Türkmen d I l I n I ň DÜŞÜndirişLI

SUWUK, syp. 1. Akmaga, guýulmaga ukyby 
bolan, ergin. Biziň gözümiz ýody suwuk görnüşinde 
görmäge öwrenişipdir. 2. Goýy däl, köp suw garylan. 
Suwuk gatyk. 3. göç.m.,ser. Suwjuk. Suwuk adam. 
◊ Suwuk ýangyç nebit önümleri. Her gije-
gündizde ýüzlerçe tonna suwuk ýangyç çykarylýar. 
SUWUKLYK [suwukluk], at. 1. Jisimiň akyp, 
guýlup bilijilik ýagdaýy, erginlik. Suwuklyk läbige 
öwrüldi. 2.Suwuk ýagdaýda bolmaklyk, goýy dällik. 
Laýyň suwuklygy. 3.göç.m., ser. Suwjuklyk. 
Suwuklyk ýaramaz gylyk. 
SUWULGAN [suwulğa:n], at. Hažžyk pisint 
uzyndan inçe guýrukly süýreniji. 
SUWULMA [suwulmo], iş ady. Suwulmak 
ýagdaýy. 
SUWULMAK [suwulmok], işl. Ýeriň ýüzünden 
süýnüp gitmek. Ýylan suwlup geçdi. 
SUWUMSYZ [suwumsuz], syp., ser. Süwümsiz. 
SUWUMSYZLYK [suwumsuzluk], at, ser. 
Süwümsizlik.Şunuň suwumsyzlygy aýryljak däl. 
SUWUMSYZRAK [suwumsuzura:k], syp., ser.
Süwümsizräk. 
SÜBSE [süvsö], at. Öý, düşek we ş.m. süpürmek 
üçin sübselikden we ş.m. boglup taýýarlanýan enjam. 
◊ Sübse bogmak haýsy hem bolsa bir mesele 
boýunça belli bir netijä gelmek. Bogan sübsesi 
bolmazlyk ýüze tutar ýaly iş bitirip bilmezlik, 
elinden zat gelmezlik. Näçe öwünse-de, bogan 
sübsesi bolmady. 
SÜBSEGÄR [süvsöğä:r], at, gepl.d. Sübse bilen 
ýer süpürip işleýän adam. Sübsegär biziň üçinem 
alada etme kemini goýmady (

Edebiýat we sungat

) 
SÜBSEGÄRLIK 
[süvsöğä:rlik], 
at,gepl.d. 
Sübsegäriň ýagdaýy, käri. 
SÜBSELEME [süvsölömö], iş ady. Sübselemek 
ýagdaýy. 
SÜBSELEMEK [süvsölömök], işl. Sübse bilen 
süpürmek, sübse çalmak. Oturjak ýeriňi sübseledi. 
SÜBSELEMEZLIK [süvsölömözlük], iş ady. 
Sübse bilen süpürmezlik, sübse çalmazlyk. 
SÜBSELENMEK [süvsölönmök], işl. Sübse 
bilen süpürilmek, sübse çalynmak. 
SÜBSELEŞMEK 
[süvsölöşmök], 
işl. 
1. 
Sübselemäge kömekleşmek. Howlyny suwlaşdyk, 
sübseleşdik. 2. Birnäçe bolup sübselemek. Gyzlar 
howlyny sübseleşip ýör. 
SÜBSELETMEK 
[süvsölötmök], 
işl. 
Sübselemek işini başga birine etdirmek. 
SÜBSELEÝIŞ [süvsölöýüş], iş ady. Sübselemek 
ýagdaýy. 
SÜBSELÄBERMEK 
[süvsölä:vermek], 
işl. 
Sübseläp başlamak. 
SÜBSELIK [süvsölük], at. Mekgejöwenler 
maşgalasyndan bolan, başy seçelenip duran däneli, 
uzyn-uzyn inçe baldakly sübse edilýän ösümlik. 
Sübselik ekmek. 
SÜDENEKLEMEK [südönöklömök], işl., ser. 
Südürlemek. 
SÜDENEKLETMEK [südönöklötmök], işl., ser. 
Südürletmek. Çyk, how, şu taýdan, ýeňsäňden 
südenekletmejek bolsaň (

Edebiýat we sungat

). 
SÜDÜRDIKLEME [südürdüklömö], iş ady. 
Südürdiklemek ýagdaýy. 
SÜDÜRDIKLEMEK [südürdüklömök], işl. Itip, 
çekip ýöretmek, süýräp, iteläp äkitmek. 
SÜDÜRDIKLEMEZLIK [südürdüklömözlük], 
iş ady. Itip, iteläp, öňe ýöretmezlik, öňe itermezlik. 
SÜDÜRDIKLENMEK [südürdüklönmök], işl. 
Itilip, çekilip ýöredilmek, süýrelip, itelenip 
äkidilmek. 
SÜDÜRDIKLETMEK [südürdüklötmök], işl., 
ser. Südürdiklemek. 
SÜDÜRDIKLEÝIŞ [südürdüklöýüş], iş ady. 
Südürdiklemek ýagdaýy. 
SÜDÜRLEMEK[südürlömök],işl.,ser. 
Südürdiklemek. 
SÜDÜRLEMEZLIK [südürlömözlük], iş ady. 
Itip, çekip ýöretmezlik, süýrelip, itelenip äkitmezlik. 
SÜDÜRLETMEK 
[südürlötmök], 
işl. 
Südürlemäge ýol bermek. Südürletmejek bolsaň, 
garaň görünmesin. 
SÜDÜRLEÝIŞ [südürlöýüş], iş ady. Südürlemek 
ýagdaýy. 
SÜLÇI [sülçü], at. Jenaýatlaryň üstüni açmak 
üçin deslapky derňew geçirýän wezipeli adam. 
SÜLÇÜLIK [sülçülük], at. Sülçiniň käri, 
ýagdaýy. 
SÜLE [sülö] I, at. Dänesi iým ýa-da ýarma üçin 
peýdalanylýan ýazlyk ak ekin. Ekerançylar bugdaý, 
arpa, şaly, süle, jöwen ekýärler. 
SÜLE [sülö] II: sülä gelmek (getirmek) delil 
bolar ýaly etmek, delile getirmek. Sülä geler ýaly 
edip aýdan bolsaň bolýar. 
SÜLEKEÝ [sülököý], at. Agyz, bokurdak 
mäzleriniň gatnaşmagynda döreýän suwuklyk. 
SÜLELIK [sülölük], at. Süle ekilen meýdan. 
SÜLGÜN 
[sülğün], 
at. 
1. 
Towuklar 
maşgalasyndan bolan meýdan guşy, ýabany towuk. 
Birdenkä, sülgün güsürdäp galdy. 2. Gyza dakylýan 
at. 

---

290 
SÜLLERIBERMEK[süllörüvermek], 
işl. 
Süllerip başlamak. 
SÜLLERIŞ [süllörüş], iş ady. Süllermek 
ýagdaýy. 
SÜLLERIŞMEK [süllörüşmök], işl. Süllermek 
katdyna ýetmek (köp zat, köp adam hakynda). 
SÜLLERME [süllörmö], iş ady. Süllermek 
ýagdaýy. 
SÜLLERMEK [süllörmök], işl. 1. Suwsuzlyk, 
yssylyk sebäpli ösümlikleriň terligi gaçyp, ýapraklary 
sallanmak. 
Günortanlar 
ýapraklar 
birneme 
süllerýärdi. 2. göç.m. Güýçden, kuwwatdan gaçyp 
gowşamak, ysgyndan düşmek. 3. Keýpsizlik, 
ýarawsyzlyk zerarly ýüzüňi sallamak. Näme, beýdip 
süllerip otyrsyň? 
SÜLLERMEKLIK [süllörmöklük], iş ady. 
Süllermek ýagdaýy. 
SÜLLERMEZLIK [süllörmözlük], iş ady. 
Süllermek katdyna ýetmezlik. 
SÜLLERTMEK [süllörtmök], işl. 1. Suwsuzlyk, 
yssylyk sebäpli ösümlikleriň terligini gaçyrtmak. Suw 
tutman, gowaçany süllerdipsiň! 2. Güýçden, 
kuwwatdan 
gaçyryp 
gowşatmak, 
ysgyndan 
düşürmek. 
SÜLLÜMBAÝ 
[süllümma:ý]: 
süllümbaý 
bolmak (etmek) 1) ýagşyn aşagynda galyp, boýdan-
başa ezilmek, üsti-başyň öl-myžžyk bolmak. Bärik 
giräýiň, ýogsa süllümbaý bolarsyňyz! (

Edebiýat we 
sungat

). 2) agyr iş, näsaglyk zerarly derläp, öl-
myžžyk bolmak. Çaga süllümmaý bolup oýandy. 
SÜLMEK 
[sülmök], 
işl. 
Kenegi 
ýa-da 
sürpekaşygy başam hem-de süýem barmaklaryň bilen 
başga bir aşygy urmak üçin ýerden sürpäp oklamak.
SÜLMÜREME 
[sülmürömö], 
iş 
ady. 
Sülmüremek ýagdaýy. Sülmüreme, näz-kereşme bilen 
ýigidiň ýüzüne garady. 
SÜLMÜREMEK [sülmürömök], işl. Ýüzüňi 
aşak salyp, geplemän asylly görnüşde süzülip, 
süýnüp-sarkyp oturmak. 
SÜLMÜREMEKLIK [sülmürömöklük], iş ady. 
Sülmüremek ýagdaýy. 
SÜLMÜREMEZLIK [sülmürömözlük] iş ady. 
Sülmüräp oturmazlyk. 
SÜLMÜREŞMEK [sülmüröşmök] işl. Birnäçe 
bolup bilelikde sülmüremek. Olar esli salym 
sülmüreşip oturdylar (

Edebiýat we sungat

). 
SÜLMÜRETMEK 
[sülmürötmök] 
işl. 
Sülmüremäge mejbur etmek, sülmürär ýaly etmek. 
Aýdylan sözler ony sülmüretdi. 
SÜLMÜREÝIŞ 
[sülmüröýüş], 
iş 
ady. 
Sülmüremek ýagdaýy. 
SÜLMÜRÄBERMEK [sülmürä:vermek], işl. 
Sülmüräp başlamak. 
SÜLPERILMEK [sülpörülmök|, işl. Geýlen 
geýim giň we uzyn bolup, ýerden süýrenip ýatmak, 
halparmak. 
SÜLPERIŞMEK[sülpörüşmök], işl. Sülperip 
durmak (egin-eşikleriň birnäçesi hakynda). 
SÜLPERME [sülpörmö], iş ady. Sülpermek 
ýagdaýy. 
SÜLPERMEK [sülpörmök], işl. Geýlen geýim 
giň we uzyn bolup, ýerden süýrenip ýatmak, 
halparmak. 
SÜLPERMEKLIK [sülpörmöklük], iş ady. 
Sülpermek ýagdaýy. Halypa, sülpermeklik, ruhdan 
gaçmaklyk size gelşenok. 
SÜLPÜLDEME 
[sülpüllömö], 
iş 
ady. 
Sülpüldemek ýagdaýy. 
SÜLPÜLDEMEK [sülpüllömök] işl. Uzyn, giň 
geýim geýip, tagaşyksyz ýöremek. 
SÜLPÜLDEMEKLIK [sülpüllömöklük], iş ady. 
Sülpüldemek ýagdaýy. 
SÜLPÜLDEMEZLIK |sülpüllömözlük|, iş ady. 
Sülpüldäp ýöremezlik. 
SÜLPÜLDEŞMEK [sülpüllöşmök], işl. Birnäçe 
bolup sülpüldäp ýöremek. Sülpüldeşip nireden 
gelýärsiňiz? 
SÜLPÜLDETMEK 
[sülpüllötmök] 
işl. 
Sülpüldemek derejesine ýetirmek, sülpüldeýän 
görnüşe getirmek. 
SÜLPÜLDEÝIŞ 
[sülpüllöýüş], 
iş 
ady. 
Sülpüldemek ýagdaýy. 
SÜLPÜLDÄBERMEK [sülpüllä:vermek], işl. 
Sülpüldäp ugramak, giň geýim geýip tagaşyksyz 
ýöräbermek.
SÜLSAT [sülsa:t], at, kön.s.Goşuna gerekli 
enjamlar. 
SÜLÜK, at. 1. Haýwanlaryň agzyna, bogazyna 
ýapyşyp, olaryň ganyny sorup ýaşaýan suw jandary. 
2. Lukmançylykda adamyň hapa ganyny sordurmak 
üçin peýdalanylýan suw jandary. 3. göç.m. Süýthor, 
eziji.
◊ Sülük barmak inçeden uzyn barmak. 
SÜLÜKLEME [sülüklömö], iş ady. Sülüklemek 
ýagdaýy. 
SÜLÜKLEMEK [sülüklömök], işl. Esasan, 
malyň agzyna, bogazyna sülük ýapyşmak, sülük 
düşmek. Düýämiz sülükläpdir. 
SÜLÜKLEMEKLIK [sülüklömöklük], iş ady. 
Sülüklemek ýagdaýy. 
SÜLÜKLEÝIŞ [sülüklöýüş], iş ady. Sülüklemek 
ýagdaýy. 
SÜMDÜRMEK [sümdürmök], işl. Sümmäge 
mümkinçilik döretmek. 
SÜMEK [sümök] I, at. Egirmek üçin pişgeden 
süýri görnüşde süýlüp goýlan ýüň. 
SÜMEK [sümök] II, at, gepl.d. Süňk. 
◊ Ite bir sümek bergisi bolmak köp bergi 
etmek, berginiň aşagynda galmak. 
SÜMELGE [sümölğö], at. 1. Sümüp geçilýän 
geçelge, deşik we ş.m. ýer. Galanyň sümelgesi. 2. 
gepl.d. Öý, tam, kepbe, çatma we ş.m.. Her kim mal-
garasyny ýatagyna salýar-da, öz sümelgesine gidýär. 
SÜMGÜRINMEK 
[sümğürünmök], 
işl. 
Ikibarmagyň bilen burnuňy çalarak gysyp, onuň 
deşiklerinden bat bilen howa çykarmak arkaly içini 
arassalamak. Ol elýaglygyny çykaryp sümgürindi. 
SÜMGÜRIŞ [sümğürüş], iş ady. Sümgürmek 
ýagdaýy.