Türkmen d I l I n I ň DÜŞÜndirişLI
ÖŇŇINKI [öňňüýnkü / öňňu:nky ], hal. Düýn däl-de, ondan öňki günki. Meniň ony öňňinki görşüm
Download 12.69 Mb. Pdf ko'rish
|
Türkmen diliniň düşündirişli sözlügi II (K-Z)-2016`Ylym
ÖŇŇINKI [öňňüýnkü / öňňu:nky ], hal. Düýn
däl-de, ondan öňki günki. Meniň ony öňňinki görşüm. ÖŇŇÜÝYL [öňňüýyl ], hal, ser. Öňňil. ÖŇÜNDE [öňünnö], köm.s. Alynynda, garşysynda. Oba hojalyk isgärleriniň öňünde durýanwezipeler. ÖŇÜNDEN [öňünnön], hal. Hereketiň amala aşmazyndan birnäçe wagt öň.Onuň oba gidendigini maňa öňünden aýtmaly ekeniň, eşiden bolsam, menem bile giderdim. ÖŇÜRDIBERMEK [öňürdüvermek], işi., ser. Öňürtiläbermek. ÖŇÜRDIK [öňürdük / öňňürdük], hal. Atyň, eşegiň öň aýaklaryny yzly-yzyna gezekli atyp, ortaça çapyşynyň, gidişiniň bir görnüşi. Takyrjak ýerde dikgirdedip bolmaýan eşek-de, öňürdigini ýazman ylgady (B. Kerbabaýew). Meret ýabynyň öňürdigini ýazdyrman, bir sagatlap sürdi (A. Durdyýew). ÖŇÜRDIKLEME [öňürdüklömö / öňňürdüklömö], iş ady. Öňürdiklemek ýagdaýy. ÖŇÜRDIKLEMEK [öňürdiklömök /öňňürdiklömök], işl. 1. Öňürdigine çapmak, öňürdigine gitmek. Eşek şol öňürdikläp barşyna märekäniň gapdalyna gelip aýak çekýär ( Edebiýat we sungat ). At öňürdiklemäge başlady. 2. göç.m. Ýaranjak bolup, biriniň öňünde byzbydyklamak. Onuň öňünde öňürdikläp hem, ýalba- ryp hem ýaranyp bilmedi (N. Pomma). ÖŇÜRDIKLEMEZLIK [öňürdiklömözlük / öňňürdüklömözlük], iş ady. Öňürdigine çapmazlyk, öňürdigine gitmezlik. ÖŇÜRDIKLEŞMEK [öňürdiklöşmök], işl. 1. Köpçülik bolup öňürdigine çapmak, öňürdigine gitmek. 2. Ýaranjak bolup biriniň öňünde byzbyldyklaşmak. ÖŇÜRDIKLETMEK [öňürdiklötmök], işl.Birine aty, eşegi öňürdigine çapmaga, öňürdigine sürmege mejbur etmek. Gezerinesüreýinmi ýa-da öňürdikledeýinmi? (B. Soltannyýazow). ÖŇÜRDIKLEÝIŞ [öňürdiklöýüş/öňňürdüklö- ýüş], iş ady. Öňürdiklemek ýagdaýy. ÖŇÜRDIKLÄBERMEK [öňürdiklä:vermek], işl. 1. Öňürdikläp başlamak. 2. Ýaranjak bolup, biriniň öňünde byzbyldyklabermek. ÖŇÜRDIŞ [öňürdiş], iş ady. Öňürtmek ýagdaýy. ÖŇÜRTDIRMEK [öňürtdirmök], işl., ser. Öňürtiletmek. ÖŇÜRTI [öňürtü], hal. Ilki, ozal, öň. Ol ýatmazyndan öňürti daş çykyp, howanyň ýagdaýyny synlamak isledi (A. Gowşudow). ÖŇÜRTILEME [öňürtülömö], iş ady. Öňürtilemek ýagdaýy. 168 ÖŇÜRTILEMEK [öňürtülömök], işl. Bir işi, hereketi beýlekilerden öň, ilki etmek, başgalardan öňünçä ýerine ýetirmek. Indi sen bizden öňürtilediň, näme maslahat sorasaň soraber (A. Durdyýew). ÖŇÜRTILEMEZLIK [öňürtülömözlük], iş ady. Bir işi, hereketi beýlekilerden öň etmezlik, ýerine ýetirmezlik ÖŇÜRTILETMEK [öňürtülötmök], işl.Öňürtilemäge ýol bermek, mümkinçilik döretmek. ÖŇÜRTILEÝIŞ [öňürtülöýüş], iş ady. Öňürtilemek ýagdaýy. ÖŇÜRTILÄBERMEK [öňürtülä:vermek], işl.Bir işi, hereketi başga birinden öň başlamak. ÖŇÜRTME [öňürtmö], iş ady. Öňürtmek ýagdaýy. ÖŇÜRTMEK [öňürtmök], işl., ser. Öňürtilemek.Olar biri-birinden öňürtjek bolup, ýerli-ýerden gepläp başladylar. ÖŇÜRTMEKLIK [öňürtmöklük], iş ady. Öňürtmek ýagdaýy. ÖŇÜRTMEZLIK [öňürtmözlük], iş ady., ser. Öňürtilemezlik. ÖŇÜSYRA [öňüsy:ra], hal. Bir wakanyň ýa-da bir zadyň edil öň ýanynda, sähelçe wagt ozal (köplenç halatda degişlilik goşulmasyndan soň ýöneliş düşümde getirilip ulanylýar). ÖŇÝETEN, at. Özüňçe bar-ýok, bolar-bolmaz, bolgusyz (adam hakynda). Öňýetene özüňi oýnadyp ýörseň, sagmyka beri diýerler. ÖPDÜRMEK [öpdürmök], işi. Posa bermek, ogşatmak, öpmäge ýol bermek. ÖPME [öpmö], iş ady. Öpmek ýagdaýy. Iliň arasynda söýgülisini öpmesi oňa geňräk göründi. ÖPMEK [öpmök], işl. Posa almak, ogşamak. Onuň dodaklaryndan öpesi geldi (B. Kerbabaýew). ÖPMEKLIK [öpmöklük], iş ady. Öpmek ýagdaýy. ÖPMEZLIK [öpmözlük], iş ady. Posa almazlyk, ogşamazlyk. ÖPÜBERMEK [öpüvermek], işl. Posa alyp başlamak, ogşabermek. ÖPÜLMEK [öpülmök], işl. Posa alynmak, ogşalmak. ÖPÜŞ, 1. iş ady. Öpmek ýagdaýy. Mähir bilen perzendini öpüşi şeýle bir mylaýym, şeýle bir süýji ( Edebiýat we sungat ). 2. Posa, ogşuk, öpüşik. Artyk soňky öpüşden soň gyssanmaç sorady: – Aýnam, wadamyz – wadamy? (B. Kerbabaýew). ÖPÜŞMEK [öpüşmök], işl. Biri bilen ogşaşmak, biri-biriňi ogşamak. Aýna kimin ýüzler bilen öpüşmeşek oýnagaly (Kemine). ÖR [ö:r]: ör boýuňa galmak 1) dik durmak, dikelmek. 2) ser. Ör-gökden gelmek. Ör-gökden gelmek oslanmadyk, garaşylmadyk ýagdaýa gaty geň galmak, haýran galmak, allaniçigsi bolmak. – Ýok, ýok – diýip, Rahym ör gökden geldi (O. Ödäýew). Ör turmak (galmak) oturan ýeriňden galyp, dik durmak, dikelip durmak, aýak üstüne galmak. Garly ussa aňk bolup, ör turan ýerinde iki elini uýlugyna urdy (A. Gowşudow). ÖRÇ: örç almak barha güýjemek, barha möwç almak. Ol ýene-de örç alyp geldi. Örç bolmak biri bilen gyr-tut bolmak, birini özüňe duşman saýmak. ÖRÇELEŞMEK [ö:rçölöşmök], işl.Biri bilen dikleşmek, oturman, dik duran ýeriňden sanaşmak, birine gaýtargy bermek. Özüňden uly bilen örçeleşip durmak gelşikli däl. ÖRDEK [ö:rdök], at. Köplenç, suwda ýaşaýan ýasy çüňkli, boýny we aýaklary gysga guş. ÖRDEKBURUN [ö:rdökburun], at. Köplenç, Awstraliýada duş gelýän, burny ördegiň burnuna meňzeş, ýumurtga guzlaýan, suwda we kenarda ýaşaýan haýwan. ÖRDÜRMEK [ö:rdürmök], işl. 1. Örmek işini başga birine etdirmek; örmäge mejbur etmek; örmek işini buýrup ýerine ýetirtmek . Ýüň jorap ördürmek. Jigim gulpajygyny gelnejesine ördürdi. Kerpiç ördürmek. 2. Örmäge mümkinçilik döretmek. Kaka, maňa-da kerpiç ördürsene. ÖRE [ö:rö] I, at. 1. Çatma gurlanda dikilýän esasy direg, sütün, daýanç. – Aý oglum, ne bela boldy bu näme etdigiň – diýip, bu-da çatmanyň artky öresinden gaýym ýapyşdy ( Görogly ). 2. Jykyryň dik dikilýän sütüni. Güldüräp suwny akar-da, öresi lerzan jykyr (Andalyp). 3. Harmanyň ortasyna dikilýän agaç. 4. Oglana dakylýan at. ÖRE [ö:rö] II, at. Juwazyň oky. ÖREDAŞ [ö:röda:ş], at. Eýwanyň dik sütüniniň aşagyna goýulýan ýasy, galyň daş. ÖRÄN [örä:n], Juda, gaty, has manysyndaky güýçlendiriji kömekçi söz. Durdy örän çalasyn hem ýyndamdy (H. Derýaýew). ÖRGÜN [ö:rğün], at. Käbir ýokanç keseller zerarly bedende we nemli bardada döreýän owunjak düwürtikler. Garahassalyk örgüni. Gyzamyk örgüni. ÖRGÜNLI [ö:rğünlü], syp. 1. Örgün bilen geçýän. 2. Endamyna örgün ören adam. ÖRI [ö:rü], at. 1. Mal bakylýan otluk ýer, meýdan, ýaýla. 2. Gidýän ýeri, gezýän ýeri. Daş örüsi öýden ses ýetimlik ýer boldy ( Edebiýat we sungat ). 3. göç.m. Gerim, aýtym. Ol döredijilik örüsini giňeltmäge çalyşýar. Örüsi daralmak baryş-geliş edýän ýeri azalmak. Ýok goşunyň hiç aňyrsy-bärisi, Barha daralýardy hanyň örüsi (A. Köpekmergen). Örüsi giňemek 1) baryş-geliş edýän ýeri artmak, gatnaşyk edýän ýeri köpelmek. Örimiz giňedi ýuwaş- ýuwaşdan, Biziň üçin barha obamyz dardy (K. Gurbannepesow). 2) dünýäsi giňemek, aladasy, hasraty azalmak, asudalyk aralaşmak. Onuň örüsi giňemek bilen, durmuşa bolan talaby-da artdy (B. Kerbabaýew). ÖRJEMEK [örjömök], işl., ser. Möwjemek. ÖRK [örük], at. 1. Mal-gara örklenýän bagly gazyk, teble we ş.m.. Sygrymyzyň örküni täzeläp gel. 2. göç.m. Biriniň dogduk mekany, ýerligi, asly. Örki şu ýerde bolsa, munuň özge ýurda gidesi ýok diýip, kyrk gije-gündiz toý başlady ( Nejep oglan ). Örküňi üzmek 1) daýanjyňy ýitirmek, ýerden arany açmak. Şol barmana bir tümmejikden aşan maşyn ýerden örküni üzüp, süýnüp gitdi (B. 169 Kerbabaýew). 2) Dogduk mekandan gidip, onuň bilen aragatnaşygyňy kesmek, ýitirmek. Kimiň göbek gany siňen ýerden örküni üzesi gelýändir öýdýäň?! Download 12.69 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling