Тошкент Тиббиёт Академияси Тиббий профилактика факультети Фармакология кафедраси


Download 0.7 Mb.
bet23/53
Sana18.06.2023
Hajmi0.7 Mb.
#1574124
1   ...   19   20   21   22   23   24   25   26   ...   53
Bog'liq
Маъруза 1янги-2003

СИЛГА ҚАРШИ РЕЗЕРВ ПРЕПАРАТЛАР


(II- қатор препаратлари).
ПАСК-парааминосалицилат натрий-сил таёқчасига кучли бактерия остатик таъсир кўрсатади. Бошқа микроорганизмларга таъсир этмайди.
Таъсир механизми: ПАСК молекуласининг тузилиши сил таёқчасининг ривожланиши учун зарур бўлган ПАБК ўхшашлигидан микоорганизмлар протоплазмасидаги ташқи мухитдан ПАБКни хужайра ичкарисига олиб ўтувчи функционал фаол гурухларни блоклайди. Туберкулостатик фаоллиги бўйича ПАСК изониазид ва стрептомциндан кучсизроқ. Шу туфайли уни унга нисбатан кучлироқ бўлган препаратлар (изониазид, циклосерин, канамицин ва бошқалар) билан бирликда қўлланилади. МИТ дан ПАСК яхши сўрилади. Ичилгнда қонда макс. концентрацияси 1-2 соатдан кейин хосил бўлади, 6 cоатдан сўнг эса қонда препаратнинг жуда оз миқдори сақланади. Препаратнинг 50% қон зардоби оқсиллари билан боғланади. Сероз бўшлиқларида керакли миқдорларда тўпланади. Организмдан ўзгармаган ва ацетилланган метаболитлар ҳолатида пешоб таркибида (фильтрация, актив секреция) ажралади. ПАСКнинг самарадор бактериостатик концентрациясини ушлаб туриш учун уни 1 кунда 4 марта 2-4 г.дан қабул қилиш керак. Препаратнинг клиник таъсири одатда камида 300гр қабул қилингандан кейин ривожланади, даволашнинг бир курсига одатда 1000гр (1кг) препарат сарфланади. Сил микобактерияларининг ПАСКга чидамлилиги стерптомицинга нисбатан секин ривожланади. Стерптомицинга чидамлилик ортирган сил таёқчалари ПАСКга сезгир бўлади. ПАСКни одатда энтерал йўл билан киритилади, баъзан т/и ва маҳаллий қўлланилади. ПАСК кам заҳар бирикма, лекин нохуш таъсири бор:

  • диспепсия (кўнгил айнаш, иштахани йўқолиши, камдан-кам қайд қилиш) препаратнинг таъсирлантириш хусусияти билан боғлиқ.

  • аллергик реакциялар (эшак еми, тумов, коньюнктивит, истмалаш).

  • камда-кам ҳолатда жигар ёки буйракнинг шикастланиши агранулацитоз бўлади.

  • антитиреоид таъсир (буқоқ чақириш)-қалқонсимон беъзи гормон-ларининг синтезини бузилиши боғлиқ.

  • томирга киритилганда флебитлар, тез киритилганда токсико аллергик реакциялар ривожланиши мумкин.

БЕПАСК (калций пара бензсил аминосолицилат). Ичилгандан сўнг организмда ундан секин-аста ПАСК ажралади ва у бактериостатик таъсир кўрсатади. Бепаск қўлланилганда қонда ПАСКнинг кўпроқ турғун концентрацияси ҳосил бўлади. ПАСКга кўрсатмалар бўйича энтерал йўл билан қабул қилади.
ЭТИОНАМИД-сил микобактерияси ва мохов қўзғатувчисига таъсир кўрсатувчи синтетик препарат. Бактериостатик таъсир кучи стерептомицин ва изоцикотин кислотаси гидразиди унумлариникидан пастроқ бўлсада, сил таёқчасининг уларга чидамлилиги ривожланган холатларида ҳам этионамид яхши таъсир кўрсатади. Лекин этионамиднинг ўзига микобактериялар тез чидамлилики орттирадилар, шунинг учун бу препаратни бошқа препатлар билан бирга қўлланилади. МИТдан яхши сўрилади, ГЭБ осон ўтади. Жигарда тез метаболитлар ҳосил қилади ва асосан метаболит шаклида буйрак орқали ажралади. Этионамидни энтерал (ректал) ва т\и қўллаш мумкин. Этионамид тез-тез нохуш асоратлар чақиради:

  • диспепсия (=50% беморларда) -баъзан у оғриқ кечади.

  • аллергик реакцияларгепатотоксик, МНС ва пертферик нерв систе-масининг бузилишлари, ортостатик коппапс.

ПРОТИОНАМИД - этионамидга ўхшаш, лекин ундан захарсиз п-т.
ПИРАЗИНАМИД - туберкулостатик таъсири ПАСКникидан кучли, лекин изонпаларид, рифампицин ва стрептомицинникидан кучсизроқ. Фақат сил таёқчасига таъсир этади, улар пиразинамидга тез чидамлилик ортирадилар. МИТдан яхши сўрилади, ГЭБдан ўтади препаратнинг асосий миқдори пешоб билан ажралади. Бу перепаратни бошқа препаратлар билан бирга ичилади (комбинация). Кунига 3-4 маҳал қабул қилинади.
Нохуш таъсири:

  • гепатотоксиклик (мунтазам назорат қилиш керак) шу туфайли препарат ичишни тез-тез тўхтатилади.

  • диспепсия, организимда пешоб кислотасини ушланиб қолиши (гиперурикемия).

  • аллергик реакция (истмалаш, дерматитлар, подагра, эзинофлия).

ТИОАЦЕТОЗОН-сил таёқчаси ва мохов қўзғатувчисига таъсир этади. Сил таёқчасига таъсир кучи изониазид, рифампицин, стерптомицин-дан кучли лекин тисацетозонга микобактерияларнинг чидамлилиги секин ривожланади. МИТдан яхши сўрилади. Тиоацетозонни асосан ўпкадан ташқаридаги силда қўлланилади, препарат анчагина заҳарли, тез-тез нохуш асоратлар чақиради:

  • анемия, лейкопения, агранулоцитоз.

  • буйракнинг шикастланиши (альбуминурия, цилиндрурия).

  • гептотоксиклик (хаттоки жигарнинг сариқ атрофияси ҳам бўлади).

  • диспепсия.

  • аллергик реакциялар.

ЦИКЛОСЕРИН-актиномицетлар ишлаб чиқарувчи антибиотик. Синтетик йўл билан ҳам олинган. Таъсир спектори кенг. Микобактер-ияларга таъсири рифампицин, стрептомицин, изониазидникидан кучсизроқ. Хужайра ичидаги ва ташқарисида жойлашган микобактерияларни кўпайишини ва ривожланишини самарали тўхтатади. Бошқа микробларга фақат катта дозалардагина таъсир кўрсатади.
Таъсир механизими: Д-аланин аминокислотасига ўхшаш бўлганлигидан, рақобат принципи асосида Д-аланин-рацемоза ва Даланин синтетаза ферментлари фаоллигини сусайтиради. Шу туфайли Даланин  Даланин  дипептидинни хосил бўлишини камайтириб микобактерия деворини синтезланишини бузади. Сил микобактериясини циклосеринга чидамлилиги секин-аста ривожланади. Препарат МИТдан яхши сўрилади. ГЭБдан яхши ўтади. Организимда препаратнинг учдан бир қисмидан кўпроғи метаболизмга учрайди. Пешоб таркибида ажралади. Циклосерин асосан бошқа силга қарши препаратлар самарасиз бўлганда қўлланилади. Энг яхши химмотерапевтик натижа циклосеринни I ва II қатор препаратлари билан бирга қўлланилганда бўлади.
Нохуш таъсири:

  • асаб-рухий бузилишлар (психоз, депрессия, ёки қўзғалиш, тири-шиш, тремор, бош оғриғи).

  • диспепсия,- камдан-кам аллергик реакциялар.

МНСга қарши таъсирини йўқотиш учун пиридоксин, глютамин кислотаси, фосфобион қўлланилади.
КАНАМИЦИН (моно ёки дисульфат)-таъсир спектори кенг бўлган антибиотик. Аминогликозидларга киради. Нурсимон замбуруғлар ишлаб чиқаради. Кўпгина грамм мусбат ва грам манфий бактерияларга, шу жумладан сил таёқчасига ҳам таъсир кўрсатади.
Таъсир механизими: бактерияларда оқсил синтезини сусай-иради. Бактериостатик ва бактериоцид таъсир этади. Канамицин МИТдан ёмон сўрилади. Шу туфайли уни парентал йўл билан киритилади (м/и). Антибактериал таъсири бир соатдан кейин бошланиб 6-12 соат давом этади. Сероз пардалардан ўтиб плеврал, перитониал, синовиал суюқликларда, бронхларнинг шиллиқ қавати секретлари ва сафрога яхши ўтади. Одатда ГЭБ ўтмайди, лекин минингитда осон ўтади. Плацентар барьердан ҳам ўтади. Асосан пешоб таркибида ажралади (24-48 соат). Буйрак хасталикларида ажралиши секинлашади. Канамицинни асосан ўпка ва бошқа аъзолар силини даволашда агар сил таёқчаси бошқа силга қарши I ваII қатор препаратларига чидамли бўлса, қўлланилади. Ичакдан ёмон сўрилганлиги учун нажас таркибида ўзгармаган ҳолда ажралади. Аэрозоль сифатида ингляция қилинса юқори нафас йўлларида ката концентрауия ҳосил қилади. Лекин у ердан ёмон сўрилади. Препаратни ҳафтада 6 кун қўллаб бир кун дам берилади. Шу цикл бир ой бўлади. Плевра ва бўғим бўшлиқларига 0,25% сувли эритмаси киритилади. Қўлланилиши:ўпка сили (ингаляция), буйрак сили ва бошқалар.
Нохуш таъсири: эшитиш нервининг яллиғлланиши (карлик)-ототоксик таъсир белгиси, қулоқнинг шанғиллаши. Нефротоксик: цилиндирурия, альбуминурия, микрогематурия. Курарсимон таъсир (нерв мушак биокардаси), аллергик реакциялар, парастизиялар, жигарнинг жароҳатланиши, диспепсия.
Нохуш таъсир ривожлансакалций пантотенат, АТФ қўллаш керак. Бошқа ототоксик таъсирга эга антибиотиклар билан канамицинни қўллаш ман этилади (стрептамицин, мономицин, ниомицин). 10-12 кунда кейин қўллаш мумкин.
ФЛОРИМИЦИН-нурсимон замбуруғлар ишлаб чиқарувчи антибиотик. Химмотерапевтик хоссалари бўйича канамицинга ўхшаш. Сил таёқчаси ҳамда грамм мусбат ва грамм манфий бактерияларга бактериостатик таъсир кўрсатади. “”Резерв” препаратлардан ҳисобланади. Флоримицинни асосан бир қатор препаратлари самарасиз бўлганда (чидамлилик ривожланган ёки препаратни қўллаш мумкин бўлмаган ҳолларда) қўлланилади. МИТдан сўрилмайди, парентерал йўл билан киритилади (м/и). флоримицинни 1 ва 2 қатор препаратлари билан (ПАСК, циклосирин) бирга қўлланилади. Даволаш одатда 5 кун бўлиб, 2 кун дам берилади.
Нохуш таъсири: ототоксиклик (эшитиш нервининг яллиғланиши), бош оғриғи аллергик дерматитлар, протеинурия.
Буйрак хасталигида флоримицин организимида тўпланиб қолади ва захарли таъсир кўрсатади. Нейротоксиклик ва ототоксиклик хоссаларини йўқотиш учун калций патотенат қўлланилади.
Флоримицинни ототоксик ҳоссасига эга бўлган бошқа антибиотиклар билан бирга қўллаш мумкин эмас.



Download 0.7 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   19   20   21   22   23   24   25   26   ...   53




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling