Transport vositalarida ishlatiladigan nometal materiallar

 H/m
2
 
Bu yerda P – bosuvchi kuch miqdori, H; D – shar diametri, sm; d – shar 
segmenti diametri, sm; h – shar segmenti chuqurligi, sm. 
 
 
 
8-rasm. Sharchani botirish usuli bilan 
qattiqlikni aniqlash sxemasi.
 

---

2 - AMALIY MASHG’ULOT 
 
Mavzu: Avtomobilsozlikda ishlatiladigan rezinalarni sinash usullarini o’rganish. 
Rezinaning mustahkamligi va elastiklik xossalarini statik usulda sinash. 
Rezinaning mustahkamligi: Rezinadan tayyorlangan buyum va materiallarda 
cho’zuvchi kuchlar eng xavfli bo’lgani uchun ularni mustahkamligini cho’zish orqali 
xarakterlanadi. Bunda cho’zishni astag’sekin ortib boruvchi kuch tahsirida 
namunaning uzilishigacha davom ettriladi. Aslida rezina buyumlar ularni ishlash 
vaqtida normada ko’rsatilgandan ancha kam yuklanish ostida ishlaydi. 
Shunday bo’lsa ham rezina buyumlar vaqt o’tishi bilan o’z mustahkamligini 
yo’qotib boradi. Namunaga o’zgarmas kuchlanish tahsir etishdan boshlab 
namunaning yaroqsiz bo’lishgacha ketgan vaqt uning shu vaqt ishdagi mustahkamligi 
yoki uzoqqa chidamliligi deyiladi. Kuchlanish miqdori ortib borishi bilan uzoqqa 
chidamlilik keskin kamayada. Rezina cho’zilgan vaqtida uning o’z shaklini saqlab 
qolish qobiliyati diformatsiya tezligi harorat, rezina tarkibi va uning tuzilishiga 
bog’liq. Cho’zish tezligi qancha yuqori bo’lsa, namunani buzish uchun shunchalik 
kam kuch talab etiladi. Chunki bunda molekula zanjirlari kam darajada orientatsiya 
bo’ladi. Deformatsiya vaqtida haroratni o’zgarishi mustahkamlik ko’rsatgichiga 
tahsir qiladi. Odatda harorat ortishi bilan rezina mustahkamligi kamayadi va 
aksincha. Sinash ishlari solishtirish mumkin bo’lgan namunalar olish uchun GOST 
yoki texnikaviy shartlarda keltirilgan mahlum tezlik va haroratda o’tkaziladi.