Toshkent «Adolat» 2018 davlat va huquq nazariyasi

ikkinchi bosqichi – ko‘rilayotgan ishga 
tegishli bo‘lgan huquq normalarini tanlashdir. Agar ishning birinchi bosqichida 
ko‘rilayotgan ish yuridik xususiyatga ega bo‘lgan huquq normalarini talab eta-
di, degan xulosaga kelinadigan bo‘lsa, shu ishni olib borayotgan shaxs, barcha 
huquq normalari orasidan mazkur ishga mos keladigan aniq huquq normasini 
tanlab olishi va ko‘rilayotgan ishda uni qo‘llashi lozim. 
Qonunchilik huquqni qo‘llovchi subyektning ayni vaqtda ko‘rilayotgan ishni 
hal qilishida uning shu paytda amalda bo‘lgan huquq normalari asosida ish olib 
borishi va aynan shu normalar asosida qarorga kelishi lozimligini talab qiladi.
Huquq normalarini qo‘llashning
 uchinchi bosqichi – tanlab olingan 
huquq normasining ma’nosini aniqlash, uni sharhlashdir. Unda, avvalambor 
qonun chiqaruvchi organning xohishi va fikrini tushunib olish, huquq norma-
sining siyosiy-yuridik mazmunini anglash taqozo etiladi. Buning uchun huquq 
normasini sharhlash lozim bo‘ladi. Muayyan huquq normasini sharhlashda uni 
huquqning ma’lum sohalariga tegishli bo‘lgan boshqa normalar bilan uzviy 
(tizimli) bog‘liqligini nazarda tutib, ular bilan taqqoslab, so‘ngra izoh beriladi, 
aks holda huquq normasini sharhlab bo‘lmaydi. Huquq normasining ma’nosini 
aniqlab olish uning mazmunini fikrlash, tafakkur etish orqali tushunib ye-
tishni nazarda tutadi. Sharhlash (lot. interpretatsiya) – talqin etish, izohlash, 
mag‘zini chaqish ma’nosini anglatadi. Ayni mana shu ijodiy, aqliy fikrlash 
vositasida qo‘llanmoqchi bo‘lgan normaning hayotiy vaziyatga mos yoki mos 
emasligi aniqlanadi.

---

375
XVII bob.
 Huquqning harakatlanishi 
va uni amalga oshirish
Huquq normasini qo‘llashning 
to‘rtinchi bosqichi – ko‘riladigan yoki 
tartibga solinadigan masalaga oid tanlab olingan huquq normalarini qo‘llash 
aktini (qarorni) chiqarishdan iborat bo‘ladi. Bunday qaror – sudning hal qiluv 
qarori, sudning hukmi, davlat organining qarori, farmoyishi, mansabdor shaxsning 
qarori, buyrug‘i shaklida bo‘lishi mumkin. Huquqni qo‘llash qarorida muayyan 
huquqiy munosabat taraflari uchun yuridik oqibatlarni (huquq va burchni bel-
gilovchi) ifodalovchi to‘xtamlar o‘z rasmiy bayonini topadi. Huquq normasini 
qo‘llash qarori individual mazmun va ahamiyatga ega.
Huquqni qo‘llashning