Umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 5-sinfi uchun darslik

Yog‘ochning turmushda va xalq xo‘jaligidagi 
ahamiyati, tuzilishi, turlari, ishlatilish sohalari
Yog‘och tayyor qurilish materiali bo‘lib, u xalq xo‘jaligining 
turli sohalarida keng ko‘lamda ishlatiladi. Yog‘och duradgor-
likda ishlatiladigan asosiy material hisoblanadi. Undan quri-
lish va inshootlarda, avtomobilsozlik, vagonsozlik, kimyo va 
ko‘mir sanoatida, faner, mebel, sport inventarlarini tayyorlash 
va boshqa sohalarda foydalaniladi. 
Yog‘ochning keng ko‘lamda ishlatilishiga sabab, uning 
texnik xossalarining yuqoriligidir. Yog‘ochni ishlash oson, 
vazni yengil, puxtaligi yuqori, issiqlik va elektrni yomon 
o‘tkazadi, kislota va ishqor 
lar ta’sirida tez yemirilmaydi. 

---

41
mayadi. Yog‘och oson alangalanadi, chirishga, hasharotlar-
ning yemirishiga qarshilik ko‘rsata olmaydi. 
Yog‘och deb daraxtning tanasi, butoqlari, novdalari va 
ildizlarining aso 
siy qismidan olinuvchi materialga aytiladi 
(31-rasm). Daraxtning yo 
g‘och hosil qiluvchi tanasi – o‘zak, 
yog‘ochli tola, po‘stloqdan iborat bo‘ladi. 
Yog‘och uch xil yo‘nalishda kesib tekshiriladi:
31-rasm. O‘sib turgan 
daraxt qismlari.
32-rasm. Yog‘och tanasi-
ning ko‘ndalang qirqimi.
Ko‘p 
chilik yog‘ochlarning tashqi 
ko‘rini 
shi chiroyli bo‘lib, puxta ye-
limlanuvchan bo‘ladi va yaxshi par-
dozlanadi. Ammo yog‘ochning ay-
rim kamchiliklari ham bor: harorat, 
namlik o‘zgarishi natijasida yog‘och 
qurib tob tashlaydi, nam tortib shi-
shadi, 
eshilib-toblanadi, 
yori la di 
va hokazo. Yog‘ochning puxtaligi, 
qattiqligi va boshqa mexanik xos-
salari metallardagi singari turlicha-
dir. Masalan, yog‘ochning mexanik 
xossalari nam ta’sirida kes 
kin ka-
Shoxlar
Tana
Butoqlar
O‘qildiz
Ildizlar
a) daraxt tanasining ko‘ndalang 
kesmasi;
b) daraxt tanasining markazidan 
unin 
g radiusi yoki diametri bo‘ylab 
uzunasiga o‘tgan radial kesmasi;
d) daraxt tanasining markazidan 
o‘t 
magan, aylanasiga kesmasi.
Shu bilan birga yog‘och to‘qi 
ma-
lari o‘zida tegishli mod 
dalarni to‘p- 
lab o‘sib boradi. Yo 
g‘och 
ning o‘si-
shi uning ko‘ndalang qismidagi yil-
lik halqa laridan ko‘rinadi (32-rasm). 

---

42
Bu halqalar soni shu yog‘och 
ning yoshini bildiradi. Har 
bir daraxt 
ning yog‘ochi uning og‘irligini ko‘tarib turish, turli 
ta’sirlarga chidam 
liligini ta’minlash vazifalarini ham bajaradi. 
Daraxtning tanasi, butoqlari, shoxlari, novdalari va ildizi 
uning yog‘och qismini tashkil qiladi. Daraxtning tanasi uning 
aso 
siy yo‘g‘on yog‘och qismi bo‘lib, ildizlar bilan barglar 
orasidagi modda almashinuvini ta’minlash hamda da 
raxtning 
yerdan ustki qismini ko‘tarib turish vazifalarini bajaradi.