Toshkent «Adolat» 2018 davlat va huquq nazariyasi

376
Odilqoriyev X.T. 
Davlat va huquq nazariyasi
rish organlari va boshqa nodavlat tashkilotlar o‘z ish faoliyatlarida davlat 
organlaridan mustaqil holda zimmalariga yuklatilgan funksiyalarni bajarish 
maqsadida huquqni qo‘llashga oid turli xil vazifalarni amalga oshirmoq-
dalar. O‘zbekiston Respublikasi mustakilikka erishganidan so‘ng jamoat 
tashkilotlari, nodavlat tashkilotlar va fuqarolarning o‘zini o‘zi boshqarish 
organlariga katta vakolatlar berildi. Jamoatchilik yo‘li bilan ta’sir ko‘rsatish 
jamoat tashkilotlari va jamoaning ta’siri bo‘lib, u xalqning birdamligiga, 
shaxsiy o‘rnak ko‘rsatish, obro‘-e’tibor va ishontirish kuchiga asoslanadi. 
Huquq normalarining qo‘llanilishi ustidan jamoatchilik nazoratini amalga 
oshirish ham ularning samarali qo‘llanilishini ta’minlovchi muhim omillar-
dan sanaladi.
Huquq normalari asosan davlat organlarining maxsus qarori, faoliyati 
orqali tatbiq etiladi. Huquqiy norma dispozitsiyasidagi huquq va burchlar-
ni belgilash, sanksiyada nazarda tutilgan yuridik javobgarlikni qo‘llash 
bevosita vakolatli davlat organlari, vakolatli mansabdor shaxslar tomonidan 
amalga oshiriladi. Davlat huquqiy normani tatbiq etar ekan, ijtimoiy ha-
yotni tartibga solish, kishilar o‘rtasidagi o‘zaro munosabatlarning tashkiliy 
asoslarini o‘rnatish maqsadida muayyan masalalarni hal etishni tegishli 
vakolatga ega bo‘lgan davlat organlari, mansabdor shaxslar qo‘lida mujas-
samlashtiradi.
Huquqni tatbiq etish – davlat faoliyatining shakllaridan biri hisobla-
nadi. Huquqiy normani tatbiq etish chog‘ida har qanday vakolatli davlat organi, 
mansabdor shaxs davlatning nomidan harakat qiladi. Huquqiy normalarning 
to‘g‘ri tatbiq etilishi davlat tomonidan nazorat qilinadi. Bir qator huquqiy mu-
nosabatlar davlat, uning organlarining bevosita ishtiroki bilan belgilanadi (ma-
salan, harbiy xizmatga chaqirish, orden bilan taqdirlash, davlat apparatidagi u 
yoki bu mansabga tayinlash va hokazo). Davlatning huquqiy normalarni tatbiq 
etish faoliyati huquqiy mazmunga ega. Jamiyatda huquqiy normalarni tatbiq 
etish xalqning manfaatlaridan kelib chiqadi va qat’iy qonunga muvofiq ravishda 
amalga oshiriladi.
Qonunchilik huquqiy normani tatbiq etish jarayoniga bir qancha talablarni 
qo‘yadi, ya’ni huquqiy normani mo‘ljallangan obyektiv holatlar mavjud bo‘lgan 
taqdirdagina tatbiq etish va unga asos qilib olinayotgan faktlar obyektiv 
aniqlangan bo‘lishi lozim.
Qonuniylik muhiti hukmron bo‘lgan sharoitda har bir insonning agar u 
qonunlarni buzmasa, fuqarolik huquqlari qo‘riqlanadi va hech qanday organ, 
hech bir shaxs tomonidan tajovuzga duchor bo‘lmaydi. Shunday qilib, huquqiy 
normalarni qo‘llash subyektlari vakolatli davlat organlari, mansabdor shaxslar 
va jamoat (nodavlat) tashkilotlaridir.

---