Türkmen d I l I n I ň DÜŞÜndirişLI

Ötgür degmek berk täsir etmek, örän agyr 
degmek. 
ÖTGÜRLIK [ötgürlük], at. 1. Gowy kesijilik, 
kütek dällik, ýitilik, kesgirlik. Bu pyçagyň ötgürligi 
çakyň däl. 2. göç.m. Çakdanaşa täsirlilik, berk täsir 
edijilik, ýiti manylylyk. Aňyň ötgürligi. 3. göç.m. 
Gowy görüjilik, ýitilik, görgürlik. Gözüň ötgürligi. 4. 
göç.m. Gowy eşidijilik, sähelçe sesi syzyjylyk, 
aňşyryjylyk, ýitilik. Gulagyň ötgürligi. 
ÖTGÜSIZ [ötgüsüz], syp.Bagyşlap bolmaýan, 
ötülip-geçilmeýän, bagyşlanylmaýan. Ötgüsiz ýazyk – 
başa horluk (Nakyl). 
ÖTHALTA [ö:thalta], at. Bagryň aşagynda öt 
ýygnanýan haltajyk. 
ÖTLE [ö:tlö], at. Öthalta sowuklamasynda az 
wagtlyk içiňden tutýan güýçli sanjyly agyry. Birimizi 
ötle tutup ýatyr (B. Seýtäkow).
ÖTLEM [ötlöm], syp. 1. ser. Ötlem-ötlem 1, 2. 
Ol ony öz maşgalalarynyň ýaşaýan ötlem tamlarynyň 
birinde ýatyrdy (B. Kerbabaýew). Dag ötlemleri. 
ÖTLEM-ÖTLEM 
[ötlöm-ötlöm], 
syp.Biri-
biriniň içinden geçilýän birnäçe otagdan ybarat; 
birnäçe ötlem (tam hakynda ). Häzir ötlem-ötlem 
otagly jaý. 
ÖTME [ötmö] I, iş ady. Ötmek ýagdaýy. 

---

173 
ÖTME [ötmö] II, iş ady. Ötmek, awuşamak 
ýagdaýy. 
ÖTME [ötmö] III, iş ady. Ötmek, kesip bilijilik 
ýagdaýy. 
ÖTMEK [ötmök] I, işl. 1. Deňinden, duşundan, 
üstünden we ş.m. geçip gitmek, geçmek.Ýol üstünde 
ölsem, ýola atsalar, Razy men üstümden basyp ötseler 
(Magtymguly). 2. Geçmek, geçip gitmek (wagt 
hakynda). Ýagşy günler müň ýyl geçse, az görner, 
Ýaman günler az hem bolsa, ötmez hiç 
(Magtymguly). Müň ýyl ötüp, ýene döräp, şol şahyr, 
Aşyk, daýhan bolup dowam ederin (G.Ezizow). Öten 
ýyl ilkinji, / Bu ýyl ilkinji, Soň ýene ilkinji müdimi, 
garym! (G. Ezizow). 3. gepl.d. Bagyşlamak. Men 
seniň günäleriňi ötýärin. 4. göç.m. Ýaşap geçmek, 
ölüp gitmek. Pederim Azady ötdi, galmady käbäm 
enem (Magtymguly). Söýüşdiler, uruşdylar – ötdüler,
Menem seni söýüp, öterin, daglar! (G. Ezizow). 5. 
gepl.d. Ýerlenmek, geçmek. Ötmän oturan gyzymyz 
ýok. 
ÖTMEK [ötmök] II, işl. Bedeniňi awuşatmak, 
bedeniňe ýiti täsir etmek, agyrtmak. Ýod ýara 
ötýär.Sogan arassalananda ajysy gözüňe ötýär. 
ÖTMEK [ötmök] III, işl., gepl.d. Kesip bilmek, 
gowy kesmek. 
ÖTMEKLIK [ötmöklük] I, II, III, iş ady. Ötmek 
ýagdaýy; awuşamak ýagdaýy;
kesmek ýagdaýy. 
ÖTMEZLIK [ötmözlük] I, II, III, iş ady.
Deňinden, duşundan geçmezlik; gözüňi we ş.m. 
awuşatmazlyk, 
agyrtmazlyk; 
kesip 
bilmezlik, 
kesmezlik. Pyçak şeýle bir kütelipdir weli, salan 
zadyňa ötenok. 
ÖTRI [ötürü] I, 

Sebäpli, zerarly, görä, üçin

ýaly manyda ulanylýan kömekçi söz. Ol sizi 
synamakdan ötri aýtdy (

Görogly

). 
ÖTRI [ötürü] II, köm. s., k.d. Garşy, ýüzbe-ýüz, 
gabat. Durar köňlüm aha ötri, barar eşkim bolup ju-
ju (Andalyp). 
ÖTÜBERMEK [ötüvermek], işl. Deňinden, 
duşundan, üstünden geçip gidibermek, geçibermek. 
ÖTÜK, at. Bir zadyň aşagyndan, düýbünden 
geçýän köwek, deşik, ötelge, geçelge. Şonluk bilen, 
howlynyň daşyna aýlanyp, ahyr bir ýerde suw akan 
ötügi tapyp, baga girdi (Halk ertekisinden). 

Ötügiňden ötmek derrew ýadyňdan çykmak. 
Saňa aýdylan zat derrew ötügiňden ötäýýär öýdýän. 
ÖTÜLMEK [ötülmök], işl. 1. Deňinden, 
duşundan, üstünden geçilmek. 2. Bäsleşikde, ýaryşda 
ozulmak, üstün çykylmak. 3. gepl.d.Günäsi geçilmek, 
bagyşlanylmak. Bir pire gol bersem: Günämiň 
ötülmegine, ýalkanmagyma sebäpkär bol diýip, 
ýalbarsam diýýän (

Myraly

). 
ÖTÜMLI [ötümlü], syp. Berk, täsirli. Ýagşa 
ýakymly bolsun, ýamana ötümli bolsun (H. 
Derýaýew). 
ÖTÜN: ötünini almak bir zadyň rugsadyny 
almak. 
ÖTÜNÇ, at. Günäň ýa-da bir ýalňyşlygyň we 
ş.m. geçilmegini, ötülmegini sorap edilýän haýyş, 
towakga. – Meniň günämi öt, atam – diýip, ol 
kakasyndan ötünç sorady (T. Taganow).
ÖTÜNMEK [ötünmök], işl. Ötünç soramak, eden 
ýalňyşlygyň bagyşlanmagyny soramak. 

Uzur ötünmek ser. Uzur.
ÖTÜRILMEK [ötürülmök], işl. Bir zadyň 
içinden geçirilmek. Iňňä sapak ötürilmek.
ÖTÜRIMINE 
[ötürümünö]: 
ötürimine 
botlamak ýylda bir gezek botlamak (bolmalysy 
ýylaşa). Düýämiz ötürimine botlady. 
ÖTÜRINMEK [ötürünmök], işl. Bir zady özüň 
üçin ötürmek, öz bir zadyňy ötürmek. Ol iliklerini 
ötürinip, daşaryk çykdy. Ene iňňä sapak ötürinip, 
tikin-çatyn işlerine bilen gümra boldy. 
ÖTÜRIŞMEK [ötürüşmök], işl. 1. Ötürmäge 
kömekleşmek. Gyzy ejesine iňňe sapak ötürişdi. 2. 
Birden köp bolup bilelikde ötürmek. Olar äýneklerini 
ötürişip, Magtymgulynyn kitabyny okaşyp otyrdylar. 
ÖTÜRME [ötürmö], iş ady. Ötürmek ýagdaýy. 
ÖTÜRMEK [ötürmök], işl. 1. Bir zadyň içinden, 
üstünden geçirmek. Ol ertir irden ejesi we kakasy 
bilen hoşlaşyp, düwünçekli ýaglygyna taýagy ötürip 
egnine atdy (A. Durdyýew). 2. Dakynmak. Äýnegini 
ötürip, köne kagyzlary agtarmaga başlady (A. 
Gowşudow). 3. Dakmak, geýdirmek, ildirmek. Gyzyň 
barmagyna ýüzük ötürmek. 4. Belli bir pursady 
geçirmek. 
Ýalançyny hasrat bilen ötürmäň 
(Magtymguly). Ötürip men ýigitligiň baharyn, 
Gutulmak ýok garrylygyň gyşyndan (Magtymguly). 
Men bütin ömrümi ussaçylyk bilen ötürdim (H. 
Derýaýew). 5. Geçirip goýbermek, bir zadyň içi, üsti 
we ş.m. bilen alyp geçmek, äkitmek.
ÖTÜRMEZLIK [ötürmözlük], işl. Ötürmek işini 
ýerine ýetirmezlik. 
ÖTÜŞ I, iş ady. Ötmek ýagdaýy.Ýoduň ötüşi 
güýçli. 
ÖTÜŞ II, iş ady. Ötmek, awuşamak ýagdaýy. 
Ýaraňa çalnan dermanyň ötüşi nähili? 
ÖTÜŞ III, iş ady. Ötmek, kesmek ýagdaýy. 
ÖTÜŞMEK [ötüşmök], işl. 1. Bir zadyň wagty, 
möhleti, pursaty geçeňkirlemek. Ýaş ötüşip, paltaň 
ýüzi gaýdansoň, Çöpem oňa aňsat özün çapdyrmaz 
(M. Seýidow). 2. Öte bişmek, gaty bişip zaýalanyp 
başlamak. Bu garpyz birneme ötüşipdir. 3. 
Beterlemek (kesel hakynda). Bu kesel haýdan-haý 
aýrylmaz, sebäbi ötüşipdir.