Türkmenistanyň Bilim ministrligi Magtymguly adyndaky Türkmen döwlet uniwersiteti

Žargon – diliň durmuşy görnüşidir. Haýsydyr bir 
uly ýa-da kiçi durmuşy toparyň ulanýan diline žargon 
diýilýär. Ýaşlaryň, talyplaryň, deňizçileriň, söwdagärleriň, 
jenaýatçylaryň we ş.m. özbaşdak žargony bolýar. Käbir 
ýagdaýlarda, meselem, jenaýatçylar dünýäsinde žargon 
beýleki adamlara düşnüksiz bolan syrly dil hökmünde , 
şeýle-de, öz gepleşigini beýlekilerden tapawutly etmekde 
ulanylýar. Žargonlar çeper eserlerde gahrymanlaryň 
häsiýetlerini açyp görkezmekde-de peýdalanylýar. Muňa 
mysal edip, A.Durdyýewiň “Bally molla” hekaýasyndaky, 
H.Derýaýewiň 
“Ykbal” 
romanyndaky 
žargonlary 
görkezmek bolar. Mundan başga-da, žargonyň haýsydyr 
bir topara düşnükli bolan şertli dil hökmünde-de 
ulanylmagy mümkindir. Meselem, akmämmet-arak, ak 
möjek-geroin, tüýdükçi-neşekeş we ş.m. Žargon edebi 
dilden diňe sözleri arkaly tapawutlanyp biler. Olaryň 
aýratyn alnan fonetikasy ýa-da grammatikasy bolup 
bilmez. 
Gepleşik leksikasy žargonlardan we şiwelerden 
tapawutlylykda diliň umumymilli görnüşidir. Ol şu 
babatdan edebi dile ýakyndyr. Ýöne, edebi dilden 
tapawutlylykda ýönekeý gepleşigiň kadalary ýokdur, 

---

30 
ulanylyş çägi giň däldir. Ol, esasan, gündelik durmuşy 
dilde ulanylýar.
 
Türkmen diliniň gepleşik leksikasy hakynda 
Ý.Çöňňäýewiň “Häzirki zaman türkmen dili” kitabynda 
şeýle bellenilýär: “Gepleşik leksikasynda her bir wakanyň, 
hadysanyň, zadyň ady, edebi diliň kadasyny bozmazdan, 
edebi gepleşikdäki adyndan aňladyjylyk ukybyny 
güýçlendirip atlandyrýar. Muňa durmuşy gepleşik 
leksikasy hem diýilýär. ” Mundan başga-da, ýönekeý 
gepleşik sözlerine: ketek, kempaý, jyrk, hajymelik, 
jyňkytmak, halpyk, hörek, heýle ýaly sözler mysal 
getirilipdir. (Ý.Çöňňäýew .Häzirki zaman türkmen dili. 
Aşgabat, 1988 96-97 sah).