U n w Mustaqil O'zbekiston davlatining 1 b u b
Download 1.6 Mb. Pdf ko'rish
|
11 sinf uzb tarixi 001
- Bu sahifa navigatsiya:
- Islohotlarning huquqiy asoslari
- Bozor infratuzilma- sining yaratilishi
- Quyidagi chizmaga etibor bering
- Toshkent. Respublika birja markazi. birjalar alohida oringa ega. Iqtisodiy islohotlarning dastlabki b o s - qichidayoq „Respublika kochmas mulk birjasi", „Tovar x o
- Kichik xususiylash- tirish
- Institutsional
Islohotlarning b o z o r i q t i s o d i y o t i n i s h a k l l a n t i r i s h strategik maqsadlari u c h u n iqtisodiyotni t u b d a n isloh qi- l i s h g a k i r i s h i l d i . A v v a l o , i q t i s o d i y islohotlarning u z o q n i k o ' z l a g a n quyidagi strategik maqsadlari belgilab olindi: — milliy boyliklarning o'sishini, kishilar t u r m u s h i va fao- liyati u c h u n m u n o s i b sharoitni t a ' m i n l a y d i g a n kuchli va m u n t a - zam rivojlanib boruvchi tizim yaratish; — k o ' p ukladli i q t i s o d i y o t n i vujudga keltirish, k i s h i n i n g mulkdan begonalashuvini bartaraf etish, tashabbuskorlik va t a d - birkorlikning har taraflama o'sishi u c h u n asos bo'ladigan xusu- siy m u l k c h i l i k n i n g davlat t o m o n i d a n h i m o y a qilinishini t a ' - minlash; — k o r x o n a l a r v a f u q a r o l a r g a k e n g i q t i s o d i y e r k i n l i k l a r berish, u l a r n i n g xo'jalik ishlariga davlatning t o ' g ' r i d a n - t o ' g ' r i aralashuvidan voz kechish, iqtisodni boshqaruvning m a ' m u r i y - b u y r u q b o z l i k u s u l l a r i n i y o ' q q i l i s h , i q t i s o d i y v o s i t a l a r v a rag'batlantirishlarni keng qo'llash; — m o d d i y tabiiy va m e h n a t resurslaridan u n u m l i foydala- nishni, r a q o b a t b a r d o s h tayyor m a h s u l o t l a r n i ishlab chiqarish- ni, j a h o n iqtisodiyot t i z i m i g a kirib b o r i s h n i t a ' m i n l a y d i g a n c h u q u r iqtisodiy o'zgarishlarni amalga oshirish; — kishilarda y a n g i c h a iqtisodiy tafakkurni s h a k l l a n t i r i s h , ularning dunyoqarashini o'zgartirish, har bir kishiga o'z m e h - nctini qo'llash sohalari va shakllarini o'zi mustaqil belgilab olishi ; ; ~ h u n imkoniyat yaratish. Strategik maqsadlar asosida iqtisodiy-islohotlarning asosiy va muhim t o m o n l a r i aniq belgilab olindi. Eng avvalo, b i r m u n c h a 1 3 1 o'tkir ijtimoiy-iqtisodiy m u a m m o l a r n i yaqin vaqtlar ichida hal etishga y o r d a m b e r a d i g a n asosiy t a r m o q l a r n i rivojlantirishga e'tibor qaratildi. O ' z b e k i s t o n d a iqtisodiy islohotlar quyidagi y o ' n a l i s h l a r d a amalga oshirildi: — mulkiy islohotlar; — institutsional va moliya-kredit islohotlari; — agrar islohotlar; — tashqi iqtisodiy faoliyat islohotlari; — ijtimoiy sohadagi islohotlar. „ Iqtisodiy islohotni amalga oshirishning asosiy nuq- talaridan biri bozor iqtisodiyotining huquqiy negizini yaratishdan iborat". I. A. Karimov. O'zbekiston iqtisodiy islohotlarni chuqurlashti- rish yo'lida. T., O'zbekiston, 1995, 29-bet. Yangi q o n u n l a r t u r k u m i n i ishlab chiqish va qabul qilish bir q a n c h a sabablar tufayli zarur edi. Birinchidan, ilgari amal qilib kelgan q o n u n l a r a w a l g i t o t a - litar t u z u m manfaatlariga xizmat qilardi. U l a r d a korxonalarning iqtisodiy e r k i n l i k l a r i h a m , xo'jalik y u r i t i s h d a g i t a s h a b b u s g a h a m , tadbirkorlikka h a m o'rin y o ' q edi. Ikkinchidan, ilgari O'zbekistonda qabul qilingan q o n u n h u j - jatlarining h a m m a s i u m u m i t t i f o q talablariga moslashtirilgan bo'lib, respublikamizning o'ziga xos xususiyatlarini hisobga ol- mas edi. Uchinchidan, j a h o n d a g i d e m o k r a t i k m e ' y o r l a r va yetakchi davlatlarning q o n u n chiqarish sohasidagi tajribalarini o'rgangan holda O'zbekistonning o'z taraqqiyot y o i i g a m o s keladigan za- m o n a v i y q o n u n c h i l i k n i s h a k l l a n t i r i s h i , i s l o h o t l a r n i h u q u q i y j i h a t d a n t a ' m i n l a s h m e x a n i z m i n i yaratish zarur edi. O'zbekiston Respublikasida iqtisodiy islohotlarning huquqiy negizini yaratishga yo'naltirilgan 100 dan ortiq q o n u n l a r qabul qilindi. U l a r n i bir n e c h a yo'nalishlarga bo'lish m u m k i n : 1. M u l k c h i l i k m u n o s a b a t l a r i va k o ' p ukladli iqtisodiyotni shakllantiruvchi q o n u n l a r . Bu y o ' n a l i s h doirasida mulkchilik t o ' g ' r i s i d a , m u l k n i davlat tasarrufidan c h i q a r i s h va xususiy- Islohotlarning huquqiy asoslari I s l o h o t l a r j a r a y o n i n i h u q u q i y j i h a t - d a n t a ' m i n l a s h , q o n u n i y a s o s l a r i n i yaratishga alohida e'tibor berildi. 132 lashtirish t o ' g ' r i s i d a , ijara t o ' g ' r i s i d a , davlat uy-joy fondini xususiylashtirish to'g'risida va boshqa q o n u n l a r qabul qilindi. 2. Xo'jalik yuritishni tartibga soluvchi q o n u n l a r , ya'ni kor- x o n a l a r t o ' g ' r i s i d a , kooperatsiya t o ' g ' r i s i d a , d e h q o n xo'jaligi to'g'risida, shirkat xo'jaligi to'g'risida q o n u n l a r qabul qilindi. Bozor infratuzilmasini yaratuvchi va uning faoliyatini tartibga solib turuvchi, banklar va bank faoliyati to'g'risida, pul tizimi to'g'risida, tadbirkorlik to'g'risida, sug'urta to'g'risida, birjalar va birja faoliyati to'g'risida, q i m m a t l i qog'ozlar va fond birjasi to'g'risida va boshqa qonunlar qabul qilindi. Korxona bilan davlat o ' r t a s i d a g i , k o r x o n a l a r o ' r t a s i d a g i m u n o s a b a t l a r n i y o ' l g a qo'yuvchi q o n u n l a r , Soliq kodeksi, Bojxona kodeksi, m o n o p o - listik faoliyatni cheklash, korxonalarning bankrot bo'lishi haqida q o n u n l a r q a b u l q i l i n d i , X o ' j a l i k - p r o t s e s s u a l kodeksi ishlab chiqildi, Xo'jalik sudi tuzildi. 3. O'zbekistonning tashqi iqtisodiy faoliyatini belgilab beruv- chi huquqiy n o r m a l a r yaratildi. Tashqi iqtisodiy faoliyat t o ' g ' - risida qabul qilingan q o n u n l a r , xalqaro pakt va bitimlar, ular- ning O'zbekiston t o m o n i d a n imzolanishi m a m l a k a t i m i z tashqi aloqalarining rivojlanishi tarixida yangi sahifa ochdi. Respublika iqtisodiyotining h u q u q i y asoslari Prezident far- monlarida, h u k u m a t qarorlari va boshqa m e ' y o r i y hujjatlarda yanada takomillashtirib borildi. „Bozor munosabatlarini shakllantirishni tegishli muhitsiz — tovar, pul bozorlarida va mehnat resurslari bozorida xo'jalik yurituvchi subyektlar o'rtasida o'zaro aloqani ta'minlashi kerak bo'lgan bozor infrastruk- turasisiz tasawur etib boimaydi". I. A. Karimov. O'zbekiston iqtisodiy islohotlarni chuqurlashti- rish yo'tida. T., O'zbekiston, 1995, 97- bet. Bozor infratuzilmasi d e g a n d a bozor munosabatlarini shakl- 'intiush va ularni samarali yuritishga xizmat qiluvchi muassasa, ashkilot va korxonalar majmuasi tushuniladi. Bozor infratuzilma- sining yaratilishi Iqtisodiy islohotlarning m u h i m y o ' n a - lishlaridan biri b o z o r infratuzilmasini yaratishdan iboratdir. 133 16- chizma Quyidagi chizmaga e'tibor bering: lnfratuzilma turlari Infratuzilma tarmoqlari Ishlab chiqarishga xizmat qiluvchi infratuzilma — transport — aloqa — ombor xo'jaligi — yoi xo'jaligi — suv va energetika ta'minoti va boshqalar Tovar va xomashyo bozorida xizmat qiluvchi infratuzilma — birjalar — savdo uylari — auksionlar — tijoratchilik idoralari — reklama firmalari — savdo-sotiq va ularni nazorat qiluvchi davlat muassasalari Moliya-kredit munosabatlariga xizmat qiluvchi infratuzilma — banklar — o'zini o'zi kreditlash idoralari — sug'urta kompaniyalari — moliya kompaniyalari — soliq undirish idoralari — pul jamg'armalari Aholiga xizmat qiluvchi (ijtimoiy) infratuzilma — uy-joy va kommunal xizmati — madaniyat — sog'liqni saqlash — aholini ishga joylashtirish xizmati (mehnat birjalari) Axborot infratuzilmasi — iqtisodiy faoliyat uchun zarur bo'lgan axborotlar, xabarlar va ma'lumotlarni to'plovchi, umumlashtiruvchi vositalar — sotish bilan shug'ullanuvchi kompaniyalar, firmalar, mas- lahat idoralari, davlat muassasa- lari T R e s p u b l i k a m i z d a b o z o r m u n o s a b a t l a r i n i shakllantirish va rivojlantirishga xizmat qiluvchi infratuzilmaning asosiy b o ' g ' i n - lari — turli muassasalar, tashkilotlar va korxonalar majmuasi yaratildi. A w a l a m b o r , ishlab chiqarishga xizmat qiluvchi t r a n s - port, aloqa, suv va energetika t a ' m i n o t i , yo'l va o m b o r xo'jaligi t u z i l m a l a r i yaratildi. B o z o r m u n o s a b a t l a r i n i s h a k l l a n t i r i s h d a 134 Toshkent. Respublika birja markazi. birjalar alohida o'ringa ega. Iqtisodiy islohotlarning dastlabki b o s - qichidayoq „Respublika ko'chmas mulk birjasi", „Tovar x o - mashyo birjasi", „Toshkent fond birjasi" tashkil etildi. Bu t a r - m o q y a n a d a rivojlantiriladi. 1991—2000- yillarda xo'jalik yuritu- vchi subyektlar u c h u n xizmat qiluvchi 58 ta tovarlar va x o - mashyo birjalari, 24 ta biznes inkubator, 496 ta auditorlik va k o n s a l t i n g firmalari, k o ' p l a b s a v d o u y l a r i , a u k s i o n l a r , t i j o - ratchilik idoralari, reklama firmalari, savdo-sotiq va ularni n a - zorat qiluvchi davlat muassasalari tashkil etildi. Bozor m u n o s a b a t l a r i n i rivojlantirishda a x b o r o t infratuzil- masi a l o h i d a a h a m i y a t g a ega. Shu boisdan iqtisodiy faoliyat uchun zarur bo'lgan axborotlar, xabarlar va ma'lumotlarni t o ' p - lovchi, umumlashtiruvchi vositalar, firmalar vujudga keladi. Xo'jalik y u r i t u v c h i s u b y e k t l a r n i n g m o l i y a - k r e d i t m u n o s a - batlariga xizmat qiluvchi infratuzilma — yangi b a n k tizimi, o ' z - o'zini kreditlash idoralari, sug'urta kompaniyalari, moliya k o m - paniyalari, soliq undirish idoralari, pul j a m g ' a r m a l a r i yaratildi. B o z o r i q t i s o d i y o t i g a x i z m a t q i l u v c h i b a n k - m o l i y a t i z i m i yaratildi. Mustaqillikning dastlabki yilida respublikamizda atigi 6 ta bank faoliyat ko'rsatgan bo'lsa, 2002-yilda ularning soni 40 taga yetdi. S h u n d a n 2 tasi davlat, 17 tasi xususiy, 4 tasi xorijiy sarmoya ishtirokidagi, qolganlari aksiyadorlik-tijorat banklaridir. B a n k l a r n i n g 1 7 tasi d u n y o d a g i e n g nufuzli b a n k l a r b i l a n korrespondentlik aloqalari o ' r n a t g a n . Viloyat, shahar va t u m a n - larda mijozlarga xizmat ko'rsatadigan minibanklar ochildi. 2002- yilda u l a r n i n g soni 530 taga yetdi. Respublika iqtisodiyotini rivojlantirishga yo'naltirilgan kredit qo'yilmalari qo'yish va chet el sarmoyalarini jalb qilishda banklar faol q a t n a s h m o q d a l a r . T i - jorat banklarining iqtisodiyotning real sektoriga kreditlar berish 135 O'zbekiston milliy banki. imkoniyati ortib b o r m o q d a . 2 0 0 1 - yilda tijorat banklarining kre- dit qo'yilmalari hajmi 2205,8 mlrd. s o ' m n i tashkil etdi. Tijorat banklari t o m o n i d a n faqat kichik va o ' r t a biznes subyektlari u c h u n ajratilgan kreditlar hajmi 2002- yilda 265 milliard s o ' m n i tashkil etdi. Tijorat b a n k l a r i n i n g moliya bozoridagi ishtiroki yildan yilga m u s t a h k a m l a n i b b o r m o q d a . Respublikamizda tadbirkorlar va aholini ehtimoli bo'lgan turli zararlardan himoya qiluvchi sug'urta bozori vujudga keldi. Davlat ishtirokida b o z o r snunosabatlariga xizmat qiluvchi „Kafolat", „ A g r o s u g ' u r t a " . , , 0 ' z b e k i n v e s t " k a b i u c h t a yirik s u g ' u r t a kompaniyasi tashkil etildi. K o ' p l a b xususiy sug'urta k o m p a n i y a - lari, shuningdek, xorijiy mamlakatlar bilan hamkorlikda ishlay- digan q o ' s h m a sug'urta kompaniyalari h a m vujudga keldi. 2002- yilda sug'urta kompaniyalarining soni 28 taga yetdi, ular moliya bozorida m a m l a k a t i m i z fuqarolari va tashkilotlariga 150 t u r d a n 136 o r t i q y o ' n a l i s h b o ' y i c h a s u g ' u r t a x i z m a t i k o ' r s a t m o q d a l a r . „ S u g ' u r t a faoliyati t o ' g ' r i s i d a " g i q o n u n n i n g q a b u l qilinishi (2002), Prezident farmoni bilan 2002- yil 1- fevralidan boshlab s u g ' u r t a tashkilotlarining 3 yil m u d d a t g a d a r o m a d solig'idan ozod qilinishi m a m l a k a t i m i z d a sug'urta bozorini yanada erkin- lashtirish va rivojlantirishga xizmat q i l m o q d a . Bozor iqtisodiyotiga o'tish sharoitida ish bilan bandlik m a s a - lasi j i d d i y m u a m m o g a a y l a n a d i . N e g a k i , i q t i s o d i y t i z i m o'zgarayotgan paytda malakasiz kishilargagina e m a s , m a ' l u m ix- tisosga ega b o ' l g a n xodimlarga h a m talab cheklanadi, ishsizlar toifasi kengayadi. B u n d a y sharoitda ishsizlar sonining k o ' p a - yishiga yo'l qo'ymaslik tadbirlari ko'rildi. Respublika „Mehnat birjasi" va joylardagi 225 d a n ortiq m e h n a t birjasini o ' z ichiga oluvchi katta t a r m o q b a r p o etildi. H a r bir t u m a n d a m e h n a t birjasi tashkil etildi. Ishsizlarni ro'yxatga olish, ularni kasbini o ' z g a r t i r i s h m e x a n i z m i y a r a t i l d i , ishsizlik b o ' y i c h a n a f a q a to'lash yo'lga qo'yildi. Yangi ish o'rinlarini tashkil etishga e'ti- bor berildi. 1993- yilda Respublikada tadbirkorlikni rivojlantirish hisobiga 185,1 ming yangi ish o'rinlari tashkil etilgan bo'lsa, 1998-yilda bu ko'rsatkich 345,9 m i n g n i tashkil etdi yoki 1,8 marta k o ' p yangi ish o'rinlari yaratildi. 2000-yilda faqat kichik va o'rta biznes rivoji hisobiga 192,5 mingta, 2 0 0 1 - y i l d a esa 372 mingta, 2002-yilda 370 m i n g t a yangi ish o'rinlari yaratildi. I q t i s o d i y i s l o h o t l a r n i n g b i r i n c h i b o s q i c h i d a y o q , n a r x l a r erkinlashtirildi. Bu j a r a y o n ijtimoiy larzalarsiz o ' t d i . N e g a k i , davlat turli kompensatsiya j a m g ' a r m a l a r i tuzdi, bolalar u c h u n nafaqalar joriy etdi, eng k a m ish haqi, pensiya, nafaqalar va sti pendiyalar m u n t a z a m suratda oshirib borildi. N a r x n i erkinlashtirish iqtisodiyotda raqobatchilik m u h i t i n i vujudga keltirish bilan bevosita bog'liq. 1992-yil avgust oyida O ' z b e k i s t o n R e s p u b l i k a s i n i n g „Monopol faoliyatni cheklash to'g'risida" gi Q o n u n i kuchga kiritildi. Bu q o n u n asosida r a q o - Hatchilikni rivojlantirishga qaratilgan bir q a t o r n o r m a t i v h u j - jatlar ishlab chiqildi va amalga oshirildi. Moliya vazirligi tizimida tuzilgan A n t i m o n o p o l va n a r x - n a v o siyosatini o'tkazish b o s h b o s h q a r m a s i m o n o p o l m a v q e y i d a g i k o r x o n a l a r n i b e l g i l a b , ularning mahsulotlari b o ' y i c h a narxlarni va rentabellikni tartibga solib turibdi. Xulosa qilib a y t g a n d a , O ' z b e k i s t o n d a b o z o r iqtisodiyotiga "'tishning o'ziga xos yo'li ishlab chiqildi va unga amal qilinmoq- da. Bozor m u n o s a b a t l a r i n i s h a k l l a n t i r u v c h i va u n g a x i z m a t qiluvchi huquqiy negizlar h a m d a bozor infratuzilmasi yaratildi. 137 r Savol va topshiriqlar 1. Bozor iqtisodiyoti nima? 2. Mustabid sovet tuzumidan mustdqil O'zbekistonga qanday iqtisodiyot meros bo'lib qolgan edi? 3. Mustaqillik iqtisodiyot sohasida qanday imkoniyatlar yaratdi? 4. Bozor iqtisodiyotiga o'tishda qanday tamoyillarga tayanildi? 5. Islohotlarning strategik maqsadlarini bilasizmi? 6. Iqtisodiy islohotlar qanday yo'nalishlarda olib borildi? 7. Bozor munosabatlarini shakllantiruvchi qanday qonunlar qabul qilindi? 8. Bozor infratuzilmasi nima? 9. O'zbekistonda bozor infratuzilmasining yaratilishi haqida so'zlab bering. 10. Aholini ish bilan band etish muammosi qanday hal qilinmoqda? 13- §. Ko'p ukladli iqtisodiyot va mulkdorlar tabaqasining shakllanishi Bozor iqtisodiyoti, avvalo, turli xil m u l k shakllariga, k o ' p ukladli iqtisodiyotga a s o s l a n a d i . Shu b o i s d a n O ' z b e k i s t o n d a m u l k n i d a v l a t t a s a r r u f i d a n c h i q a r i s h v a x u s u s i y l a s h t i r i s h , m u l k d o r l a r tabaqasini shakllantirish iqtisodiy islohotlarda b i - rinchi o ' r i n d a turdi. O ' z b e k i s t o n R e s p u b l i k a s i n i n g Konstitutsiyasida iqtisodiyot x i l m a - x i l m u l k s h a k l l a r i d a n i b o r a t b o ' l i s h i , h a r b i r s h a x s m u l k d o r bo'lishga haqli ekanligi, iqtisodiy faoliyat, tadbirkorlik v a m e h n a t qilish e r k i n l i g i , b a r c h a m u l k s h a k l l a r i n i n g t e n g huquqli ekanligi belgilab qo'yilgan. Xususiy mulk boshqa mulk shakllari kabi daxlsiz va davlat t o m o n i d a n himoya qilinadi. O ' z b e k i s t o n d a xususiylashtirish q a n d a y d i r kishilar m a n f a - atiga b o ' y s u n d i r i l m a d i , c h e k ( v a u c h e r ) asosida x u s u s i y l a s h - tirishga yo'l qo'yilmadi. Davlat mulkini sotish orqali xususiy- lashtirish yo'li tutildi. Shu bilan birga xususiylashtirish c h o g ' i d a i m t i y o z l a r t i z i m i y a r a t i l d i . X u s u s i y l a s h t i r i l a y o t g a n k o r x o n a m e h n a t j a m o a s i n i p g xodimlariga aksiyalarni imtiyozli shartlar bilan sotib olish i m k o n i y a t i berildi. Eskirgan asosiy fondlar, ijtimoiy infratuzilma obyektlari yangi mulkdorga tekinga t o p s h i - rildi. Qishloq xo'jaligi davlat xo'jaliklarining t n o l - m u l k i , fer- malar, bog'lar va u z u m z o r l a r imtiyozli shartlar asosida xusu- siylashtirildi. X u s u s i y l a s h t i r i s h g a davlat b o s h c h i l i k qildi. Bu j a r a y o n n i tashkil etish va rahbarlik qilish u c h u n 1992-yil fevralda Davlat 138 mulkini boshqarish va xususiylashtirish davlat qo'mitasi tuzildi, 1994-yilda u n i n g funksiyalari k e n g a y t i r i l i b , Davlat mulkini boshqarish va tadbirkorlikni qoilab-quwatlash davlat qo'mitasi sifatida qayta tashkil etildi. lashtirish to'g'risida" gi, „Davlat uy-joy" f o n d i n i x u s u s i y - lashtirish t o ' g ' r i s i d a g i (1993-yil 7 - m a y ) q o n u n l a r va 20 d a n ortiq maxsus davlat dasturlari asosida amalga oshirildi. Xususiylashtirish savdo, xizmat k o ' r s a t i s h va m a h a l l i y sa- n o a t k o r x o n a l a r i n i , uy-joy f o n d i n i , q i s h l o q xo'jalik m a h s u - lotlarini tayyorlovchi xo'jaliklarni davlat tasarrufidan chiqarish- d a n boshlandi. Bu kichik xususiylashtirish deb n o m oldi. 1993—1994-yillarda davlat ixtiyorida b o ' l g a n bir milliondan ortiq kvartira yoki davlat uy-joy fondining 95 foizdan ortiqrog'i fuqarolarning xususiy mulki bo'lib qoldi. B u n d a h a r 3 kvartira- ning bittasi egalariga imtiyozli shartlar bilan bepul berildi. Urush faxriylari, o'qituvchilar, tibbiyot xodimlari, ilmiy xodimlar va ijodiy ziyolilarga kvartiralar bepul berildi. 2002-yilga q a d a r R e s - publika uy-joy fondining 98 foizga yaqini xususiylashtirildi. 1994-yil 2 1 - y a n v a r d a e'lon qilingan „Iqtisodiy islohotlarni yanada chuqurlashtirish chora-tadbirlari to'g'risida" gi va 1994- yil 1 6 - m a r t d a e ' l o n q i l i n g a n „ Mulkni davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish jarayonini fanada rivojlantirish- ning ustuvor yo'nalishlari to'g'risida" gi Prezident farmonlari xususiylashtirish jarayonida yangi turtki bo'ldi. 1992—1994-yillarda 54 mingga yaqin savdo. xizmat k o ' r - satish, avtomobil transporti, qurilish, qishloq xo'jalik korxona va obyektlari davlat tasarrufidan chiqarildi. Shularning 18,4 m i n g - tasi xususiy m u l k k a , 26,1 mingtasi aksiyadorlik, 8,7 mingtasi j a m o a , 661 tasi ijara korxonalariga aylandi. Qishloq xo'jaligida b o g i a r n i n g y a r m i , u z u m z o r l a r n i n g 40 foizi xususiy foydala- nish u c h u n berildi. 14 m i n g d a n o r t i q r o q fermer xo'jaliklari tashkil topdi, ularga 193 ming gektar yer ajratib berildi. Xususiy tadbirkor subyektlarining soni 300 mingga yetdi, ularning 250 mingtasini patent asosida yakka tartibdagi m e h n a t faoliyati bilan s h u g ' u l l a n a d i g a n kishilar tashkil etdi. 1 9 9 4 - y i l d a m a m l a k a t yalpi ichki mahsulotining deyarli yarmi iqtisodiyotning davlatga qarashli b o i m a g a n s e k t o r i d a ishlab c h i q i l d i , bu s e k t o r d a 4 millionga yaqin kishi ish bilan band b o ' l d i . Kichik xususiylash- tirish M u l k n i davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish 1991-yil 1 8 - n o - yabrda qabul qilingan mulkni „Davlat tasarrufidan chiqarish va xususiy- 1 3 9 Respublika xalq xo'jaligini, uning t a r - Institutsional m o q l a r i n i b o s h q a r i s h n i n g m a ' m u r i y - o zgarishlar buyruqbozlik tizimini tugatish, b o s h - qaruvni b o z o r munosabatlariga' moslashtirish maqsadida insti- tutsional (muassasalar sohasida) o'zgarishlar amalga oshirildi. M u s t a b i d sovet t u z u m i d a n m e r o s b o ' l i b q o l g a n m a r k a z i y iqtisodiy organlar — Davlat reja q o ' m i t a s i , Davlat t a ' m i n o t q o ' - mitasi, Davlat narxlar q o ' m i t a s i , Davlat agrosanoat q o ' m i t a s i , iqtisodiyot t a r m o q l a r i n i boshqaruvchi boshqa vazirliklar, q o ' - mitalar, ularning m a ' m u r i y apparatlari tugatildi. Makroiqtisodiyot vazirligi, Moliya vazirligi qoshida narxlarni n a z o r a t qilish b o ' y i c h a m a x s u s b o s h q a r m a , Davlat m u l k i n i boshqarish va tadbirkorlikni q o i l a b - q u w a t l a s h davlat qo'mitasi, Davlat soliq qo'mitasi, Davlat bojxona qo'mitasi, Tashqi iqtisodiy aloqalar vazirligi kabi yangi boshqaruv organlari tuzildi. Ittifoq p a r c h a l a n i b ketgach, O'zbekiston h u d u d i d a joylash- gan ittifoq va ittifoqdosh respublikalar bo'ysunividagi k o r x o - nalar respublikamizning t o ' l a mulki bo'ldi. E n d i ularni b o z o r iqtisodiyotiga moslab boshqarishni tashkil etish zarur edi. Iqti- sodiy islohotlar d a v o m i d a respublikadagi bu yirik korxonalar o ' z faoliyat sohalariga qarab ixtiyoriy ravishda davlat t a r m o q uyush- malariga, konsernlarga, korporatsiyalarga, xolding k o m p a n i y a - lariga aylantirildi. N o i s h l a b chiqarish t a r m o q l a r i n i boshqarish qayta tuzilib milliy k o m p a n i y a l a r tashkil etildi. Download 1.6 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling