Türkmen d I l I n I ň DÜŞÜndirişLI

ŞILDIREME [şillireme], iş ady. Şildiremek 
ýagdaýy. 
ŞILDIREMEK [şilliremek], işl. Suw ýuwaşja 
akanda şildirdili seslenmek. Şildiräp akýan suw 
wagty bilen joýajyklary dolduryp bilmedi (N. 
Esenmyradow). 
ŞILDIREMEKLIK [şilliremeklik], iş ady. 
Şildiremek ýagdaýy. 
ŞILDIREMEZLIK [şilliremezlik], iş ady. Şildir-
şildir edip seslenmezlik. 
ŞILDIREŞMEK [şillireşmek], işl. Şildir-şildir 
edip seslenişmek. Suwlaryň şildireşýän seslerinden 
başga ses-üýn ýok. 
ŞILDIRETMEK [şilliretmek], işl. Şildir-şildir 
edip seslendirmek; çala akdyrmak. Suwy ekinlere 
şildiredip goýbergin.
ŞILDIREÝIŞ [şillireýiş], iş ady. Şildiremek 
ýagdaýy. 
ŞILDIRIM [şillirim], at. Suwly ýapda suwa 
düşülende, suwdan iň ilki ýa soňky çykana suw 
sepilip oýnalýan çaga oýny. Häzir şildirim atýan 
diýip, suwuň düýbüne çümdi (H. Meläýew). 
ŞILDIRIM-ŞIP [şillirim-şip], at, ser. Şildirim. 
ŞILDIR-ŞILDIR 
[şillir-şillir], 
s.ş.aňl.söz. 
Şildiräp akyp duran suwuň sesi, şildirdi. 
ŞILLIŇ, syp. Inçe uzyn, uzyndan gelen hor, 
arryk.
ŞINDI [şinni], hal. Şu çaka çenli, şu wagta deňiç, 
entek, häzir, heniz, şindiz. Ogulhajadyň dakynan 
gyrmyzy gaşly ýüzüginiň ýylpyldysy şindi hem 
gözümiň öňünden gidenok (T. Gurbanow). 
ŞINDIKI [şinniki], syp. Şu wagtky, häzirki; 
bolup duran. Ol obadaşlarynyň şindiki bolup 
oturyşlary ýaly dymyp oturmak islemedi. 
ŞINDI-ŞINDILER [şinni-şinniler], hal. Entek-
entekler, henize-bu güne çenli, henize çenli. Onuň 
nurana ýüzi şindi-şindilerem gözümiň öňünden 
gidenok. 
ŞINDIZ [şinni:z], hal. Häzir, häzir hem; entek. 
Men şindiz hem aňk bolup, olaryň giden tarapyna 
seredip durdum (A. Gurbanow). 
ŞINE [şi:ne] I, at. Paltanyň, teşäniň we ş.m. 
gurallaryň sapyna berklik üçin kakylýan bir tarapy 
ýasyja agaç bölegi ýa-da demir. Diýdi şine: – Çekiç 
dost, Başarmarsyň mensiz kär (M. Garryýew).
ŞINE [şi:ne] II, at. Tohumyň gabygyny ýaryp 
ösüp başlan ilkinji ösüntgi. 

---

330 
ŞINELEME [şi:neleme] I, iş ady. Şinelemek 
ýagdaýy. 
ŞINELEME [şi:neleme] II, iş ady. Şinelemek 
ýagdaýy. 
ŞINELEMEK [şi:nelemek] I, işl. Paltanyň, 
teşäniň we ş.m. gurallaryň sapyna berklik üçin şine 
kakmak, şine kakyp berkitmek, pahnalamak. 
ŞINELEMEK [şi:nelemek] II, işl. 1. Şine ýaryp 
başlamak, gögerip başlamak. Bahar ýagşyndan soň, 
ýerdäki tohum şineleýär. 2. göç.m. Döremek, ýüze 
çykmak. Onuň aňynda çeper eseriň mazmuny 
şineleýärdi. 
ŞINELEMEKLIK [şi:nelemeklik] I, II, iş ady. 
Şinelemek ýagdaýy. 
ŞINELEMEZLIK [şi:nelemezlik] I, iş ady.  Şine 
ýarmazlyk. 
ŞINELEMEZLIK [şi:nelemezlik] II, iş ady. 
Şine kakmazlyk. 
ŞINELENMEK 
[şi:nelenmek], 
işl. 
Şine 
urulmak, şine kakylmak. Çekiçdir paltalaryň saplary 
şinelendi. 
ŞINELEŞMEK [şi:neleşmek], işl. Şinelemäge 
kömekleşmek. 
ŞINELETMEK 
[şi:neletmek], 
işl. 
Şine 
kakdyrmak. 
ŞINELEÝIŞ [şi:neleýiş] I, II, iş ady. Şinelemek 
ýagdaýy. 
ŞIPJERMEK, işl., gepl.d. Özüňe göwnüýetijilik 
bilen öte suwjaryp geplemek (aýallar tarapyndan 
ulanylýan söz). – Beýdip şipjerip oturmasana, gyz! 
ŞIPJEW [şipjöw], at, gepl.d. Öte suwjaryp 
gepleýän aýal (aýallar tarapyndan ulanylýan söz). – 
Pylany barypýatan şipjew eken. 
ŞIR [şi:r], at. 1. Pişikler maşgalasyndan bolan, 
boýny tüýlek, galan ýeri gytyk sary tüýli, iri, wagşy, 
süýdemdiriji haýwan, arslan. Şiriň şirligi – dişi bilen 
dyrnagy (Nakyl). Çöl ýerlerde tazy görmän tilkiler, 
Hyýal eder ýatan şiri atmaga (Magtymguly). 2. 
Oglana dakylýan at. 

Şir ýaly güýçli, daýaw. Üstüňe şir bolmak 
özüňden rüstem bolmak (ýüzüňe azgyrylýan, 
gygyrylýan ýagdaý bilen bagly ulanylýar). Şu gün-ä 
hemmäňiz, ony ýuwaş gördüňizmi, nämemi, üstüne 
şir bolduňyz.
ŞIRAZY [şi:ra:zy], syp. Çal garaköli bagananyň 
bir görnüşi. 
ŞIRÇAÝ [şi:rça:ý], at. Demlenen çaý bilen süýt 
garylyp, saryýag ýa-da mesge goşulyp taýýarlanýan 
ýokumly içgi. Maňa ...şirçaý içirýärdiler (M. 
Hydyrow).
ŞIRE [şi:re] I, at. Miweli agaçlarda, olaryň 
miwelerinde we ş.m. emele gelýän ýelmeşegen 
şepbik suwuklyk. 

Şire suwag gara suwagyň üstünden suwalýan 
ýuka suwag. 
ŞIRE [şi:re] I, at, ser. Şireje. 
ŞIREJE [şi:reje], at. Ekine, miweli agaçlara 
düşüp, zyýanly kesel döredýän möjejik. Şireje 
diýermiň, kekene-sarytüýli diýermiň, çyrmaşyk 
diýermiň, garaz, ekiniň müň dürli ýagysy bardyr (N. 
Esenmyradow).
ŞIREKE [şi:reke], at. Içirginiň üstünden, eýeriň 
aşagyndan ýazylýan, dürli nagyşlar salnyp dokalýan 
seçekli at julunyň bir görnüşi.