Türkmen d I l I n I ň DÜŞÜndirişLI

KÖLEGELEMEKLIK [kölöğölömöklük], iş 
ady. Kölegelemek ýagdaýy. 
KÖLEGELEMEZLIK [kölöğölömözlük], iş 
ady. Kölegede oturyp salkynlamazlyk, dynç 
almazlyk. 
KÖLEGELEŞMEK [kölöğölöşmök] işl. Ekilen 
käbir ekinleriň kölegesi düşer ýaly bolup ösüşip 
oturmak. On bäş gün mundan ozal oturdylan şitiller 
kölegeleşip otyrlar. 
KÖLEGELETMEK [kölöğölötmök], işl.Ýiti 
yşykdan, günden goranmak üçin kölege etmek, 
kölege düşürmek. 
KÖLEGELEÝIŞ 
[kölöğölöýüş] 
iş 
ady. 
Kölegelemek ýagdaýy. 
KÖLEGELI [kölöğölü], syp. Kölegesi bar, 
kölegesiz däl, saýaly. Kölegeli agaçlar. 

 Kölegeli gürrüň etmek aýdyljak bolunýan sözi 
gönüläp aýtmazlyk. Kölegeli gürrüň edilenden, 
gönüläp aýdylsa ýagşy. 
KÖLEGELIK [kölöğölük], at. Kölegesi köp 
bolan, saýalyk. Gaýanyň düýbi giden kölegelikdi. 

---

46 
KÖLEGESIZ [kölöğösüz], syp. 1. Kölegesi ýok, 
saýasyz. Kölegesiz agaç. 2. göç. m. Ýüzi çypar, saç-
sakgaly, gaş-kirpigi sarymtyl ak (adam hakynda). 
KÖLEGESIZLIK 
[kölöğösüzlük], 
at. 
1. 
Saýalara ýeri ýokluk, düşlemek üçin kölegesi 
bolmazlyk. 2. göç. m. Çyparlyk. 
KÖLJERMEK [kö:ljörmök], işl. Kiçijik köl 
ýaly suw ýygnanmak, suw dökülip ýygnanmak. 
Aýnabat çäýnegine seredende, töwereginiň köljerip 
gidenini saýgardy-da, taňkasyny ýere gütledip goýdy 
(B. Kerbabaýew). 
KÖLJERTMEK [kö:ljörtmök], işl. Köl ýaly 
etmek, suw döküp öljertmek. Küýze duran ýerini 
köljerdipdir. 
KÖMEÇ [kömöç], at. Döwlen, ownuk dogralan 
et ýa-da jigirdek salnyp bişirilen ýagly gömme çörek. 
Nejep hem olaryň yzyndan garama-gara gidip, 
kerwenleriň her gezek düşen ýerlerinde külüň 
aşagyny agtaryp, ýary ýanan, ýary çig kömeji tapyp 
mydar edip, birniçe gün ýol ýöredi (

Nejep oglan

).
KÖMEK [kömök], at. Birine berilýän ruhy, 
maddy goldaw, edilýän ýardam, goltgy, hemaýat.  

Kömek (hemaýat) puly adamlaryň hal-
ýagdaýyny gowulandyrmak üçin döwlet tarapyndan 
berilýän pul. 
KÖMEKÇI [kömökçü], at. 1. Birine goldaw, 
hemaýat beriji, kömekleşiji, kömek edýän adam. 
Olar bir aý çemesi gallaçylara kömekçi boldular. 2. 
Bir işde, gullukda biriniň orunbasary, wezipeli 
ýolbaşça kömek edýän ýörite bellenen isgär. 

 Kömekçi işlik dil b. esasy sözüň yzyndan gelip, 
özüniň hakyky manysyny doly ýa-da kem-käsleýin 
ýitirýän işlik (etmek, bolmak ýaly işlikler). Kömekçi 
sözler dil b. Sözlemde sözleri baglaşdyrýan (we, hem, 
emma ýaly) baglaýjylar. 
KÖMEKÇILIK [kömökçülük], at. Birine 
kömek, goldaw berijilik, hemaýat edijilik. Hany, 
özüň nähili, kömekçilikden ireňokmy? (Ş. Borjakow). 
KÖMEKLEŞMEK [kömöklöşmök], at. Birine 
bir işi etmek üçin kömek etmek, goldaw bermek, 
hemaýat, goltgy bermek. Onda bize duýdur – 
kömekleşeris (B. Kerbabaýew).
KÖMEKSIZ 
[kömöksüz], 
syp. 
Kömegi 
bolmadyk, ýardam edere goldawy bolmadyk. 
KÖMELEJIK [kömölöjük], at. Iň ýönekeý 
ösümlik 
mikroorganizmi. 
Heň 
kömelejigi. 
Hamyrturşy kömelejigi. Gönezlik kömelejigi. 
KÖMELEK [kömolök], at. Ýaz paslynyň 
başynda ýeriň astyndan güberip çykýan, şeýle hem 
iýmit üçin ýöriteleşdirilen jaýlarda ösdürlip 
ýetişdirilýän ösümlik. 
KÖMELEKLEMEK 
[kömlöklömök], 
işl. 
Ýerden güberilip galmak, pökgerip durmak, 
zömmermek. Ýagyşdan soň gapaklan gämikler 
kömelekläp çykypdyrlar.