Toshkent «Adolat» 2018 davlat va huquq nazariyasi

Normativ-huquqiy 
hujjatlarni 
tizimlashtirish
tushunchasi va 
turlari
5-§.

---

328
Odilqoriyev X.T. 
Davlat va huquq nazariyasi
yalashish xarakteriga, ya’ni, muayyan darajada tizimlashuv mazmuniga ega 
emas»
1
. 
Qonunchilik hujjatlarini tizimlashtirish huquqiy tizim amal qilishi-
ning, muntazam rivojlanib borishining sharti hamda amaldagi qonunchilik huj-
jatlarini tartibga solish, mantiqiy umumlashtirishning shaklidir
2
. Qonunchilik 
hujjatlarini tizimlashtirish – demokratik huquqiy davlat va erkin fuqarolik 
jamiyatini shakllantirish maqsadida Konstitutsiya va qonun ustunligi, hokimi-
yatlar taqsimlanishining o‘zaro tiyib turish va muvozanatlash mexanizmini 
ta’minlashga, fuqarolarning huquqiy madaniyatini yuksaltirishga xizmat qiladi. 
Mavjud qonunchilik hujjatlarini 
kodeks shaklida tartibga solingan hujjatlar 
bilan almashtirib borish, qonunlar majmuini yaratish, mamlakat huquqiy klas-
sifikatorini takomillashtirish, shuningdek, qonunchilik resurslaridan foydala-
nish tizimini zamonaviy global elektron axborot tarmog‘i imkoniyatlari bilan 
ta’minlashga qaratilgan yaxlit, uzluksiz ilmiy-nazariy hamda amaliy faoliyatdir.
Normativ-huquqiy hujjatlarni tizimlashtirish davlat mexanizmi va huquqiy 
tizim jo‘shqin maromda ishlashining zaruriy shartidir. Mazkur faoliyatni 
oqilona yo‘lga qo‘yish uning nazariy va metodologik asoslari hamda mukam-
mal mexanizmini ishlab chiqishni taqozo etadi. Bu ishga davlat hokimiyati or-
ganlari, muassasalarini va huquqshunos olimlarni faol jalb etish zarur. Qonun-
chilik hujjatlarini tizimlashtirishning real vazifalarini belgilash uchun, birinchi 
navbatda, 
huquq tizimi va qonunchilik tizimi o‘rtasidagi munosabatni chuqur 
tadqiq etish zarur. Ko‘p yillar davomida MDH davlatlari va mamlakatimiz 
huquqshunos olimlari tomonidan bu masalada muayyan tadqiqotlar olib bo-
rilib, ularning ko‘pchiligi qonunchilik amaliyotida o‘zining munosib tasdig‘ini 
topgan, ba’zilari esa, qonunchilikda bahs-munozaraligicha qolib kelmoqda. 
Milliy 
huquq tizimining elementini huquq normasi, qonunchilik tizimining ele-
mentini esa normativ-huquqiy hujjatning (qonunning) normasi tashkil 
qiladi. Qonunchilikni tizimlashtirishni aniq tashkil etishda, shuningdek huquq 
instituti va qonunchilik instituti, huquq tarmog‘i va qonunchilik tarmog‘i 
o‘rtasidagi nisbatni aniqlash ham nihoyatda muhimdir.
Huquq tizimi va qonunchilik tizimi rivojlanishining tendensiyalarini 
tadqiq etish nafaqat nazariy, balki amaliy munosabatlar uchun ham dolzarb hi-
soblanadi. Bunday masalalarning ilmiy yechimi, avvalambor, amaldagi norma-
tiv-huquqiy hujjatlarni ro‘yxatga olish va tizimilashtirish, qolaversa, O‘zbekiston 
Respublikasi qonunlarining majmuini yaratish uchun birinchi darajali ahamiyat 
1 
Kаrimоv I.А. Аsоsiy vаzifаmiz – Vаtаnimiz tаrаqqiyoti vа хаlqimiz fаrоvоnligini yanаdа yuksаltirishdir. 
– T.: «O‘zbekiston», 2010. – 14-bet.
2 
Qаrаng: Проблемы общей теории права и государства/Под. общ. ред. проф. В.С. Нерсесянца. 
– М., 2008. – 347-bet; Теория права / Под. ред. проф. М.Н. Марченко. – М., 1998. – 197–198-betlar.

---