Toshkent «Adolat» 2018 davlat va huquq nazariyasi

Qonuniylik prinsipi. Huquq ijodkorligi jarayoni subyektlari tomonidan 
normativ-huquqiy hujjatlar loyihasini tayyorlash, muhokama etish, qabul 
qilish va nashr etish qonunlar, avvalo, Konstitutsiya asosida amalga oshiriladi. 
Qonuniylik tamoyilining asosiy ma’nosi shundaki, qonun chiqaruvchi organ –
parlamentning ham, huquq ijod etuvchi boshqa organlarning ham faoliyati qo-
nun asosida qat’iy amalga oshirilishi lozim.
Sudlov jarayoni hamda huquqni amalga oshirishda ish ko‘radigan barcha 
davlat organlari va mansabdor shaxslar faoliyati ham batamom qonunga mos 
ravishda bo‘lishi talab etiladi. Mazkur faoliyatda qonuniylik prinsipi barcha 
mutasaddi organlar, mansabdor shaxslar hamda fuqarolarning xatti-harakatida 
qonunga itoat etish, uning talabiga og‘ishmay rioya qilishda namoyon bo‘ladi. 
Qonuniylik umumiylik va yagonalik sifatlari bilan tavsiflanadi. Qonunga itoat 
etish barcha subyektlar uchun umumiy talabdir. Ayni vaqtda, qonundagi har 
bir qoida huquqiy munosabatning barcha ishtirokchilari uchun yagona talab si-
fatida maydonga chiqadi. Boshqacha aytganda, qonun ustuvor va butun mam-
lakat hududida yagonadir. U bir xilda tushunilishi va bir xilda bajarilishi lozim.
Insonparvarlik prinsipi. Buning ma’nosi shundaki, huquq jamiyat – 
inson – davlat o‘rtasidagi munosabatlarni mustahkamlash va tartibga solishda 
adolat, insonni sevish, shaxsni e’zozlash va uning sha’nini qadrlash, unga hayot 
kechirish uchun munosib shart-sharoitlar yaratib berish nuqtayi nazaridan kelib 
chiqadi. Huquqning insonparvarligi qonunchilik hujjatlarida mustahkamlangan 
1 
Karimov I.А. O‘zbekiston XXI asr bo‘sag‘asida: хavfsizlikka tahdid, barqarorlik shartlari va taraqqiyot 
kafolatlari. – T.: «O‘zbekiston», 1998. – 156–157-betlar.

---

188
Odilqoriyev X.T. 
Davlat va huquq nazariyasi
ijtimoiy tuzumning shaxs uchun qulay iqtisodiy shart-sharoitlar, imtiyozlar 
yaratishini nazarda tutadi. Huquqda shaxsni tahqirlovchi, qiynovchi, unga nis-
batan noinsoniy munosabatni yoqlab chiquvchi qoidalar bo‘lishi mumkin emas. 
Mamlakatda vujudga keltirilgan kafolatlar tizimi fuqarolarni g‘ayrihuquqiy xat-
ti-harakatlar hamda ularning oqibatlaridan himoya qilishi kerak.
Albatta, fuqarolar huquq va erkinliklarining to‘la kafolati faqat de-
mokratik huquqiy davlat sharoitidagina bo‘lishi mumkin. O‘zbekistonda in-
sonparvar huquqning shakllanishi mustaqillik, davlat suverenitetining qo‘lga 
kiritilishi hamda mustahkamlanishi davri bilan chambarchas bog‘liqdir. Xu-
susan, O‘zbekiston Konstitutsiyasida: oila jamiyat va davlat muhofazasi-
dadir (63-modda). Ota-onalar o‘z farzandlarini voyaga yetgunlariga qadar 
boqish va tarbiyalashga majburdirlar. Davlat va jamiyat yetim bolalarni va 
ota-onalarining vasiyligidan mahrum bo‘lgan bolalarni boqish, tarbiyalash 
va o‘qitishni ta’minlaydi (64-modda). Voyaga yetgan, mehnatga layoqatli 
farzandlar o‘z ota-onalari haqida gamxo‘rlik qilishga majburdirlar (66-mod-
da), – deb ta’kidlanganligida insonparvarlik g‘oyalari mujassam ekanligini 
ko‘rish mumkin. Bunday insonparvarlik bilan yo‘g‘rilgan huquqiy qoidalarni 
Oila, Mehnat kodekslarida, «Fuqarolarning sog‘lig‘ini saqlash to‘g‘risida»gi 
«Fuqarolarning davlat pensiya ta’minoti to‘g‘risida»gi va boshqa qonunlarda 
ko‘plab uchratish mumkin.