Umumy dil bilimi

içki lingwistika (interlingiwistika), deňeşdirme dil bilimi (kompa-
ratiwistika) diýlip hem atlandyrylýar.
Ekstralingwistika – dili jemgyýetçilik hadysasy hökmünde 
öwrenýär, şonuň üçin hem oňa diliň sosiologiýasy hem diýilýär. Diliň 
jemgyýetçilik we pikirleniş hyzmatlaryny öwrenýändigi sebäpli, ol kä-
wagt funksional lingwistika hem diýlip atlandyrylýar. Ekstralingwisti-
ka sosiolingwistika we mentalingwistika bölünýär. Mentalingwistika 
diliň we pikirlenmäniň baglylygyny öwrenýär, şeýle-de gepleýiş işi bi-
len diliň mazmun tarapynyň baglanyşygyny işläp düzýär.
Interlingwistika – diliň içki ulgamyny, birliklerini, derejelerini 
olaryň gurluşyny öwrenýär. Interlingwistikanyň esasy bölümleri fo-
nologiýa, leksikologiýa we grammatikadyr. Bular hem öz gezegin-
de has ownuk böleklere bölünýärler.

---

64
Komparatiwistika – hindi-ýewropa dilleriniň morfologiýasyny 
we fonetikasyny deňeşdirmäge daýanýan deňeşdirme-taryhy dil bi-
limi hökmünde ýüze çykdy. 
Deňeşdirme dil bilimi deňeşdirme-taryhy we degşirme dil bili-
mine bölünýär. Deňeşdirme dil biliminiň bu ugurlary barlag usulyýet-
leri we maksatlary boýunça biri-birinden tapawutlanýarlar, eger 
deňeşdirme-taryhy dil bilimi umumy çeşmeden dörän kowumdaş 
dilleri öwrenýän bolsa, degşirme dil bilimi kowumdaş bolmadyk dil-
leri degşirip öwrenmegi göz öňünde tutýar.
Soraglar we ýumuşlar:
1. Häzirki zaman dil biliminiň esasy ugurlaryny häsiýetlendiriň.
2. Dil biliminiň bu döwürdäki mekdepleriniň öňe sürýän pikirleri.
3. Häzirki zaman dil biliminiň görnükli wekilleri kimler?
Hödürlenilýän edebiýatlar:
1. Амирова Т.А., Олховиков Б.А., Рождественский Ю.Б. История 
языкознания. М., 2007.
2. Annanurow A. Dil biliminiň esaslary. Aşgabat, 1971.
3. Кодухов В.И. Общее языкознание. М., 1974.
4. Колесов В.В. История русского языкознания. С-Пб., 2003.