Türkmen d I l I n I ň DÜŞÜndirişLI

UZAKLY [uzokly]: uzakly gün günüň bütin 
dowamynda, ertirden agşama çenli. Uzakly gün işläp 
ýadadym. 
UZAKLYK [uzokluk], at. Daş aralyk, alyslyk, 
ara ýakyn dällik, daşlyk. Ýoluň uzaklygy bizi halys 
ýadatdy.Goýun sürüleri uzaklykda otlaşyp ýördüler.  
UZALDYLMAK 
[uzoldulmok], 
işl. 
1. 
Öňküsinden uzyn edilmek. Pellehana müň metr 
uzaldyldy2. Wagty, möhleti artdyrylmak. Iş 
saparynyň möhleti uzaldyldy. 
UZALMA [uzolmo], iş ady. Uzalmak ýagdaýy. 
UZALMAK [uzolmok], işl. 1. Uzynlygy öňki 
derejesinden artmak. Onuň ötlem-ötlem bolup uzalyp 
gidýän 
gerişleri 
gök 
mahmala 
bürenipdir 
(

Mugallymlar gazeti

). Ýol öňküliginden uzalypdyr. 
2. Köpe çekmek, köp wagt dowam edmek, uzamak. 
Üç gün üç ýyldan-da beter uzalan ýaly boldy.

---

411 
UZALMAKLYK [uzolmokluk], iş ady. Uzalmak 
ýagdaýy. 
UZALTMAK [uzoltmok], işl. 1. Uzynlygyny, 
boýuny artdyrmak, öňküsinden uzyn bolar ýaly 
etmek. Ýüpi ulap uzaltmak. 2. Uzaga çekdirmek, köp 
dowam etdirmek. Ol gürrüňi uzaltmak islemedi. 2. 
Möhletini artdyrmak, wagtyny yza çekmek.

Gürrüň 
bergileriň möhletini uzaltmagyň ýönekeýleşdirilen 
mümkinçiligini döretmek barada gidýär

diýip, 
maliýeçi belledi (

Türkmenistan

). Adamyň ömrüni 
uzaltmak. 
UZALYBERMEK [uzoluvermek], işl. Uzalyp 
ugramak. 
UZALYŞ [uzoluş], iş ady. Uzalmak ýagdaýy. 
UZAMA [uzomo], iş ady. Uzamak ýagdaýy. 
UZAMAK [uzomok], işl., ser Uzalmak. 
Belentli-pesli, baýyrly-jülgeli Köpetdag uly halyň 
kenaryna salnan nagyş ýaly, Kesearkaçda gaýma 
bolup, ýüzlerçe kilometre uzaýardy (B. Kerbabaýew). 
Göge uzan ýylçyr-ýylçyr gaýalar. Ýylçyr-ýylçyr gaýa 
bilen tapyşýar (H. Kulyýew).
UZAMAKLYK [uzomokluk], iş ady. Uzamak 
ýagdaýy. 
UZAMAZLYK [uzomozluk], iş ady. Adaty 
ýagdaýyndakysyndan uzalmazlyk. 
UZANMAK [uzonmok], işl. Süýnmek, 
uzaboýuna süýnüp ýatmak. Uzanyp ýatmaga 
mydarym ýetmez, Günde müň kowlasam, baý ýere 
gitmez (Kemine). Ädiksiz uzandy bu gün ýatanda, 
Söweşler pälwany garry general (G. Seýitliýew). 
UZATDYRMAK [uzotdurmok], işl. l. Uzatmak 
işini birine etdirmek. Kitaby uzatdyrmak. Galamy 
uzatdyrmak. 2. gepl.d. Ýola saldyrmak, ugratdyrmak. 
Myhmanlary uzatdyrmak. 
UZATMAK [uzotmok], işl. 1. Bir zady başga 
birine bermek ýa-da birinden almak üçin eliňi öňe 
germek; birine bir zady eliň bilen bermek, äbermek. 
Kitaby mugallyma uzatmak.2. gepl.d. Ugratmak, 
ýola salmak, Uzadandan ýoldaş bolmaz (Nakyl), 
Mämmetsapa gitdi kömek bermäge, Uzadanlar geldi, 
bular gelmedi (Magtymguly).
UZAÝYŞ [uzoýuş], iş ady. Uzamak ýagdaýy.
UZUR,at. Edilen gabahat iş üçin ötünç sorama, 
ötünç. Başa düşen işiň habaryn berip, Uzur bilen 
sözün aýtdy, dostlar heý (Magtymguly). 

Uzur ötünmek ötünç soramak. Ol gele-
gelmäne ýüzüni onuň gursagyna ýaplap, arzy-hal 
aýtmakçy, belki uzur ötünmekçi (B. Kerbabaýew).