
Mexanizmlerdin` kinematikalιq analizi ushιn grafiklik, garfoanalitikalιq ha`m
analitikalιq metodlar bar, bular joqarιdag`ι matematika menen teoriyalιq mexanikanιn`
teoremalarι menen anιqlamalarιna su`yenedi.