Учебное пособие подготовлено на государственном языке на основе образовательных стандартов и учебного плана предмета «Общая психология и педагогика»

Билимларни ўзлаштириш ва фаннинг илмий тадқиқот методлари ва уларнинг таснифи

Ёш даврлар психологияси ва дифференсиал психология фани хам психологиянинг бошқа сохалари каби ўзига хос илмий тадқиқот методларига эга. Қуйидаги атоқли психолог Б.Г.Ананъев тавсиф қилган клласификатсияга асосланиб мазкур методларнинг хусусиятлари таснифланган. Б.А.Ананъев методлари 4 гурухга бўлади.

1. 
   Ташкилий
   
2. 
   Емпирик
   
3. 
   Статистик
   
4. 
   Шархлар методлари
   

Ташкилий методлар - 3 га бўлинади.

1. 
   Қиёслаш
   
2. 
   Лангитюд
   
3. 
   Комплекс
   

Қиёслаш методи – маълум бир ёшдаги кишиларнинг тоифаларини таққослан, медитсина психологиясида норма ва потология ўртасидаги фарқларни қиёслаш, спорт психологиясида спортчиларни холати, ишчанлигини ўзаро тақослаш орқали қўлланилади. Тажрибадан олинган маълумотларни ишчанлигини оширишда синалувчилардаги ўзгаришларни ажиратиб олишда тадқиқотнинг босқичларини алохида тадбиқ қилишда хам кенг қўлланилади.
Лонгитюд метотларнинг бошқа методлардан фарқи 1 ёки бирнечта синалувчилар узоқ муддат, хатто 10 йиллаб текширилишидир. Бу метод узоқ вақт бир шахсни кузатиш унда пайдо бўлган янги фазилатларнинг ривожланиши, уни динамикасини, хулқ атворидаги иллатларни вуларнинг олдини олиш тадбирларини мураккаб психологик муносабатлари, ички боғланиш қонуниятлари, субектив омилларни ўзига хослигини, обектив шарт – шароитлар ва ижтимоий мухитнинг синалувчига таъсирини ўрганилади.
Комплекс метод – ёрдамида ўрганилаётган тобектдаги ўзгаришлар турли нуқтаий назардан таҳлил қилинвди ёки улар хар хил ёндошилинади. Инсонда туғилганидан умрмнинг охиригача содир бўладиган психологик ўзгаришларни чуқурроқ ва обективроқ тадқиқ этиш учун эмпирик методлрнинг навбати билан фойдаланиши яхши натижа беради.
Кузатиш методи 2 га бўлинади:

1. 
   ташқи
   
2. 
   ўз ўзини кузатиш
   

узатиш орқали турли ёшдаги одамларнинг диққати, хис – туйғулари, нерв системасининг ташқи ифодалари, имо- ишоралари, сезгирлиги, нутқ фаолияти ва бошқалар ўрганилади.
Психик ривожланиш ва бу ўзгаришларга сабаб бўладиган кучлар ўртасидаги муносабат қонунларини ўрганиш - ёш даврлари психологияси фанининг муҳим ва долзарб муаммоларидан биридир.
Инсон шахсининг психик ривожланиши ва унинг шаклланиши мураккаб тадқиқот жараёнидир. Зеро, унинг ўзига хос хусусиятлари ва қонуниятларини асосли илмий билиш, ўқувчи шахсига педагогик жиҳатдан таъсир кўрсатишнинг зарур шартидир