Umumy dil bilimi

Türkmen dil bilimi
1
 
Türkmen dil biliminiň taryhyny öwrenen alymlar ony iki döwre 
bölýärler. Birinji döwür, XX asyryň ýigriminji ýyllaryna çenli, ikin-
ji döwür XX asyryň ýigriminji ýyllaryndan häzirki wagta çenli bo-
lan döwri öz içine alýar. Bu döwürleriň ikisi bilen hem baglanyşykly 
edilen işler türkmen diliniň şiweleriniň, leksikasynyň, fonetikasynyň 
grammatikasynyň we ş.m. dürli meselelerine bagyşlanylyp ýazylan 
ylmy işlerde ýörite ýatlanylyp geçilipdir. A. P. Poseluýewskiniň, 
N. A. Baskakowyň, A. N. Kononowyň, P. A. Azymowyň, M. Ham-
zaýewiň, R. Berdiýewiň, T. Täçmyradowyň, H. Durdyýewiň we 
1
Bu bölüm taýýarlanylanda H. Muhyýewiň we S. Kürenowyň «Türkmen dilçileri» 
– Aşgabat: «Magaryf» neşirýaty, 1988 ý. işinden peýdalanyldy.

---

65
5. Sargyt № 89
beýleki alymlarymyzyň işlerinde türkmen diliniň öwrenilişine düýpli 
üns berlipdir. Mundan başga-da türkmen diliniň öwrenilişine degişli 
ýörite bibliografik görkezgiçler düzülipdir. Ýörite ylmy derňewlerde 
hem-de bibliografik görkezgiçlerde türkmen dil bilimi babatda bitiri-
len işler barada giňişleýin gürrüň edilýär. 
S.Agabekowyň «Учебник туркменского наречия» atly işine 
A.N.Samoýlowiçiň synynda, A.Ý. Krymskiniň ylmy derňewlerinde 
türkmen dil bilimi bilen baglanyşykly işleriň atlaryna duş gelmek 
bolýar. Şeýle-de, 1920-30-njy ýyllarda, 1950-nji ýyllarda ýazylan 
ylmy işlerde bibliografik maglumatlar ýatlanylýar. Mundan başga-
-da türkmen dil bilimi barada iki sany ýörite bibliografik görkez-
giç taýýarlanyldy («Библиографический указатель литературы 
по туркменскому языкознанию (1964-1974), Ашхабад 1975; 
«Библиографический указатель литературы по туркменскому 
языкознанию (1974-1984) Ашхабад 1986 ). «Библиографический 
указатель литературы по языкознанию, изданной в СССР с 1918 
по 1957 год, вып.И, М., 1958» atly görkezgije türkmen dili babat-
da edilen işler girizildi. XX asyryň ýigriminji ýyllaryna çenli edilen 
işler barada I.Gildenştediň gündeliklerinde hem-de «Сравнительные 
словари всeх языков и наречий» atly uly sözlükde hem duş gel-
ýär. N.A. Baskakowyň «История изучения туркменского языка» 
(1965) atly işi-de türkmen dili babatdaky ylmy derňewler, okuw ki-
taplary hakynda giňişleýin maglumat berýär.
XIX asyryň ortalarynda Gündogary öwrenýän rus alymlaryndan