Toshkent «Adolat» 2018 davlat va huquq nazariyasi

447
XXII bob.
 Yuridik ixtilof
(kolliziya)
o‘n olti yoshdagi va undan katta o‘quvchilar o‘quv yurtlarining kunduzgi 
bo‘limlarida o‘qishni tugatgunlaricha, lekin o‘n sakkiz yoshga qadar bo‘lgan 
davrda, zararni undirish huquqiga egadirlar, deb belgilangan.
Bu ikki yuridik norma o‘rtasida ziddiyat mavjud: 1009-modda zarar un-
dirish yoshi chegarasini yigirma uch yoshgacha, 192-modda – 18 yoshgacha, 
deb belgilagan. Ushbu nomuvofiqlik (kolliziya) ni O‘zbekiston Respublikasi 
Konstitutsiyaviy sudi ko‘rib chiqib, 2008-yil 21-oktabrda matbuotda o‘z xulosasini 
e’lon qilgan. O‘zbekiston Respublikasining Fuqarolik kodeksi va O‘zbekiston 
Respublikasining Mehnat kodeksi boquvchining o‘limi munosabati bilan zararni 
to‘lash tartibini belgilovchi normalaridagi mazkur farq ushbu normalarning 
amaliyotda qo‘llanilishida jiddiy qiyinchiliklarga olib kelmoqda.
Shu munosabat bilan O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyaviy sudi maz-
kur ixtilofli ishni ko‘rib chiqib, O‘zbekiston Respublikasining Mehnat kodeksi 
192-moddasining normalarini O‘zbekiston Respublikasining Fuqarolik kodeksi 
1009-moddasining normalariga muvofiqlashtirish lozim, degan xulosaga keldi 
va O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 83-moddasiga asoslangan holda 
Mehnat kodeksining 192-moddasiga o‘quvning kunduzgi shaklida ta’lim olayotgan 
shaxslarning ular 23 yoshga yetgunga qadar boquvchining o‘limi munosabati 
bilan zararni undirish huquqini belgilovchi o‘zgartish kiritishni nazarda tutuvchi 
qonun loyihasini O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Qonunchilik palatasiga 
qonunchilik tashabbusi tartibda kiritish to‘g‘risida qaror qabul qildi
1
.
Bunda huquqiy tartibga solish mavzesining bir nuqtasida bir necha nor-
malar to‘qnashuvi yuz beradi. Ba’zan esa, buning aksi bo‘ladi, ya’ni muayyan 
muammoli munosabatni bevosita tartibga soladigan yuridik norma mavjud 
bo‘lmaydi. Har qanday ixtilofni bartaraf etish uchun huquqni sharhlovchi yoki 
huquqni qo‘llovchi shaxsdan yuksak kasb malakasi, ish holatini aniq tahlil 
etish, eng maqsadga muvofiq qaror variantini tanlab olish talab etiladi. Qa-
rama-qarshiliklarni bartaraf etishda, odatda, yangi normalar – ya’ni, kollizion 
normalarni qabul qilish yordam beradi. Masalan, 1995-yilda qabul qilingan 
O‘zbekiston Respublikasining Fuqarolik kodeksining 71-bobi «Kollizion norma-
lar» deb atalib, unda fuqarolik huquqining asosiy institutlari bo‘yicha kodeks-
dagi moddalarni qo‘llashda ziddiyat kelib chiqqanda qaysi qonunlarni qo‘llash 
belgilangan.
Yuridik ixtiloflar, shubhasiz, huquqiy tizimning barqaror va batartib 
faoliyat yuritishiga xalaqit beradi, aksariyat hollarda fuqarolarning huquqlari 
buzilishiga olib keladi, huquqiy tartibga solishning samarasiga, qonuniylik va 
huquqiy tartibotga, jamiyatning huquqiy ongi va madaniyatiga salbiy ta’sir 
1 
Хаlq so‘zi, 2008-yil 21-оktabr.

---