Universiteti d. J. Urakov, R. N. Tursunov a. A. Biykuziyev

Efialt islohotlari. Efialt Kimonga bosim o ‘tkazib undan 
qutulgach, bir qancha sezilarli islohotlami o ‘tkazishga erishdi. Biz 
Efialt islohotlari to‘g‘risida batafsil maMumotga ega boMmasakda, 
biroq u qadimgi Oliy sudning mavqei va ta ’sirini tushirishni maqsad 
qilgandi (mil. a w . 462 -yilgi qabul qilingan qonun buning isbotidir). 
Ammo bu idoraning obro‘ - e’tibori zo‘r boMganligi bois, Efialtning 
o‘z maqsadiga erisha olishi qiyin kechadi.
U dastlab areopagga qarshi yetarlicha dalillar to‘plagan (Areopag 
- Afinaning oliy sud va hokimiyat organi). Keyinchalik Efialt 
islohotlar o ‘tkazishga muvaffaq boMib, areopagni siyosiy nazorat 
imkoniyatidan mahrum qilib, endi u faqat sud ishlarini yuritish bilan 
cheklanadigan boMdi. Qolgan ishlaming barini gelieya, y a’ni 
hakamlar sudi ijro etgan.
Efialt vafotidan so‘ng Afina demokratiyasi zaiflashib qoldi. 
Aristokrat va demokratlar o'rtasida siyosiy kurash keskinlashdi. Bu 
vaqtda tajribali siyosiy arbob Fukidid aristokratiya sinfi yetakchisi, 
Perikl esa demokratiya sinfi yoMboshchisiga aylandi.
PerikI va Afina demokratiyasining rivoji. Perikl Afina 
demokratiyasi ruhiyatiga sodiq edi, siyosiy kurashlarda demos 
manfaatlarini himoya qilgan qilgani uchun afmaliklar saylovlarda uni
180

---

qoilab-quw atlashadi. Aslida, undan tashqari yana to‘qqizta strateg 
bo‘lsa ham boshqa generallar uning ra ’yiga qarshi chiqishmagan.
Perikl quldorlik demokratiyasi g ‘oyalariga sidqidildan sodiq edi. 
U Afina demosining turmushini yaxshilash to‘g ‘risida g ‘amxo‘r!ik 
qilgan va uning manfaati yo‘lida faoliyat yuritgan. Perikl o ‘z hayotini 
Afina demokratiyasiga bag‘ishlagan. Uning “Biz oz muddatda 
yaratganlarimiz qisqa muddat yashamasligi kerak” degan iborasi xalq 
orasida mashhur edi. Perikl demosning o ‘rta tabaqalariga tayangan va 
Afina kam bag'al tabaqalarini ish bilan ta ’minlashga intilgan. 
U  shahar 
aholisi bilan birga yirik qurilishlarda ishtirok etgan. Perikl xalq 
y ig in ig a tayanib, 15 yil Afina quldorlik demokratiyasi hokimiyatini 
boshqardi. Afina demokratiyasi ko‘proq xalq yig‘iniga tayanib ish 
ko‘rgan. Bu esa Afina siyosiy barqarorligini ta’minlashda muhim rol 
o‘ynagan.