Texnologiyasi

Cho ‘chqachilihda naslchilik ishi
Naslchilikdan tnaqsad mavjud cho'chqa zotlarini yaxshilab borish, 
yangi zotlar yaratishga, uning mahsuldorligini oshirishga qaratilgan. 
Bunda cho'chqalam ing kelib chiqishiga, sog'ligiga, konstitutsiyasi- 
ga, gavda tuzilishi va rivojlanishiga, mahsuldorligi va naslning sifatiga 
qarab tanlash ishlari olib boriladi.
N asldor cho'chqalar m ustahkam va pishiq konstitutsiyali, sog'lom
b o'lishi kerak. N asldor ch o 'ch q alam i baholash gavda tuzilishi va 
rivojlanishiga, standart talablarga javob berishiga qarab hisobga olinadi.
Ona cho'chqalaming mahsuldorligi ularning serpushtligiga, bolalarining 
yirikligi, bir xildaligi, hayotchanligi va sersutligiga qarab baholanadi.
Erkak ch o 'ch q alar esa naslining sifatiga, uning avlodiga qarab 
baholanadi.
C ho'chqachilikda sof zotli urchitish, liniyali urchitish, qon singdi- 
rish, qon quyish, chatishtirish usullaridan keng foydalaniladi. Bunda 
qondoshlik (inbriding) va noqondoshlik (autbriding) juftlash yo'llari 
amalga oshiriladi.
Nazorat savollar
1. N aslchilik ishining maqsadi va vazifasi nim alardan iborat ?
2. Seleksion - sinov m olxonalarda g'unajinlar qanday o'stiriladi?
3. N aslchilik ishi usullari qanday?
4. Sutbop qoram olchllikda naslchilik ishi qanday olib boriladi?
5. Qo'ychilikda naslchilik ishida nimalarga ahamiyat beriladi ?
234

---

6 3-§. Chorvachilik fermalarida zooveterinariya-sanitariya 
tadbirlarini o ‘tkazish
Chorva hayvonlari boqiladigan fermalarda veterinariya - sanitariya 
tadbirlarini o ‘tkazib borish m ollam ing sog‘ligini muhofaza qilish va 
kasallamshining oldini olishda muhim ahamiyatga ega. Ayniqsa, ko'plab 
mollar boqiladigan yirik chorvachilik komplekslarida ushbu tadbirlarga 
am al qilinmagan taqdirda mollar yoppasiga kasallanishi, yuqumli ka- 
salliklar tufayli qirilib ketishi mumkin. Veterinariya - sanitariya tad- 
birlari aslida har qanday xavf-xatarni oldini olishdir.
Avvalo, chorvachilik fermalari, yirik komplekslar hudud i tegishli 
loyiha asosida qurilgan b o ‘lishi, molxonalar, m a’muriy xo'jalik, yem- 
xashak, go'ng saqlash va qayta ishlash bolim lariga ajratilgan b o lish i 
zarur. Atroflari to ‘siqlar, ihota daraxtzorlari bilan o ‘ralgan b o lish i 
talab etiladi.
Yirik ferma va komplekslarda bir qator veterinariya - sanitariya tad- 
b irlari am alga osh irilad i. Ju m la d an , bosh qa tu m a n , viloyat va 
x o 'jalik lardan keltirilgan m ollarni karantin qilish u ch u n maxsus 
xonalar ajratiladi, yem-xashak saqlanadigan joyga o la d ig a n va go‘ng 
saqlaydigan y o llarn i ajratib qo'yiladi.
Ferm ada ishlovchilar oyoq kiyimlari va avtotransport g‘ildiraklarini 
dezinfeksiya qiladigan to ‘siq ishlanadi. Ishlab chiqarish zonasiga tashqari- 
dan transport kirishi taqiqlab qo'yiladi.
M olxonani tozalash, dezinfeksiya va sanitariya jihatidan ta ’mirlash 
uchun profilaktik m uddat b o 'y ich a m ollarning jo y in i tan lash va 
o'zgartirishda «bo‘sh-band» qoidasiga amal qilish kerak bo'ladi.
Mollarni davolash uchun profilaktika ishlari olib borish va davolash 
xonalari alohida bo'ladi.
M olxonalarning asosiy kirish joyi ostonasiga oyoq kiyim larini 
tozalaydigan va yuvadigan m oslam alar, kirish dezinfeksiya to 'sig 'i 
ishlanishi, kirgan joyda esa q o 'l yuvadigan suv idishi va ferm a ish- 
chilarining ichkarida foydalanadigan kiyim -kechak va oyoq kiyimlari 
turadigan shkaf bilan ta ’m inlanishi kerak. Oshxona, so'ngra asbob- 
uskunalarni yuvadigan va saqlaydigan alohida xona ham da chetroqda 
sanuzel bo'lishi shart. Kompleks asbob-uskunalar jum lasiga dezin­
feksiya qurilmalari (U D P va U D S), ferma ichida kasallangan va nobud 
bo'lgan m ollarni tashiydigan maxsus transport vositalari (arava va
235

---

elektrokaralar), nobud b o ‘lgan mol jasadlari vaqtincha saqlanadigan 
konteyner, m ollam i yoppasiga emlash va ulardan qon olish uchun 
veterinariya xizm ati uskunasi, tuyoqlam i tozalaydigan, yuvadigan 
va davolaydigan uskuna va m oslam alar kirishi kerak.
Tug'ishi yaqinlashgan sigirlar bo‘limida m ollam i ko'zdan kechirib 
turish va dorilash uchun kuzatish (fiksatsiya qilish) qurilmasi b o ‘lishi 
zarur.
Sigirlarni sog'ish oldidan ishlash uskunalari, yuvish m ahsulot­
lari b o ‘lishi lozim. Sigirlar yelinini nazorat qilib turadigan uskunalar 
ham ta ’minlanishi kerak.
M olxonalar ichkarisi, tashqarisi, butun ferma hududi ozoda tu- 
tilishi, devorlar oqlanib, ishchilar dam oladigan joyda gulzor, daraxt - 
zorlar tashkil qilinislii maqsadga muvofiqdir.
M olxonalar dezinfeksiya qilib turiladi. Rejali dezinfeksiya har ikki 
oyda bir m arta va zaruratga qarab o'tkazilishi shart.