Universiteti d. J. Urakov, R. N. Tursunov a. A. Biykuziyev

Qadimgi 
Hindiston 
madaniyati. 
Qadimgi 
Hindiston 
madaniyatiga ibtidoiy davrdayoq asos solingan edi. Mil. a w . Ill ming 
yillik oxiri II ming yillik boshlarida Hindiston madaniyati birmuncha 
yuksaladi. “Ramayana”, “M ahabhorata” va “Panchatatra” dostonlari 
qadimgi hind adabiyoti merosi hisoblanadi. Undagi obrazlar kishilami 
rostgo‘ylik, sadoqat, mardlik, mehribonlik va boshqa yuksak ijobiy 
hislatni o'zida tarbiyalashga charlaydi.
“Ramayana” dostonida shahzoda Rama, o ‘gay onasining siquvlari 
va tahqirlashlaridan ko‘ngli qolgach, o‘z yurtini tashlab ketishi va 
xavfli sarguzashtlari haqida so‘z boradi. Sevikli yori Sitani devlar 
podshosi Ravan o ‘g ‘irlab ketishi va uni qaytarish yo‘lida Ramani 
maymunlar va ayiqlardan tuzilgan q o ‘shini devlar bilan olib borgan 
urushi tasvirlanadi. U devlami yengib xotinini ozod etadi va o ‘z 
vataniga qaytib kelib, otasining taxtini qaytarib oladi.
Mashhur “Mahabhorata” dostonida esa podsholaming Bxarata 
sulolasidan chiqqan ikki oila avlodlari Kauravlar va Pandavlar(yoki 
Panduzodalar) o ‘rtasida toj-u taxt uchun olib borgan urushlari 
o‘ritiladi. Unda yovuzlik timsoli Kauravlar sulolasi sardori Duryatxan 
va uning tarafdorlari, Pandavlardan bo‘lgan aka-ukaJar Yutxishtr, 
Bxim, Arjun, Nakul va Sagdevlar tomonidan mag‘lub etiladilar.
Qadimda Hindistonda aniq fanlar ham rivoj topgan edi. Bu yerda 
astronomiya, geografiya va matematika fanlari taraqqiy etganligi 
manbalarda ta ’kidlanadi. Hindlar birinchilardan bo‘lib hisob-kitobda 
“nol” sonidan foydalanishni bilganlar. Bu bilimlar ularga savdo- 
sotiqda katta yutuqlarga erishish imkonini yaratdi. Shu bilan birga ular 
360 kunga b o iin g an o ‘z kalendarlariga ham ega edilar.
Tabobatda hind tabiblari dori tayyorlashda turli xil dorivor o ‘tlar 
va minerallardan foydalanishni bilganlar. Ular mingga yaqin dori 
turlaridan 
xabarlari 
bor 
edi. 
Hatto jarroxlik 
ilmini 
yaxshi 
o ‘zlashtirganlar.
113

---

Keyinchalik mil. a w . Ill asrlarda Hindiston madaniyatiga 
ellinistik madaniyat katta ta ’sir ko‘rsatadi. Hindlar yunonlardan antik 
haykaltaroshlik usullarini o ‘rganib olganlar. Ayniqsa Gandxara 
haykaltaroshlik san’ati yuqori darajada rivojlangan. Buddani toshda 
o‘yib tasvirlash yaratiladi. M auryalar davridagi arxitekturada muhim 
o ‘zgarishlar bo‘lib 
o‘tadi. 
Qoyalar va g‘orlarda buddaviylik 
ibodatxonalarini qurish ishlari amalga oshiriladi.
Qadimgi Hindlar dastlab animizmga yaqin diniy tasavvurlarga 
ega edilar. Ular hayvonlar, tabiatda mavjud bo‘lgan hodisalar (quyosh, 
olov, momaqaldiroq, chaqmoq, yom g‘ir, shamol va boshqalar) va turli 
ruhlarga sig‘inganlar. K o‘chmanchi oriylar kirib kelgandan so‘ng mil. 
avv. IX-VIII asrlarda Braxmanizm dini paydo bo‘ladi. Bu din 
e ’tiqodiga ko‘ra, Braxma ilohi olam va insonlami yaratgan 
hisoblanadi. Insonlar uning turli a ’zolaridan paydo bo‘lgan deb 
hisoblaganlar. 
Braxmaning 
og‘zidan 
braxmanlar, 
qo‘llaridan 
kshatriylar, boldirlaridan vayshilar, oyoqlaridan esa shudralar paydo 
bo‘lganligiga 
ishonganlar. 
Keyinchalik 
yuqorida 
ta’kidlangan 
buddaviylik dini yuzaga keladi.
1. Qadimgi Hindistongi ilk manzilgohlar haqida m a’lumot bering?
2. Maurya davlati haqida nimalami bilasiz?
3. Kushonlar imperiyasi ichki va tashqi siyosatining o ‘ziga xos 
xususiyati nimada?
4. Qadigi Moxenjo-Daro va Xarappa madaniyati, oriy qabilalariga 
qanday ta’sir ko‘rsatgan ?
5. Maurya davlati hukmronligi davri haqida nimalami bilasiz?
6. ”Yue-chji” lar asli kimlar edi?
7. Buddaviylik dini qachon paydo bo‘lgan?
8. Kushonlar imperiyasida davlat ishlarida qanday yozuvdan 
foydalanishgan?